Đà Nẵng sang Pháp tìm được hàng trăm tư liệu độc đáo về di tích Thành Điện Hải

Chuyến công tác nhiều trọng trách

Ngày 13/11, ông Huỳnh Đình Quốc Thiện, Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng cho hay, nhận trọng trách được lãnh đạo TP giao, đoàn công tác do Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao Đà Nẵng Huỳnh Văn Hùng làm Trưởng đoàn, được cử sang Pháp mới đây đã đạt nhiều kết quả trong trọng trong việc sưu tầm các tài liệu hiện vật liên quan đến Di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải và cuộc kháng Pháp 1858-1860 của quân dân Đà Nẵng.

Ông Huỳnh Văn Hùng, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao Đà Nẵng cùng ông Huỳnh Đình Quốc Thiện, Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng (bìa trái) và thành viên đoàn công tác tra cứu tư liệu tạiTrung tâm Lưu trữ Quân đội Pháp (Ảnh do ông Huỳnh Đình Quốc Thiện cung cấp)

Theo ông Huỳnh Đình Quốc Thiện, nhờ sự hỗ trợ, giới thiệu của Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam, đoàn công tác đã gặp nhiều thuận lợi khi đến làm việc với các cơ sở nổi tiếng tại Pháp hiện đang lưu trữ nhiều tài liệu về Đà Nẵng như Viện Viễn Đông Bác Cổ; Trung tâm Lưu trữ Quân đội Pháp; Bảo tàng Quân đội Pháp, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia Pháp, Viện Bảo tàng Louvre.

“Tại các nơi này, đoàn công tác đã làm việc và triển khai công tác sưu tầm hiện vật theo lịch trình dự kiến. Trên cơ sở hướng dẫn của các chuyên gia tư vấn tại các Trung tâm Lưu trữ và các Bảo tàng nêu trên, đoàn công tác đã tiếp cận được các nguồn tài liệu rất phong phú và đa dạng, liên quan đến Việt Nam nói chung và Đà Nẵng nói riêng, gắn liền với từng thời kỳ, từng giai đoạn lịch sử khác nhau.

Chúng tôi đã tìm kiếm, sưu tầm và sao chụp hàng trăm trang tài liệu độc đáo, mới mẻ về Di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải, về cuộc kháng Pháp 1858-1860 của quân dân Đà Nẵng, như: bản vẽ cùng sơ đồ vị trí bố phòng của Thành Điện Hải; quá trình sử dụng Thành Điện Hải thời Pháp thuộc; các báo cáo thường xuyên về tình hình diễn biến cuộc chiến tại Đà Nẵng của tướng lĩnh, sĩ quan Pháp từ chiến trường gửi về…” – Ông Huỳnh Đình Quốc Thiện cho hay.

Khoảng 500 trang tài liệu độc đáo, mới mẻ đã được tìm kiếm, sưu tầm và sao chụp

Cụ thể, đoàn công tác đã sao chụp 149 trang tài liệu lưu trữ phản ánh vai trò của Thành Điện Hải (1858 - 1860): Báo “Le Monde Illustré” các số ra những ngày 13/2/1858, 27/11/1858, 26/11/1859, 21/1/1860, 31/3/1860, 12/5/1860, 19/5/1860;  Báo “L’Illustration, Journal Universel” các số ra những ngày 20/11/1858, 14/12/1859 và các số năm 1860; Văn bản báo của Đô đốc Rigault de Genouilly; Hồi kí của các tướng lĩnh Pháp về cuộc chiến tại Đà Nẵng 1858 – 1860.

Sao chụp 146 trang tài liệu từ công trình của Đại tá Henri de Ponchalon, Indo-Chine, souvenirs de voyage et de campagne, 1858-1860, Maison A. Mame et Fils à Tours, Paris, 1896 (từ trang 97 đến trang 242); 40 trang tài liệu từ công trình Étude sur la Tourane et la Cochinchine của GIRARD-A, 672 trang tài liệu cuốn Histoire militaire de l'Indochine française des débuts à nos jours, tom 1, 2; 170 trang tài liệu từ cuốn Notice sur l'artillerie de la marine en Cochinchine...

Sơ đồ của Thành Điện Hải nằm ở bên tả ngạn sông Hàn và Thành An Hải ở bên hữu ngạn sông Hàn

Sưu tầm được tư liệu bản đồ chiến sự, Đà Nẵng giai đoạn 1858 - 1860; những mô tả về kiến trúc, bố phòng của Thành Điện Hải qua các ghi chép của các sĩ quan, binh lính, giáo sĩ Pháp... tại Trung Tâm lưu trữ Quốc gia Pháp (Archives nationales France), 59, rue Guynemer, 90001, 93383 Pierrefitte-sur-Seine cedex, Pháp; Thư viện Quốc gia Pháp Bibliothèque nationale de France) Quai François Mauriac, 75706 Paris, Pháp...

Sao chụp 155 trang tài liệu từ bản điện tử các bản vẽ/thiết kế về các thành ở Việt Nam dưới triều Nguyễn; quá trình khai thác chức năng của Thành Điện Hải để xây dựng Bệnh viện Tây, xây dựng hệ thống phòng thủ, mở rộng hệ thống cảng thị Đà Nẵng, xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông vận tải, quy hoạch đô thị...  tại Viện Viễn Đông Bác cổ (École française d’Extrême-Orient), 22 Avenue du Président Wilson, 75116, (quận 16) Paris, Pháp; Trung Tâm Lưu trữ Quân đội Pháp (Tòa nhà Châuteau de Vincennes, Avennue de Pari, 94300 Vincennes, Pháp.

“Nhờ người Pháp lưu giữ tài liệu lịch sử rất cẩn trọng, bài bản, chuyên nghiệp, hiện đại nên đoàn công tác cũng đã tìm kiếm và sao chụp được hơn 114 trang tài liệu liên quan đến tình hình Đà Nẵng trong 9 năm kháng Pháp xâm lược (tài liệu đóng dấu mật) tại Trung Tâm Lưu trữ Quân đội Pháp (Tòa nhà Châuteau de Vincennes, Avennue de Pari, 94300 Vincennes, Pháp).

Trong dịp này, chúng tôi cũng đã sao chụp thêm các bản vẽ về Hải Vân quan và con đường thiên lý những ngày đầu Pháp đổ quân xâm lược Việt Nam để hỗ trợ thêm cho công tác khai quật và trùng tu di tích Hải Vân Quan mà Sở Văn hóa - Thể thao Đà Nẵng và Trung Tâm Bảo tồn Di tích Cố Đô Huế đang triển khai thực hiện!” – Ông Huỳnh Đình Quốc Thiện cho biết.

Không xây bãi đỗ xe ngầm sát chân tường thành phía Bắc Thành Điện Hải

Liên quan đến dự án phục hồi, tôn tạo Di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải được khởi công từ cuối tháng 3/2018, ông Huỳnh Đình Quốc Thiện cho biết thêm, giai đoạn 1 của dự án có 3 hạng mục chính gồm giải tỏa 80 hộ dân có nhà ở, vật kiến trúc xâm phạm di tích; phục hồi hệ thống tường thành và hồ nước; xây dựng công viên vườn dạo vùng đệm bên ngoài di tích.

Bản vẽ pháo đài phía Tây công trình quân sự Thành Điện Hải

Hiện nay, 2 hạng mục đầu đã xong, bảo đảm tiến độ và các yêu cầu về kỹ thuật, mỹ thuật. Hạng mục thứ 3 chậm so với kế hoạch do lúc đang thi công thì có ý kiến ngành chức năng đề nghị sử dụng lô đất số 5 Lý Tự Trọng (trước đây là Trung tâm Thể thao Người lớn tuổi) để làm bãi đỗ xe ngầm 4-5 tầng. Do vậy việc thi công dự án phải dừng từ tháng 4 đến tháng 9/2018.

Sau đó, lãnh đạo TP Đà Nẵng quyết định không xây bãi đỗ xe ngầm mà giữ nguyên thiết kế cũ. Hiện công trình công viên vườn dạo trên khu đất 05 Lý Tự Trọng (sát tường thành phía Bắc Thành Điện Hải) đang tiếp tục được thi công và dự kiến hoàn thành vào tháng 12/2018.

Giai đoạn 2 của dự án là các hạng mục bên trong Thành Điện Hải. Hiện Sở Văn hóa – Thể thao Đà Nẵng đang mời Viện Di tích quốc gia tư vấn thiết kế các hạng mục này, và sẽ triển khai thi công ngay sau khi Bảo tàng Đà Nẵng được di dời đến khu 42 Bạch Đằng (dự kiến năm 2020). Sở Văn hóa – Thể thao Đà Nẵng sẽ tổ chức hội thảo để xin ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, cơ quan chuyên môn trước khi thực hiện giai đoạn này.

Như Infonet đã đưa tin, tuy đang trong quá trình thực hiện dự án phục hồi, tôn tạo nhưng khách trong và ngoài nước đến tham quan Di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải và Bảo tàng Đà Nẵng vẫn tăng mạnh. Thống kê 9 tháng đầu năm có hơn 220.000 lượt khách (bình quân mỗi ngày hơn 620 lượt khách nước ngoài, doanh thu bán vé tăng 67,6% so cùng kỳ năm 2017) và dự kiến cả năm 2018 sẽ đạt 300.000 lượt khách, tăng hơn năm ngoái khoảng 30%.