Cơ quan chủ quản không thể “vô can” khi NXB rơi vào “thảm cảnh”
Không để NXB cuốn vào dòng xoáy "bán giấy phép"
Phát biểu tại Hội nghị Cơ quan chủ quản NXB năm 2014 do Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ TT&TT cùng Hội Xuất bản Việt Nam phối hợp tổ chức sáng ngày 29/1/2014, ông Chu Hòa, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, thẳng thắn đề nghị xác định rõ vai trò của các cơ quan chủ quản NXB khi để xảy ra các sai phạm trong hoạt động của NXB.
![]() |
Ông Chu Hòa, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: B.M |
Cục trưởng Chu Hòa phân tích: “Với những sai phạm thời gian qua, các NXB, đối tác liên kết và Cục Xuất bản, In và Phát hành bị lên án. Nhưng đã đến lúc phải nói thẳng về vai trò của các cơ quan chủ quản.
Theo quy định pháp luật, các cơ quan chủ quản có phần trách nhiệm rất lớn đối với hoạt động của các NXB, từ việc đầu tư cơ sở vật chất đến bổ nhiệm, đề bạt cán bộ quản lý cho NXB, chịu trách nhiệm khi để NXB có hoạt động không đúng tôn chỉ mục đích...”.
Một trong những nguyên nhân dẫn đến sai phạm của các NXB vừa qua là do kinh phí hoạt động của NXB quá eo hẹp. Theo ông Vũ Đình Thường, Vụ trưởng Vụ Báo chí – Xuất bản, Ban Tuyên giáo Trung ương cho biết: “Đến nay, nhiều NXB vẫn chỉ nhận được số vốn đầu tư ít ỏi từ ngày đầu thành lập, chưa được bổ sung vốn đúng theo quy định của Luật Xuất bản (chẳng hạn, NXB Thanh Niên nhận được 650 triệu đồng, NXB Đại học Thái Nguyên 200 triệu đồng, NXB Đại học Hàng hải 250 triệu đồng…).
Việc không được đầu tư vốn dẫn đến tình trạng yếu kém về năng lực của hầu hết các NXB. Trên 50% số NXB hiện có vốn làm sách dưới 2 tỷ đồng (tức là chỉ có thể đầu tư được 5 – 10 đầu sách). Tình trạng thiếu vốn, nhất là vốn lưu động dẫn đến sự phụ thuộc của các NXB vào đối tác liên kết ngày càng lớn”.
NXB Văn hóa – Thông tin là một trong những minh chứng cụ thể nhất cho tình trạng khó khăn của các NXB hiện nay. “Đã 2 năm nay, NXB Văn hóa – Thông tin rơi vào thảm cảnh, không nuôi nổi mình, phải nợ lương và phải cho anh em ở nhà, còn mỗi giám đốc ngồi trực, chờ khách hàng và thậm chí chờ bán giấy phép. Năm 2014, NXB này đã để cho ngành TT&TT, Bộ TT&TT rất nhiều tai tiếng”, Cục trưởng Chu Hòa dẫn chứng.
Tính đến ngày 31/12/2014, các NXB trong cả nước đã đăng ký xuất bản 38.108 cuốn, Cục Xuất bản, In và Phát hành xác nhận 37.081 cuốn. Tổng số xuất bản phẩm toàn ngành nộp lưu chiểu là 28.322 cuốn với 368,923 triệu bản; trong đó, 63 NXB thực hiện 25.043 cuốn với 354,011 triệu bản; xuất bản phẩm khác (băng, đĩa, bản đồ, bưu ảnh, lịch…) 24,403 triệu bản. Mặc dù số lượng sách xuất bản cao hơn so với năm trước nhưng chất lượng xuất bản phẩm chưa tương xứng, thậm chí một số xuất bản phẩm có nội dung sai lệch, vô bổ, nhảm nhí. Trong năm 2014, Cục Xuất bản, In và Phát hành đã xử lý 358 xuất bản phẩm vi phạm của các NXB, trong đó, 129 xuất bản phẩm vi phạm về nội dung như sai câu chữ, kiến thức cơ bản, lỗi chính tả, nội dung dung tục, phản cảm, phi giáo dục… 229 xuất bản phẩm bị xử lý vì vi phạm quy định của Luật Xuất bản như ghi không đúng hoặc không đủ thông tin trên xuất bản phẩm, thực hiện xuất bản không đúng với xác nhận đăng ký xuất bản,… Ngoài ra, 12 xuất bản phẩm bị xử lý vì mạo danh NXB, in lậu, nhập lập và lưu hành bất hợp pháp.
Một nửa số lãnh đạo NXB không đạt tiêu chuẩn
Một bất cập lớn khác trong hoạt động của các NXB hiện nay cũng đã được Cục trưởng Chu Hòa thẳng thắn “điểm mặt chỉ tên”, đó là việc đáp ứng tiêu chuẩn của giám đốc, tổng biên tập NXB. “Gần ½ đồng chí giám đốc, tổng biên tập NXB hiện nay không đảm bảo tiêu chuẩn quy định trong Luật Xuất bản. Nhiều trường hợp Bộ TT&TT phải thông cảm để kiện toàn hoạt động NXB bởi nếu không sẽ kéo dài tình trạng NXB “không có đầu” gây ảnh hưởng xấu tới hoạt động của NXB. Mặt khác, vẫn còn phổ biến hiện tượng cơ quan chủ quản bổ nhiệm người ngoài ngành về lãnh đạo NXB, làm mất động lực phấn đấu của người trong ngành”, Cục trưởng Chu Hòa nói.
Liên quan đến giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các NXB trong thời gian tới, Cục trưởng Chu Hòa khuyến nghị: “Hiện vẫn còn có sự chồng chéo trong hoạt động của nhiều NXB. Cần tiến hành sáp nhập cho tinh gọn hơn”.
Đồng quan điểm đó, Vụ trưởng Vũ Đình Thường nói: “Đề nghị giám đốc, tổng biên tập các NXB cũng như các cơ quan chủ quản nghiên cứu kỹ Luật Xuất bản, Quy hoạch hoạt động xuất bản, in và phát hành tầm nhìn đến năm 2020 đã được Thủ tướng phê duyệt, và các Nghị định, Thông tư liên quan để triển khai phù hợp. Nếu không nắm vững luật thì sẽ khó ứng xử trong thời gian tới. Đặc biệt, giám đốc, tổng biên tập NXB phải nắm vững quy định về điều kiện thành lập NXB, rà soát tôn chỉ mục đích, đọc kỹ quy hoạch đã được Thủ tướng phê duyệt để tham mưu cho cơ quan chủ quản cấp đổi giấy phép hoạt động. Nếu không có giấy phép hoạt động thì coi như đóng cửa”.