Báo chí điều tra liệu có thoái trào?
Đây là buổi hội thảo được Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại sứ quán Đan Mạch, Hội nhà báo Việt Nam tại TP.HCM và Trung tâm sáng kiến truyền thông và phát triển MDI phối hợp tổ chức.
![]() |
Buổi Hội thảo đã đặt ra nhiều vấn đề liên quan đến báo chí điều tra |
Tại phần tham luận, Ông Phạm Quốc Toàn – Phó chủ tịch Hội nhà báo Việt Nam đánh giá: Thời gian qua nhiều tác phẩm báo chí điều tra ra đời đã tăng sức chiến đấu, góp phần phanh phui tham nhũng, tiêu cực. Nhiều nhà báo không ngại hiểm nguy để cho ra đời những tác phẩm báo chí công phu. Tuy nhiên ông Toàn cũng cho rằng “đã có những sự cố, rủi ro đáng tiếc”.
Trong khi đó Phó giáo sư, tiến sĩ Phạm Huy Kỳ - Phó giám đốc Học viện báo chí và tuyên truyền cho biết: Tuy báo chí có sự khác biệt do thể chế, hoặc bản thân quan điểm của các nhà báo. “Nhưng điều cốt lõi là báo chí phải mang đến những thông tin khách quan, trung thực”.
Ông Kỳ cũng cho biết, hiện nay hoạt động báo chí điều tra tại Việt Nam đang đối mặt cả ranh giới hữu hình và vô hình, thậm chí những “ranh giới này rất mong manh do pháp luật chưa hoàn thiện”.
Bà Trần Lệ Thùy – Giám đốc Trung tâm sáng kiến truyền thông và phát triển MDI cho rằng, trong giai đoạn này báo chí sẽ phải cạnh tranh với rất nhiều luồng thông tin, đặc biệt là những thông tin đến từ các trang mạng xã hội như Facebook hay Twiter, tuy nhiên báo chí vẫn sẽ giữ được vai trò bởi “tính kiểm chứng”.
Cũng theo bà Thùy, báo chí điều tra sẽ cho người dân “cảm giác có chỗ dựa khi có bất công”. Bà cho biết, báo chí điều tra hiện nay cần phải đưa lên một tầng mới của nghiệp vụ và pháp luật, và nhấn mạnh “pháp luật cần bảo vệ các bài viết về lợi ích công”. Tuy vậy bà Thùy cũng thừa nhận “lợi ích công” là một khái niệm chưa rõ ràng tại Việt Nam.
Ở phần thảo luận, ông Lê Xuân Trung – Tổng thư ký tòa soạn Báo Tuổi trẻ đã đặt vấn đề về “sự thoái trào của báo chí điều tra”. Bản thân ông cũng có “cảm giác” báo chí đang ngày càng thiếu đi những bài báo gây tác động xã hội lớn.
Cùng về vấn đề này, nhà báo Nam Đồng – nguyên Tổng biên tập Báo Pháp luật TP.HCM nhận định việc báo chí điều tra thoái trào là có, tuy nhiên “cần phải đánh giá lại đang ở mức độ nào”.
“Báo chí điều tra có nhiều cái khó, nhưng khó nhất lại là… Ban biên tập. Sau khi một loạt tổng biên tập vì lý do này, lý do khác phải nghỉ, thì các tổng biên tập mới đã trở nên thận trọng quá mức. Điều này dẫn đến sự e ngại và dè dặt, khiến cho không còn nhiều bài điều tra hay, chất lượng” – nhà báo Nam Đồng chia sẻ.
Đóng góp ý kiến cho chủ đề này ông Stephen Whittle – nguyên Giám đốc biên tập BBC cho rằng: Không chỉ ở Việt Nam, mà sự thoái trào của báo chí điều tra cũng đang là vấn đề được bàn đến tại các nước phát triển như Anh, Mỹ, hay Đan Mạch.
![]() |
Phóng viên Mark Daly - người đã phanh phui những tiêu cực trong lực lượng cảnh sát tại thành phố Manchester (Anh): Ảnh: Daily Record |
Nói về khả năng bị can thiệp khi đăng các bài báo điều tra, ông Stephen Whittle đã dẫn chứng câu chuyện của một phóng viên BBC, người đã nhập vai làm học viên của một cơ sở đào tạo cảnh sát tại thành phố Manchester (Anh) để phanh phui nạn phân biệt chủng tộc xảy ra ở cơ sở đào tạo này.
Theo đó, khi BCC chuẩn bị đăng những bài viết của phóng viên này thì chính “Bộ trưởng tư pháp và một số người khác đã đề nghị dừng chương trình (…) Tuy vậy BBC tự tin vào mình và những người cố gắng dừng chương trình này sau đó lại cho rằng “quy định đào tạo cảnh sát phải thay đổi”.
Cũng tại buổi hội thảo, những cây bút điều tra với nhiều bài phóng sự nổi tiếng đăng trên các báo Tuổi trẻ, Pháp luật TP.HCM, Phụ nữ TP.HCM, đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm tác nghiệp của mình khi theo đuổi những tuyến bài này.