Chính sách đối ngoại của Trung Quốc ngày càng táo tợn

Nhiều dự đoán trước đây cho rằng Tập Cận Bình sẽ tập trung cho các vấn đề chính trị nội bộ trong năm đầu tiên trên cương vụ Chủ tịch nước Trung Quốc. Trên thực tế, Bắc Kinh đã thiết kế và thực hiện một chính sách ngoại giao mạnh bạo hơn bao giờ hết.

Các chính sách ngoại giao táo tợn và cương quyết của Trung Quốc được tung ra ở thời điểm mà nước Mỹ đang dần mất vị thế trên trường quốc tế, và có vẻ Bắc Kinh đang muốn chiếm lĩnh vị trí hàng chục năm qua Washington vẫn làm.

Với Nhật Bản

Bản đồ chỉ rõ Vùng phòng không mà Trung Quốc tuyên bố, bao gồm cả quần đảo Senkaku/Điếu Ngư mà 2 quốc gia tranh chấp.

Chiến lược này đã được thực hiện một cách rõ ràng vào hồi cuối tuần qua, khi Bắc Kinh tuyên bố một vùng phòng không bao gồm cả quần đảo mà Trung Quốc và Nhật Bản đang có tranh chấp là Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông. Kèm theo đó là các quy tắc đối phó với các máy bay đi vào vùng phòng không này, cho phép sự can thiệp mạnh mẽ của quân đội Trung Quốc đối với cái mà họ gọi là “sự xâm phạm”.

Không giống với những người tiền nhiệm, Chủ tịch nước Tập Cận Bình đang thực hiện một chính sách đối ngoại với những suy nghĩ của một cường quốc, đang tìm mọi cách thăm dò các cam kết của Mỹ đối với các đồng minh của họ trong khu vực và khai thác mọi cơ hội để thay đổi hiện trạng.

Những hành động thái quá gần đây của Trung Quốc cho thấy một động thái thay đổi từ chính sách phòng thủ, phản ứng thành tiếp cận một cách có ý thức, chủ động tạo ra vào bảo vệ các lợi ích sống còn của quốc gia này.

Bằng khẩu hiệu “giấc mơ Trung Hoa”, Chủ tịch Tập Cận Bình đang muốn mở ra một tầm nhìn cho việc trẻ hóa quốc gia Trung Quốc, từ đó, thay đổi thái độ đối với thế giới bên ngoài.

Trong mối quan hệ Mỹ - Trung Quốc, các nhà ngoại giao Mỹ thường sử dụng thuật ngữ “các bên liên quan có trách nhiệm” để tranh luận trong hệ thống toàn cầu. Trái lại, Trung Quốc đã đưa ra cụm từ của riêng mình: “cách thức quan hệ quyền lực mới”, trong đó, buộc Mỹ phải công nhận lợi ích cốt lõi của Trung Quốc và tôn trọng họ trong vai vế ngang nhau.

Hành động của Trung Quốc cũng thể hiện một chiến lược ngoại giao mạnh mẽ hơn hẳn. Lợi ích khu vực và lợi ích an ninh hàng hải được ưu tiên trong việc xây dựng chiến lược tương lai của Trung Quốc.  

Ngay cả khi chưa chính thức nắm quyền, Tập Cận Bình đã lãnh đạo chủ trì phản ứng nhanh chóng chống lại quyết định của Nhật Bản trong việc mua lại 3 hòn đảo thuộc quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư. Bằng cách tuyên bố đường cơ sở lãnh hải xung quanh các hòn đảo, tăng số lượng và thời gian các cuộc tuần tra, ra mắt lực lượng quân sự trong vùng lân cận, Trung Quốc đã thách thức quyền kiểm soát trên thực tế của Nhật Bản đối với khu vực.

Việc phân định “vùng phòng không” mới, trong đó bao gồm cả quần đảo tranh chấp giữa hai nước chính là động thái mạnh mẽ nhấn mạnh những mục tiêu này của Trung Quốc.

Ở Biển Đông

Tại Biển Đông, Trung Quốc đã thực hiện chính sách ngoại giao “nước đôi”, vừa kêu gọi giải quyết hòa bình các tranh chấp thông qua đàm phán song phương và tiến hành một cuộc “tấn công quyến rũ” trên phạm vi rộng bằng kinh tế tới các quốc gia liên quan, trong khi đồng thời cố gắng giành quyền kiểm soát vùng lãnh thổ tranh chấp.

Cụ thể, một số sự kiện liên quan đã tạo lợi thế không nhỏ cho Trung Quốc, điển hình là việc Tổng thống Mỹ Barack Obama hủy bỏ chuyến đi tới châu Á hồi tháng Mười. Sự kiện đã biến ông Tập Cận Bình trở thành ngôi sao chính trường ở nơi đáng ra đã là một cuộc tranh giành ảnh hưởng mạnh mẽ giữa Trung Quốc và Mỹ nhằm thu hút các quốc gia Đông Nam Á.

Trong khi đó, Trung Quốc “lờ đi” vụ việc Philippines kiện Bắc Kinh ra tòa án quốc tế của Liên Hợp Quốc về những tranh chấp hàng hải giữa hai nước đối với bãi cạn Scarborough. Không chỉ thế, thông qua các động thái liên quan đến kinh tế và đối ngoại, Trung Quốc âm thầm đưa ra lời cảnh báo đối với các quốc gia muốn làm tương tự như Manila.

Trung Á và Trung Đông

Trung Quốc cũng đang có những hành động mạnh mẽ để bảo vệ các quyền lợi khác. Hồi tháng Chín, Chủ tịch Tập Cận Bình đã thực hiện một chuyến thăm tới Trung Á nhằm thắt chặt quan hệ thương mại tại thời điểm Mỹ đang chuẩn bị rút quân khỏi Afghanistan và khu vực.

Trung Quốc gần đây chi rất nhiều tiền để tìm kiếm quyền khai thác tài nguyên dầu khí nằm ngoài tầm với của Hải quân Mỹ. Bắc Kinh cùng với Matxcơva đều đang cố gắng để nắm quyền quản lý các công ty đa quốc gia để tạo thế cân bằng với Mỹ về năng lượng.

Ở Trung Đông, nơi Mỹ vẫn nắm vai trò chính trị quyết định, Trung Quốc đã có những động thái chuẩn bị thiết lập sự hiện diện mà không vướng vào những sa lầy trong các tranh chấp trong khu vực như Washington đã từng mắc phải.

Với tương lai dự kiến sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào dầu mỏ của khu vực Trung Đông, Trung Quốc nhận ra rằng sự bất ổn có thể gây nguy hiểm cho nguồn cung cấp. Vào tháng Năm, ông Tập Cận Bình đã đề nghị hai lãnh đạo Mahmoud Abbas và Benjamin Netanyahu đưa ra một "kế hoạch hòa bình bốn điểm”, và tổ chức Hội nghị thượng đỉnh hòa bình Israel-Palestine. Trong khi các điểm chính của kế hoạch không mới và đề nghị không được chấp nhận, sáng kiến ​​cho thấy quyền lực và lợi ích của Trung Quốc đang tiếp tục phát triển.

Triều Tiên

Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và Phó chủ tịch Trung Quốc Lý Nguyên Triều (đầu tiên bên phải) dõi theo lễ diễu binh tại Bình Nhưỡng ngày 27/7/2013

Không còn chiều chuộng Bình Nhưỡng như các nhà tiền nhiệm đã làm, ông Tập Cận Bình đã đặt ra một số quy tắc căn bản, cứng rắn hơn, sử dụng lời lẽ táo bạo hơn với người hàng xóm bướng bỉnh của mình.

Tuy vậy, Bắc Kinh ra dáng “người anh cả” dạy dỗ nhưng vẫn bảo vệ “đứa em hư hỏng” của mình. Khi Phó Chủ tịch nước Lý Nguyên Triều đến Bình Nhưỡng tham dự lễ kỷ niệm 60 năm kết thúc Chiến tranh Triều Tiên, Trung Quốc cho thấy một biểu tượng mạnh mẽ trong mối quan hệ gắn kết giữa hai bên, khẳng định Bắc Kinh sẽ không bao giờ bỏ rơi hàng xóm của mình.

Tóm lại, những quyết định gần đây của Tập Cận Bình ngày càng chỉ rõ một chiến lược chủ động và tích cực hơn. Thậm chí, chính sách đối ngoại sâu rộng và táo bạo của Trung Quốc sẽ trở nên tự tin hơn trong những năm tới, khi ông Tập có trong tay nhiều quyền lực hơn.

Chương trình nghị sự trong nước của ông Tập Cận Bình và chương trình nghị sự đối ngoại của Trung Quốc khá gắn kết với nhau. Tư tưởng “Giấc mơ Trung Hoa” của ông Tập được miêu tả như là một biện pháp thích hợp với vận mệnh của Trung Quốc, hiện rất hiệu quả và là một cách thức bảo vệ quyền lợi và tham vọng quốc gia.