Độc đáo 4 Vương cung thánh đường tại Việt Nam

Không phải nhà thờ chính tòa nào cũng là Vương cung thánh đường

Còn nhớ cách đây hơn 2 năm (ngày 15/4/20219), Nhà thờ Đức Bà Paris - biểu tượng suốt 850 năm qua của người dân nước Pháp, cũng như những người Công giáo toàn thế giới bất ngờ bốc cháy. Đám cháy lớn khiến toàn bộ mái vòm Nhà thờ Đức Bà Paris bị thiêu rụi khiến nhiều người bất ngờ, sốc nặng. Bởi, đây không chỉ là ngôi Giáo đường lịch sử, đó còn là một Vương cung thánh đường.

Sau sự kiện này, thuật ngữ Vương cung thánh đường được nhiều người Việt Nam biết đến hơn thay vì chỉ những người Công giáo. Và thuật ngữ Vương cung thánh đường cũng được nhiều người tìm hiểu, các Vương cung thánh đường cũng được nhiều khách du lịch và những người đam mê nghiên cứu văn hóa, kiến trúc, tôn giáo tìm đến để chiêm bái và nghiên cứu.

Theo thống kê chưa đầy đủ của Giáo hội Công giáo Việt Nam, tại Việt Nam hiện nay có hơn 6.000 cơ sở thờ tự Công giáo (nhà thờ, tu viện, chủng viện…), trong đó có 5.456 nhà thờ. Và trong số gần 5.500 giáo đường ấy, chỉ có 4 nhà thờ được gọi là Vương cung thánh đường (được sắc phong và công nhận).

Vương cung thánh đường Đức Bà Sài Gòn. Ảnh: Nguyễn Phan Khiêm

Thực tế, Vương cung thánh đường là một danh hiệu tôn vinh đặc biệt mà Giáo hoàng (trị vì tại tòa thánh Vatican) dành cho một số nhà thờ hoặc thánh địa xét theo ý nghĩa: cổ kính, tầm quan trọng trong lịch sử , hoặc giá trị tâm linh đối với Giáo hội Công giáo Rôma. Do đó, phần lớn Vương cung thánh đường là nhà thờ chính tòa, nhưng cũng không phải nhà thờ chính tòa nào cũng là vương cung thánh đường.

Về mặt kiến trúc, hầu hết các Vương cung thánh đường thường mang hình cây thập giá (tượng trưng cho Chúa Giêsu) tạo thành ba gian chính: gian hành lang, gian giáo dân và gian cung thánh. Bên trong Vương cung thánh đường có lưu giữ hài cốt các vị tử đạo, thánh nhân, các nhân vật quan trọng hoặc các tác phẩm nghệ thuật Công giáo có giá trị lớn.

Hiện nay, Giáo hội Công giáo chia thành hai loại vương cung thánh đường là: Đại vương cung thánh đường (Major Basilica)-danh hiệu dành cho 4vương cung thánh đường nổi tiếng trực thuộc phủ Giáo hoàng bao gồm Tổng lãnh vương cung thánh đường Thánh Gioan Latêranô (là một nhà thờ chính tòa). Trong khi Vương cung thánh đường Thánh Phêrô (cũng là một nhà thờ), Vương cung thánh đường Đức Bà Cả (là một đền thờ) và Vương cung thánh đường Thánh Phaolô Ngoại thành (là một thánh địa).

Duy nhất Nhà thờ Thánh Gioan Latêranô có danh hiệu "Tổng lãnh vương cung thánh đường" (tiếng Latinh: Archibasilica), là nhà thờ cấp cao nhất của Giáo hội và được xem là nhà thờ mẹ của tất cả các nhà thờ trên toàn thế giới. Tiểu vương cung thánh đường (Minor Basilica): danh hiệu dành cho bất kỳ ngôi thánh đường hay thánh địa quan trọng nào khác tại Rôma hay khắp nơi trên thế giới, do chính giáo hoàng ban tặng.

Khi một nhà thờ đã được nâng lên danh hiệu tiểu vương cung thánh đường thì được Tòa Thánh trao cho hai biểu trưng của giáo hoàng: một là cái chuông (tintinnabulum) dùng để báo tin khi giáo hoàng hay người thay mặt giáo hoàng đến, hai là cái dù bằng lụa có hai màu vàng, đỏ (conopaeum) dùng để che cho giáo hoàng.

Việt Nam chỉ có 4 Vương cung thánh đường

Riêng tại Việt Nam, theo Giáo hội Công giáo Việt Nam, chỉ có 4 vương cung thánh đường gồm:Vương cung thánh đường Sở Kiện; Vương cung thánh đường Đức Mẹ Vô nhiễm Phú Nhai; Vương cung thánh đường La Vang và Vương cung thánh đường Đức Bà Sài Gòn. Nếu xét theo vùng địa lý, miền Bắc có 2, miền Trung có 1 và miền Nam có 1.

Độc đáo 4 Vương cung thánh đường tại Việt NamVương cung thánh đường Sở Kiện hay nhà thờ Kẻ Sở, tọa lạc ở thị trấn Kiện Khê, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Ảnh: Đức Hải

Đầu tiên là Vương cung thánh đường Sở Kiện hay nhà thờ Kẻ Sở, tọa lạc ở thị trấn Kiện Khê, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Đây là một tiểu vương cung thánh đường mới được sắc phong năm 2010 và cũng là Vương cung thánh đường “trẻ nhất” tại Việt Nam. Trong khi đó, Vương cung thánh đường Đức Mẹ Vô nhiễm Phú Nhai chính là Nhà thờ Phú Nhai. Nhà thờ này thuộc Giáo phận Bùi Chu, xã Xuân Phương, huyện Xuân Trường, Nam Định. Giáo phận Bùi Chu cùng với Giáo phận Phát Diệm cũng là 2 giáo phận có tuổi đời lớn nhất tại Việt Nam.

Thứ ba là Vương cung thánh đường La Vang, hay Nhà thờ La Vang nằm ở xã Hải Phú, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị. Nhà thờ được tôn phong là Vương cung thánh đường năm 1961. Nơi đây cũng đang được đại tu sửa quy mô lớn và là nơi hành hương của nhiều tín đồ Công giáo hàng năm khi về với vùng đất thánh. Cuối cùng là Vương cung thánh đường Đức Bà Sài Gòn, hay còn gọi là Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn. Đây cũng chính là vương cung thánh đường thứ 4 của cả nước hiện đang được sửa chữa quy mô lớn từ cuối năm 2019.

Việt Hoàng