Vụ tù oan 10 năm: “Cứ xét xử oan sai lại lấy tiền nhà nước ra để bồi thường”

ĐB Dương Trung Quốc (Đoàn Đồng Nai) cho rằng cần có sự hỗ trợ tư pháp tốt hơn nữa để tránh hiện tượng tiêu cực, nhất là bị can buộc phải khai theo cơ quan điều tra. (Ảnh: XH)

Thưa ông, công tác cải cách tư pháp trong 10 năm qua đã tránh được hiện tượng tiêu cực, nhất là hiện tượng bị can buộc phải khai theo cơ quan điều tra như ông vừa nói chưa?

Theo tôi điều này chưa làm được, chỉ có vai trò của luật sư đã thay đổi rất nhiều nhưng phải nói là số lượng luật sư rất ít, điều kiện cho số đông người dân, nhất là những người dân không có điều kiện  thì còn rất hạn chế và chính điều này dẫn tới tình trạng này.

Vấn đề còn lại là nếu sự việc xảy ra mà cơ quan điều tra đi đến cùng thì sẽ khắc phục được sự việc này. Tôi lấy thí dụ như là có ép cung hay không ép cung, theo như người ta tố cáo là bị áp lực.

Chúng ta còn nhiều vụ án oan sai nhưng vụ án này được gỡ rối là vì hung thủ đã ra đầu thú, thưa ông?

Ra đầu thú tự giác hay chịu áp lực của xã hội và chính gia đình phải tự giải oan cho mình. Và hiện tượng "tự xử" như vậy cũng giống như nhiều hiện tượng khác đã xảy ra thời gian gần đây. Đó là sự biểu hiện giảm sút của hệ thống pháp luật, họ không còn biết bấu víu vào đâu và phải tự tìm mọi cách để cứu mình.

Cách đây vài năm, án oan sai được nói rất mạnh mẽ nhưng thời gian gần đây lại nói ít đi, vậy thì mức độ quan tâm có ít đi không, thưa ông?

Tôi không rõ là trong quá trình gia đình làm thì các cơ quan dân cử từ HĐND cho tới các ĐBQH đã tiếp cận được chưa và có tạo ra áp lực cần thiết theo quy định của pháp luật không. Có những vụ việc chúng tôi đưa yêu cầu tới TAND Tối cao và chưa có trả lời thì đã xử lại rồi. Tôi có đặt vấn đề với Chủ tịch nước là người đứng đầu công tác cải cách tư pháp rằng: Như thế thì để làm gì?. Lần này có cơ hội chất vấn Chánh án TAND Tối cao thì tôi sẽ chất vấn về vấn đề này.

Quy trình tố tụng phải thay đổi mà muốn thay đổi thật sự thì không có gì khác là phải nâng cao quyền giám sát của nhân dân. Câu chuyện này làm rúng động dư luận là vì một loạt các vấn đề về cơ chế và trách nhiệm. Sắp tới xét xử đúng người đúng tội và giải oan cho ông Chấn thì phải đền bù, bồi thường mà tiền đền bù lấy từ công quỹ nhà nước, chứ không phải những người làm sai bỏ tiền ra đền bù. Rõ ràng ở đây có cả bài toán kinh tế.

Trong suốt 10 năm qua, ông Chấn đã liên tục gửi đơn tới các cơ quan chức năng nhưng không được quan tâm?

Theo kinh nghiệm của tôi thì có những cái người ta trả lời, thậm chí phải trả lời nhiều lần, nhưng có cái không trả lời hoặc chưa trả lời, mà người ta vẫn cứ xét xử. Không phải cá nhân tôi mà một vài vị ĐBQH khác cũng đã tham gia và đều không nhận được hồi âm, bản án vẫn được tuyên.

Tôi nghĩ có xem xét hay không tùy thuộc vào cách đặt vấn đề và tính thuyết phục của nó. Đương sự luôn nói là bị oan nhưng để chứng minh có oan hay không phải nói là cũng khó chứ không đơn giản. Rất nhiều người vẫn kêu oan còn oan thật hay không thì phải điều tra xem xét dựa trên tất cả chứng cứ đưa ra.

Thưa ông, trả lời báo chí ông Nguyễn Minh Năng, Chủ tọa phiên xét xử sơ thẩm đối với ông Nguyễn Thanh Chấn năm 2004 nói: “Tôi quên phiên xét xử đó rồi. Có gì nhà báo cứ xem bản án. Giờ tôi không trả lời gì được đâu. Hồi xưa xét xử thì dựa trên chứng cứ, tài liệu vụ án, chứ giờ vụ án đã lâu không nhớ nổi. Giờ bị cáo bị oan sai thì trách nhiệm là do Quốc hội chứ biết sao được…", ông nghĩ gì về phát biểu này?

Thực ra ông ấy có quên cũng là điều dễ hiểu vì khối lượng công việc lớn, hơn nữa họ xét xử dựa trên kết quả điều tra của cơ quan công an chứ không phải tự họ đứng ra làm. Vì vậy, bây giờ truy trách nhiệm cuối cùng cũng là rất khó.

Chúng ta vẫn có khái niệm đang tồn tại là làm án hay án bỏ túi, theo ông cải cách tư pháp sẽ ứng xử thế nào?

Tất nhiên là chúng ta phải loại trừ, còn loại trừ được hay không là cả một quá trình. Chúng ta thấy cùng một vụ việc xét xử, cấp này thì xử một đằng, cấp khác thì làm ngược lại, cứ như thế mọi thứ dích dắc, tạo ra một khối lượng công việc rất lớn mà lẽ ra chỉ cần làm một lần. Và một câu hỏi rất quan trọng phải đặt ra là: Công lý ở đâu khi những hội đồng xét xử đều của nhà nước nhưng lại làm khác nhau như thế? Câu chuyện này không dễ trả lời nhưng chắc chắn vẫn phải trả lời, đó là trách nhiệm của cơ quan tòa án.

Vậy theo ông làm thế nào để hạn chế hơn nữa tình trạng án oan?

Tôi cho rằng phải minh bạch mọi thứ trong quá trình xét xử, đồng thời phải tạo điều kiện cho các bị can được hỗ trợ tư pháp, vì thực tế là một phần lớn họ không có điều kiện tự bảo vệ mình.

Xin cảm ơn ông!