Căng thẳng Biển Đông: Mỹ - Trung cùng hưởng lợi

Sau nhiều tháng tranh luận và trì hoãn, hôm 27/10, Mỹ đã lần đầu tiên điều tàu khu trục tên lửa USS Lassen tiến vào vùng 12 hải lý gần hòn đảo nhân tạo mà Bắc Kinh xây trái phép trên bãi Subi thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. 

Sự xuất hiện của tàu USS Lassen chứng minh Mỹ quyết tâm "bảo vệ quyền  tự do hàng hải" (FONOP) trên Biển Đông mà Washington đã lên kế hoạch thực hiện kể từ năm 2012.

Tàu khu trục tên lửa USS Lassen của Mỹ tới thành phố cảng Vladivostok của Nga hồi năm 2013.

Thực tế, việc Mỹ tiến hành tuần tra quanh các hòn đảo nhân tạo mà Bắc Kinh xây dựng trái phép trên Biển Đông trong năm nay, đã được dự báo từ trước. Ngay cả phản ứng của Washington và Bắc Kinh về hoạt động tuần tra của Hải quân Mỹ, cũng có thể đoán được. Theo đó, Trung Quốc sẽ cực lực lên án hành động của Washington còn Mỹ nhanh chóng kết thúc chương trình tuần tra mà không có thêm bất cứ hành động khiêu khích nào. 

Theo tạp chí The Diplomat, để hiểu rõ hơn về động thái của Mỹ sẽ tác động như thế nào tới mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington cũng như vấn đề tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông trong tương lai, dư luận cần phân tích cái được và mất của Mỹ và Trung Quốc trước tình hình mới. 

Trước hết, hành động Mỹ điều tàu chiến tiến vào khu vực 12 hải lý gần đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây trái phép trên bãi Subi cho thấy Washington đang trực tiếp thách thức những tuyên bố chủ quyền phi lý của Bắc Kinh trên Biển Đông. Theo Mỹ, Trung Quốc không thể tự xác lập chủ quyền quốc gia với những hòn đảo nhân tạo vốn được xây dựng trái phép trên các "bãi triều thấp" như bãi Subi và Vành Khăn. Do đó, tàu thuyền các nước đều có thể đi vào phạm vi 12 hải lý quanh những hòn đảo này mà không hề vi phạm luật pháp quốc tế. 

Quan trọng hơn, Trung Quốc cũng chưa từng công khai tuyên bố khu vực 12 hải lý quanh các hòn đảo nhân tạo là vùng biển quốc gia. Do đó, chương trình tuần tra của Mỹ là nhằm buộc Trung Quốc xác định rõ vị trí của nước này đối với các hòn đảo nhân tạo cũng như ngăn Bắc Kinh mở rộng cái gọi là bản đồ "đường chín đoạn" phi lý trong tương lai. 

Thứ hai, Mỹ muốn thông qua hành động điều tàu chiến USS Lassen tới tuần tra Biển Đông để chứng minh quốc gia này vẫn giữ vị thế là nhà lãnh đạo trong các vấn đề mang tính quốc tế. Ngoài ra, sức mạnh của Hải quân Mỹ có thể vươn tới mọi vùng biển trên thế giới. 

Thứ ba, lâu nay, các quốc gia đồng minh châu Á của Mỹ như Nhật Bản và Philippines đều hoan nghênh kế hoạch Washington điều tàu thuyền tới khu vực Biển Đông nhằm ngăn chặn Trung Quốc mở rộng bành trướng. Quan trọng hơn, hoạt động tuần tra 12 hải lý quanh đảo nhân tạo hôm 27/10 của Mỹ đã diễn ra tốt đẹp mà không vấp phải sự phản kháng từ phía tàu thuyền của Hải quân Trung Quốc, điều này sẽ mở đường cho Washington tiến hành chương trình FONOP thường xuyên hơn trong thời gian tới. 

Theo Diplomat, Mỹ đã giành được những thắng lợi nhất định khi điều tàu chiến USS Lassen tuần tra Biển Đông nhưng Trung Quốc cũng được hưởng lợi từ tình hình căng thẳng hiện nay. 

Cụ thể, sự can thiệp của Mỹ sẽ giúp Trung Quốc có thêm "lý do" để tiến hành quân sự hóa trên các hòn đảo nhân tạo. Lý luận của Trung Quốc rất đơn giản: "Mỹ khơi mào cuộc chơi và chúng tôi buộc phải phản ứng". Trong khi đó, tăng cường khả năng quốc phòng là mục tiêu chính trong chính sách ngoại giao của Trung Quốc trong những năm gần đây. Và khi căng thẳng Mỹ - Trung gia tăng, mục tiêu này càng được đẩy mạnh hiện thực hóa.   

Hơn nữa, căng thẳng trên Biển Đông còn giúp đảng Cộng sản Trung Quốc thắt chặt quản lý trong nước. Nghiên cứu của giới học giả về "hiện tượng tập hợp dưới lá cờ” (rally round the flag) trong giai đoạn khủng hoảng thế giới cho thấy sự chỉ trích của dư luận Trung Quốc đối với các chính sách của chính quyền Bắc Kinh ở thời kỳ này thường giảm mạnh. Ngoài ra, "tư tưởng chủ nghĩa dân tộc" ở Trung Quốc cũng sẽ bùng nổ trong giai đoạn căng thẳng quan hệ giữa Bắc Kinh – Washington. Đây còn là cơ hội để tăng thêm danh tiếng cho đảng Cộng sản Trung Quốc và nhà lãnh đạo Tập Cận Bình. 

Nói tóm lại, về ngắn hạn, cả Mỹ và Trung Quốc đều được hưởng lợi từ sự căng thẳng mức độ thấp trên Biển Đông. Nhưng khi căng thẳng leo thang, hậu quả sẽ khôn lường. Bởi cuộc chiến của Mỹ và Trung Quốc trên Biển Đông đang bước vào thời kỳ dai dẳng, phức tạp và hỗn loạn. 

Nội dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin The Diplomat, một tạp chí có trụ sở ở Tokyo, chuyên về chính trị, văn hóa và xã hội tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.