Chuyên gia cảnh báo Mỹ và châu Âu về "Một vành đai, một con đường"

Chia sẻ với Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP), đại sứ Đức tại Trung Quốc, ông Michael Clauss nhận định "Sáng kiến một vành đai, một con đường" thể hiện tham vọng địa chính trị của Trung Quốc.

Nói cách khác, thông qua sáng kiến này các nhà lãnh đạo Trung Quốc muốn thiết lập một trật tự trong khu vực đại diện cho hơn một nửa thế giới. Đặc biệt sau khi Mỹ giảm dần tầm ảnh hưởng ở Đông Á thông qua việc rút tên khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), "Sáng kiến một vành đai, một con đường" của Trung Quốc càng có thêm cơ hội phát triển. 

Các nhà lãnh đạo thế giới tới tham dự hội nghị "Sáng kiến một vành đai, một con đường" của Trung Quốc hồi tháng Năm.

Tuy nhiên, không ít chuyên gia tỏ ra lo ngại và câu hỏi đặt ra là liệu một quốc gia nợ nần chồng chất như Trung Quốc cùng các doanh nghiệp quốc doanh có đủ tiềm lực tài chính để duy trì dự án? Liệu sáng kiến của Trung Quốc có đủ hấp dẫn và minh bạch để thu hút các công ty nước ngoài tham gia? Liệu người dân địa phương có chấp nhận những dự án này là để phục vụ lợi ích của họ mặc dù trong nhiều trường hợp, lợi ích mà cư dân địa phương thu được từ sáng kiến của Trung Quốc là rất nhỏ?

Câu hỏi quan trọng nhất là ngoài việc cho xây các con đường bê tông và cầu cảng rộng lớn, Trung Quốc có muốn nhân cơ hội này để củng cố tầm ảnh hưởng chính trị? Chính sự xuất hiện của các phái đoàn châu Âu tham dự hội nghị "Vành đai và con đường" hồi tháng Năm đã chứng minh những mối lo ngại trên là hoàn toàn có cơ sở và câu trả lời cho những lo ngại trên cũng chưa được đưa ra.

Điều đáng nói là đến nay châu Âu và Mỹ vẫn tỏ ra thờ ơ trước "Sáng kiến một vành đai, một con đường" của Trung Quốc. Trái lại, ý tưởng này hoàn toàn thuyết phục được các nước ở Trung Á, Trung Đông và tiểu vùng Sahara châu Phi. Đây là những khu vực cần các khoản đầu tư cho cơ sở hạ tầng quy mô lớn để thúc đẩy phát triển kinh tế và ổn định chế độ chính trị. Theo ông Clauss, châu Âu đang đối mặt với cuộc khủng hoảng di cư lớn nhất trong lịch sử, do đó, khu vực này không thể bỏ qua sáng kiến của Trung Quốc bởi nó có thể giải quyết gốc rễ vấn đề mà châu Âu đang đau đầu tìm cách giải quyết. 

Việc không tuân thủ các quy định của WTO đã khiến nhiều người lo ngại sáng kiến "Con đường Tơ lụa" của Trung Quốc có nguy cơ trở thành công cụ thi hành chủ nghĩa bảo hộ. Trong đó, các công ty quốc doanh của Trung Quốc sẽ đóng vai trò là người gác cổng tại các thị trường thứ ba và chỉ các công ty nước ngoài sẵn sàng chấp nhận những điều kiện mà Bắc Kinh đặt ra trước đó như buộc phải chuyển giao công nghệ, mới được phép tham gia thị trường này.

Trên thực tế, "Sáng kiến một vành đai, một con đường" là bằng chứng củng cố thêm nhận định cho rằng Trung Quốc quyết tâm mở rộng chủ nghĩa toàn cầu hóa.

Tuy nhiên, theo ông Clauss, liệu rằng tiến trình toàn cầu hóa thông qua sáng kiến này sẽ mang toàn bộ đặc trưng của Trung Quốc? Liệu hệ thống này sẽ chứa đựng tất cả con đường dẫn tới Bắc Kinh?

Ông Steve Tsang, Giám đốc Viện SOAS Trung Quốc ở London từng nhận định: “Các cuộc thảo luận tài chính về Sáng kiến một vành đai, một con đường cho thấy đây là dự án được đầu tư lớn và quy mô đồng thời nhận được sự quan tâm và đón nhận nhiệt tình của nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là các quốc gia khác sẵn sàng để Trung Quốc thay đổi luật lệ”.

Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh “Một vành đai, một con đường” hôm 15/5, ông Matthew Pottinger, một quan chức thuộc Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ đã hối thúc Trung Quốc trước hết cần làm rõ những thứ mà chính phủ nước này thu được từ sáng kiến “Một vành đai, một con đường”.

Còn theo ông Clauss, có hai cách để kiểm soát với tham vọng "Con đường Tơ lụa" của Trung Quốc. Thứ nhất, cộng tác với Trung Quốc để giám sát tốc độ phát triển của dự án cũng như phối hợp hành động với Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB).

Thứ hai, châu Âu có thể đề xuất một khái niệm của riêng mình để hành động như một khu vực thân thiện với quyền năng thu hút sự quan tâm của các quốc gia khác. Nói cách khác, giống như Trung Quốc, châu Âu cần chứng minh khả năng kết nối và thu hút sự quan tâm lớn từ các nền văn hóa, chính trị và tư tưởng khác nhau trên khắp thế giới.