Đạo đức và pháp quyền - đảm bảo cao nhất trong giám sát, phản biện xã hội của báo chí
*Nên hiểu như thế nào về chức năng giám sát, phản biện xã hội của báo chí, thưa đồng chí?
- Cùng với chức năng thông tin; chức năng giáo dục tư tưởng, cổ vũ hành động; chức năng khai sáng và giải trí; chức năng quảng cáo và dịch vụ kinh tế báo chí thì chức năng giám sát và phản biện xã hội giữ vị trí, vai trò rất quan trọng, hợp thành chỉnh thể không chỉ dung mạo, mà còn làm nên hồn cốt, sức mạnh và ảnh hưởng đa diện của nền báo chí chúng ta. Nhìn rộng ra, “phản biện xã hội” là vấn đề quan trọng trong thực thi dân chủ, được khẳng định trong Văn kiện Đại hội lần thứ XI (năm 2011) của Đảng: “Chú trọng nâng cao tính tư tưởng, phát huy mạnh mẽ chức năng thông tin, giáo dục, tổ chức và phản biện xã hội của các phương tiện thông tin đại chúng vì lợi ích của nhân dân và đất nước...”.Và, nhìn trực diện, ngay trong Khoản 2, Điều 11, Chương II, Luật Báo chí 2016, về quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân ghi rõ: Báo chí có quyền “Tham gia ý kiến xây dựng và thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước”. Đó là kết quả của một quá trình tìm tòi bền bỉ, khám phá mạnh mẽ và được khẳng định tự nhiên, trên phương diện này. Vì, báo chí của chúng ta cũng chính là tiếng nói của Đảng, của Chính phủ, là diễn đàn của nhân dân; là thước đo trình độ dân chủ của chúng ta; là cây cầu hội nhập của nước ta với thế giới. Không thể hình dung được quy mô phát triển, bản sắc và uy tín sâu rộng của nền báo chí nước ta nhịp bước cùng và vì công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ, nếu chức năng này thiếu vắng, hoặc bị coi nhẹ hoặc bị hạ thấp. Đây còn là thước đo khẳng định tầm vóc, trí tuệ, bản lĩnh và sự phát triển không chỉ về tầm vóc, tính chất mà còn là chiều sâu sứ mệnh phục vụ Nhân dân, phụng sự dân tộc, phục vụ Đảng và Chính phủ của nền báo chí nước nhà. Đó cũng chính là con đường phát triển và lớn mạnh của báo chí.
* Dưới góc nhìn của một chuyên gia, nhà báo có nhiều kinh nghiệm trong hoạt động quản lý cũng như chuyên môn, đồng chí nhận định như thế nào về việc thực hiện chức năng giám sát, phản biện xã hội của báo chí Việt Nam trong những năm gần đây?
- Trong một “thế giới phẳng”, tôi nhấn mạnh, cố nhiên cả vừa không “phẳng” hiện nay, trong nhu cầu và không khí hội nhập quốc tế một cách chủ động, toàn diện với tư cách là phương tiện siêu “kết nối” của báo chí chính là chân trời phát triển chức năng của báo chí, trực tiếp trên phương diện này, lớn hơn bao giờ hết. Điều đó khiến báo chí ngày càng nhiều cơ hội lĩnh nhiệm một cách xứng đáng chức năng của mình, trước Nhân dân, trước Đảng, Chính phủ và toàn xã hội. Việc nhận định tổng quát về thực hiện chức năng phản biện của báo chí nước nhà là một kỳ công, thuộc về các cơ quan chức năng. Nhưng, bằng sự thẩm nhận cá nhân, có thể khái lược, rằng với công nghệ thông tin hiện đại, việc nghiên cứu, phổ biến và truyền tải những quyết sách của Đảng và Nhà nước tới toàn xã hội là một trong những trọng sự hàng đầu của báo chí cách mạng nước nhà. Xin nhấn mạnh rằng, báo giới không chỉ thuần túy tiếp nhận, tuyên truyền những chủ trương, chính sách, các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, đối ngoại, quốc phòng, an ninh… của Đảng, Chính phủ một cách đơn tuyến, mà thông qua khả năng phân tích, quy tụ trí tuệ toàn xã hội, góp phần khai “kênh” một cách đa tuyến cung cấp cho các nhà hoạch định chiến lược, chính sách và các cơ quan quản lý xã hội ở tất cả các cấp, trong việc thẩm định, thậm chí sửa đổi không ít quyết sách, ngõ hầu tìm những “con đường” ngắn nhất thực thi có hiệu quả cao nhất những quyết sách trên tầm vĩ mô và cả vi mô. Đó chính là trách nhiệm của báo chí.
![]() |
Bằng góc nhìn độc lập, tranh luận một cách khoa học, giàu tinh thần xây dựng và nhân bản, báo chí phản biện nhiều vấn đề nóng bỏng mà quốc gia phải gánh vác, dư luận xã hội quan tâm. Song hành với các nhà chuyên môn có uy tín trên các lĩnh vực, giới báo chí dũng cảm và sáng tạo, với trọng trách xây dựng cao cả, giúp cho Đảng, Nhà nước tiếp thu điều chỉnh lại nhiều chủ trương, quyết sách có lợi cho sự phát triển đất nước và lợi ích của Nhân dân. Với sự nỗ lực không ngừng của báo chí, xã hội và Nhân dân ghi nhận, nâng niu và bảo vệ dũng khí trước sự thật, những góc nhìn thẳng vào sự thật của đông đảo người cầm bút trong sứ mệnh cao cả nói tiếng nói của ý chí và nguyện vọng của Nhân dân. Qua đó, phát hiện những trở lực trên con đường phát triển của quốc gia, góp phần nâng đỡ và tạo ra sức mạnh của dư luận xã hội đấu tranh chống lại những “phản động lực”, thậm chí những “cục nghẽn mạch” kìm hãm sự phát triển của đất nước, làm tổn hại Nhân dân.
Qua đây, rõ ràng, bản lĩnh và sự dũng cảm, trí tuệ và lương tâm của báo giới nước nhà, của đội ngũ nhà báo chân chính… càng trở nên có ý nghĩa và cần được ghi nhận xứng đáng trên phương diện, mà tôi cho rằng, khó khăn nhất nhưng cấp bách nhất hiện nay: phản biện và phản hồi dư luận một cách khách quan, dũng cảm, trung thực, cầu thị và trong sáng. Đồng thời, cũng vạch rõ những phương cách, thủ đoạn, những bộ mặt nhân danh giám sát, phản biện xã hội, núp sau cái gọi là dân chủ truyền thông làm rối loạn dư luận và làm phương hại xã hội.

Nguồn: Thu Hằng - Minh Thế/tuyengiao.vn