Chủ động bàn về COC với ASEAN, Trung Quốc muốn loại Mỹ khỏi Biển Đông?

Hôm 3/11, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường nhấn mạnh Trung Quốcsẵn sàng đàm phán và tiến tới ký kết với ASEAN Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC) vào năm 2021. 

Hội nghị thượng đỉnh ASEAN - Trung Quốc là một trong những hoạt động bên lề củaHội nghị cấp cao ASEAN 35 ở Bangkok, Thái Lan. (Ảnh: Reuters)

"Dưới sự đồng thuận đã đạt được, chúng tôi sẵn sàng hợp tác với ASEAN nhằm duy trì hòa bình và ổn định lâu dài trên Biển Đông theo tiến trình được thiết lập trong ba năm", Reuters dẫn lời ông Lý phát biểu tại Hội nghị cấp cao ASEAN 35 ở Bangkok, Thái Lan.

Ông Lý còn cho rằng việc hoàn tất vòng rà soát đầu tiên dự thảo COC hồi đầu năm là dấu mốc quan trọng trong nỗ lực ban hành một hệ thống giúp quản lý và giải quyết những tranh chấp trên Biển Đông. 

Trung Quốc và các nước ASEAN ký Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) hồi năm 2002 và khởi động đàm phán COC từ năm 2013. Đến tháng 8/2017, các bên thông qua thỏa thuận khung COC. 

Tuy nhiên lâu nay Trung Quốc vẫn đơn phương tuyên bố chủ quyền trên phần lớn diện tích Biển Đông thông qua cái gọi là bản đồ “đường chín đoạn”. Thậm chí, trong những năm gần đây, Trung Quốc không ngừng cải tạo, xây dựng các hòn đảo nhân tạo và tiến hành quân sự hóa trái phép trên các thực thể này để bảo vệ những tuyên bố chủ quyền phi lý ở Biển Đông.

Dù không có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, nhưng Nhật Bản và Mỹ nhiều lần lên tiếng khẳng định duy trì “khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương mở cửa và tự do”. Mỹ còn thường xuyên điều động tàu thuyền tới Biển Đông để tiến hành tuần tra đảm bảo tự do hàng hải trên tuyến đường biển chiến lược.

Theo NHK, việc Bắc Kinh chủ động thảo luận về COC có thể được xem là cách Trung Quốc muốn loại Mỹ ra khỏi các chính sách thực thi trên Biển Đông.

Trong hôm nay (4/11), các nhà lãnh đạo ASEAN tiếp tục gặp gỡ với các phái đoàn đến từ Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và những quốc gia khác tham dự Hội nghị thượng đỉnh Đông Á.

Điều đáng nói, so với mọi năm, sự hiện diện của các quan chức Mỹ tại hội nghị ASEAN năm nay là rất ít. Trong những hội nghị thượng đỉnh ASEAN trước đây, đại diện phía Mỹ thường là Tổng thống, Phó Tổng thống hoặc Ngoại trưởng. Nhưng năm nay, tất cả những nhân vật cấp cao này của Mỹ đều không có mặt. Thay vào đó, chỉ có tân Cố vấn An ninh quốc gia Robert O'Brien đảm nhận vai trò trưởng phái đoàn Mỹ tham dự hội nghị thượng đỉnh ASEAN.

Nhiều nguồn tin ASEAN nhận định, việc các nhà lãnh đạo chủ chốt “vắng bóng” có thể làm suy giảm sự hiện diện của Mỹ trong khu vực.

Trái lại, Trung Quốc lại đang tăng cường sự hiện diện mạnh mẽ. Cụ thể, Bắc Kinh và Washington đang cạnh tranh khốc liệt trong việc gia tăng tầm ảnh hưởng với ASEAN trong các vấn đề liên quan tới an ninh và kinh tế. Do đó, theo các nhà phân tích, sự thiếu vắng của Mỹ trong hội nghị thượng đỉnh ASEAN năm nay chính là cơ hội để Bắc Kinh tăng thêm tiếng nói trong các vấn đề của khu vực.