Bài viết khách quan trong lĩnh vực y tế: Cần nhiều yếu tố

Nâng cao hiệu quả truyền thông về công tác y tế là một trong những chiến lược hợp tác quan trọng giữa Bộ Thông tin truyền thông và Bộ Y tế. Báo Infonet xin trích đăng những bài phát biểu có ý nghĩa trong việc tăng cường hiệu quả tuyên truyền trong lĩnh vực y tế. 

Đây là những bài phát biểu nằm trong hội thảo Nâng cao hiệu quả truyền thông về công tác y tế.

Dưới đây là bài phát biểu của bà Chu Thúy Ngà, PV chuyên trách mảng y tế Hệ Thời sự Chính trị Tổng hợp VOV1, Đài Tiếng nói Việt Nam. 

Tôi được cơ quan cử theo dõi lĩnh vực y tế từ năm 2011. Từ đó cho đến nay, những thông tin, sự kiện liên quan đến lĩnh vực y tế, sức khỏe tôi đều phải cập nhật và có những bài viết, phỏng vấn, trao đổi để làm rõ những vấn đề liên quan đến mảng đề tài này. Vậy viết bài về mảng y tế, sức khỏe khó hay dễ? Theo tôi, khó khăn là nhiều hơn.

Khó khăn trong tiếp cận thông tin chính xác về sự kiện, sự việc

Trong lĩnh vực y tế, nếu có thông tin về một ca tai biến y khoa, ví dụ tai biến sản khoa chẳng hạn. Điều đầu tiên chúng tôi tiếp cận là sự phẫn nộ của gia đình, thân nhân sản phụ, thậm chí cả cộng đồng làng xóm đó có thể kéo nhau lên bệnh viện để đòi lại công bằng. 

Nếu phóng viên tiếp cận theo hướng người nhà nạn nhân tố cáo, chúng tôi sẽ có những bài viết gây hoang mang và mất niềm tin vào cơ sở y tế nơi để xảy ra vụ việc. Nhưng trong tiếp cận thông tin y khoa, khó khăn của chúng tôi là không có trình độ để  nắm rõ trường hợp nào có thể xảy ra tai biến, vì sao tai biến lại đến nhanh, bất ngờ và không thể tiên lượng…vvv. 

Với tai biến vắc xin thì rõ ràng hơn. Bởi trẻ thường gặp phản ứng nặng, thậm chí tử vong trong vòng 24h đến 48h sau tiêm. Và hầu hết những nghi ngờ đều dồn vào chất lượng vắc xin. Khó khăn của chúng tôi là sự việc đã diễn ra như vậy, song cũng không đủ căn cứ khoa học để nói rằng, trẻ này tử vong sau tiêm vì vắc xin.

Về những nguy cơ môi trường tác nghiệp

Về câu chuyện này, tôi xin kể về việc tác nghiệp trong vụ dịch sởi từ tháng 3 đến tháng 5 năm  2014 khiến hơn 5 nghìn trẻ mắc bệnh và 147 trẻ tử vong – vụ dịch được đánh giá là nặng nề nhất trong 3 thập niên của ngành y tế. 

Thời điểm đó, có rất nhiều bệnh nhi mắc sởi nặng từ các tỉnh, thành phố chuyển về Bệnh viện Nhi Trung ương để điều trị khiến Bệnh viện này trở thành nguồn lây nhiễm cho các trẻ chưa mắc sởi hoặc chưa tiêm phòng sởi đến điều trị bệnh khác. 

Do số trẻ mắc sởi và tử vong do sởi tại đây ngày càng cao, Bệnh viện Nhi Trung ương trở thành nỗi sợ hãi của nhiều gia đình, nhất là các gia đình có con nhỏ.

Trong những cuộc thực địa tại Bệnh viện, có những bạn phóng viên, quay phim đã không dám vào các phòng bệnh hay tiếp xúc với cha mẹ bệnh nhi, thầy thuốc. Lúc đó, chúng tôi mới thực sự thấm thía môi trường khốc liệt và đầy áp lực của các thầy thuốc. 

Họ có thể bị mắc bệnh hoặc mang mầm bệnh về cho người thân, gia đình bất cứ lúc nào. Và chúng tôi cũng có thể bị nhiễm bệnh nếu không tuân thủ các biện pháp dự phòng cẩn thận. Và trong “cuộc chiến” mà tôi gọi là “sinh tử” chống sởi của các thầy thuốc và các ông bố bà mẹ, chúng tôi đã được chứng kiến nỗ lực từng ngày đi cùng với sự tuyệt vọng đến cùng cực và cả sự tiếc nuối đến rơi nước mắt của bác sỹ và cha mẹ bệnh nhân trước mỗi ca bệnh quá nặng.  

Điều này cho thấy, môi trường thực tế của các thầy thuốc và với cả phóng viên chúng tôi đều đầy áp lực.

Về tính khách quan khi viết về đề tài mảng y tế

Khi viết bài về đề tài y tế, chúng tôi có một trăn trở lớn là làm sao truyền tải được các thông tin khách quan nhất đến người nghe. Y tế là mảng đề tài không dễ, cần học hỏi, tích lũy mỗi ngày mới có thể hiểu được những kiến thức cơ bản. 

Vậy viết theo điều dư luận muốn, lãnh đạo cơ quan yêu cầu giống như những gì mà xã hội thấy trên các trang mạng, các diễn đàn hay viết theo góc nhìn riêng của mình?  

Ví dụ, với câu chuyện về tính an toàn của vắc xin Quinvaxem, lãnh đạo cơ quan tôi cho rằng, cần phải lãm rõ chất lượng, quy chuẩn, xuất xứ của vắc xin này, rồi có sự “đi ngầm” nào đằng sau việc nhập khẩu vắc xin này về tiêm chủng miễn phí cho trẻ hay không? 

Thực ra, tất cả những vấn đề này với vắc xin Quinvaxem đều hết sức rõ ràng, song các ca tai biến sau tiêm đã khiến nhiều ông bố bà mẹ không tin tưởng. Nhiều người dân khi được hỏi đã cho biết, họ từ chối cho con em mình đi tiêm chủng miễn phí vắc xin này trong khi vắc xin dịch vụ ngoài thị trường cạn kiệt.

Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia hơn 30 năm qua đã giúp VN đẩy lùi hàng chục dịch bệnh, đạt được các cam kết với quốc tế. Nếu người dân vì lo sợ, từ chối tiêm chủng, thì bệnh dịch sẽ tìm đến. Nhưng với vắc xin Quinvaxem, ai, người dân thành thị nào sẽ chấp nhận rủi ro (dù rất thấp) để mang con em mình đi tiêm? 

Bài viết của tôi cần kết cấu ra sao để người dân không bài trừ vắc xin này, thận trọng khi đưa con em mình đi tiêm phòng mà không mang tiếng là bênh vực ngành y? Vì thế, mỗi lần đặt bút viết về tính an toàn hay tai biến vắc xin, tôi đều cố gắng ghi nhận nhiều ý kiến của các ông bố, bà mẹ cũng như chuyên gia dịch tễ, bác sỹ dự phòng để có bài viết nhiều chiều, giúp người nghe có được cái nhìn khách quan nhất về tiêm chủng mở rộng.

Những kiến nghị, đề xuất:

Trên cơ sở những khó khăn vừa nêu, để thông tin hiệu quả hơn về đề tài y tế, tôi có những kiến nghị, đề xuất như sau:

4.1 Ngành y tế nên tăng cường tập huấn, thông tin về các vấn đề thời sự nổi cộm của ngành để phóng viên chuyên trách nắm rõ hơn, tốt hơn, từ đó có những bài viết mang hàm lượng thông tin cao, có giá trị đến bạn đọc mà không để xảy ra những lỗi thiếu hiểu biết cơ bản về kiến thức ngành Y tế.

Về điều này, đơn vị đầu mối của Bộ Y tế là Vụ Truyền thông và Thi đua khen thưởng đã thông tin rất kịp thời các sự việc, sự kiện của ngành, song để phóng viên có thêm kiến thức, hiểu biết về công tác chăm sóc sức khỏe nói chung, chúng tôi mong sẽ được tập huấn, đào tạo về truyền thông y tế nhiều hơn nữa trong thời gian tới. Bên cạnh đó, các phóng viên, biên tập viên mong muốn được trang bị những hiểu biết để dự phòng lây nhiễm một số bệnh dịch nguy hiểm, mới nổi khi tác nghiệp trong môi trường bệnh viện cùng các thầy thuốc.

4.2 Khi có các sự việc, sự kiện nổi cộm liên quan đến lĩnh vực Y tế, sức khỏe, phóng viên chuyên trách các cơ quan báo chí cần được các đơn vị chức năng tạo điều kiện tiếp cận thông tin nhiều chiều nhất và nhanh nhất về sự việc.

Từ sự việc lùm xùm về trang thiết bị ở Công ty Bio – Rad Việt Nam, tôi cho rằng, ngành y tế càng thông tin rõ ràng, minh bạch thì càng giành lợi thế về mình. Vì vậy, trong thông tin báo chí, ngoài các đơn vị đã hợp tác tốt, chúng tôi mong muốn một số cục, vụ trực thuộc ngành y có sự phối hợp tốt hơn cùng báo chí để chúng tôi có thêm thông tin về vấn đề quản lý giá thuốc, đấu thầu thuốc, đấu thầu trang thiết bị y tế…vvv

4.3 Tăng cường các thông tin về kỹ thuật mới, thành tựu nổi bật của Ngành

Theo ước tính, mỗi năm, Việt Nam có hàng vạn lượt người có thu nhập cao ra nước ngoài khám chữa bệnh. Khi trở về Việt Nam, họ mới được biết, các bệnh viện VN cũng có các kỹ thuật này, với giá thành hợp lý hơn rất nhiều.

Tất nhiên, người dân chọn cách ra nước ngoài phần lớn vì họ thấy cảnh quá tải, chen lấn ở các bệnh viện lớn. Song với công tác xã hội hóa cùng việc đầu tư phòng ốc, trang thiết bị như hiện nay, nếu người bệnh có thông tin tin cậy, các bệnh viện Việt Nam sẽ thu hút được lượng khách hàng này.

Ngược lại, cũng qua báo chí mà người dân trực tiếp tham gia, đóng góp cho sự phát triển các kỹ thuật của Ngành. Điển hình như việc ghép tạng tại Việt Nam, khi chúng tôi thực hiện một chương trình trực tiếp về hiến ghép mô tạng, đã có hàng chục người dân gọi đến để hỏi các thủ tục thực hiện đăng ký hiến tạng. 

Bên cạnh đó, việc đưa những tấm gương thầy thuốc, nhân viên y tế tận tụy, có nhiều đóng góp ở các lĩnh vực sẽ tạo cảm tình và có được hình ảnh mà ngành y vốn có.

4.4 Tăng cường nghiệp vụ báo chí để sản xuất tin, bài, chương trình về y tế

Khi đã có thông tin đầy đủ về vấn đề y tế, sức khỏe, câu hỏi đặt ra là làm sao sản xuất được nhiều tin, bài và những chương trình tốt, được người nghe đón nhận. Chúng tôi hiểu rằng, với người làm phát thanh, âm thanh nổi bật sẽ mang lại hiệu quả tối ưu. Vì vậy, chúng tôi luôn cố gắng đọc, học từ đồng nghiệp trước những kinh nghiệm quý. 

Trong thể hiện tác phẩm y tế, tỷ lệ người nghe và phản hồi về các chương trình trực tiếp, các phóng sự đồng hành cao hơn hẳn so với cách làm thông thường. Vì vậy, ngoài đề tài mang tính thời sự, cách viết, chọn hình thức truyền tải sẽ là yếu tố thu hút người nghe. 

Về vấn đề này, ngoài khả năng tự học hỏi của bản thân, tôi cũng đề nghị cơ quan Bộ Thông tin và Truyền thông tăng cường các lớp nghiệp vụ báo chí cho từng lĩnh vực để các phóng viên, biên tập viên theo dõi mảng y tế, sức khỏe có điều kiện nâng cao trình độ chuyên môn, truyền thông hiệu quả mảng đề tài y tế đầy sức hấp dẫn trong thời kỳ này. Mong được đồng hành lâu dài!