Việt Nam phải chuẩn bị ứng phó với những thiên tai khó tin nhất!
Thiên tai ở Việt Nam ngày càng phức tạp, bất thường
Ông Hoàng Văn Thắng, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, Phó trưởng Ban Thường trực Ban chỉ đạo PCLB TƯ cho hay, năm 2013, thiên tai ở Việt Nam diễn biến phức tạp, bất thường. Bão xuất hiện sớm và nhiều hơn so với trung bình nhiều năm. Đây là năm ghi nhận số lượng cơn bão, áp thấp nhiệt đới (ATNĐ hoạt động trên biển Đông ảnh hưởng đến Việt Nam đạt mức kỷ lục trong 50 năm qua.
![]() |
Hội nghị tổng kết công tác năm 2013và triển khai nhiệm vụ năm 2014 do Ban chỉ đạo Phòng chống lụt bão (PCLB) TƯ tổ chức ngày 4/4 tại Đà Nẵng (Ảnh: HC) |
Trong số các cơn bão đổ bộ vào đất liền nước ta có đến 3 cơn bão có cường độ mạnh (từ cấp 12 trở lên), và đây cũng là năm kỷ lục về số cơn bão mạnh đổ bộ vào Việt Nam, trong đó có bão số 14 – siêu bão HaiYan là cơn bão rất mạnh về cường độ, có thể so sánh với bão Katrina đổ bộ vào nước Mỹ. Lũ đặc biệt lớn do ảnh hưởng hoàn lưu bão số 15 tại các tỉnh miền Trung – Tây Nguyên gây ngập úng trên diện rộng, một số sông đã vượt mức lịch sử.
Mưa đá, lốc xoáy gây thiệt hại lớn tại các tỉnh miền núi phía Bắc cuối tháng 3; trận lũ quét gây thiệt hại nghiêm trọng xảy ra vào đầu tháng 9 tại xã Bản Khoang (huyện Sa Pa, Lào Cai) và các đợt rét đậm kèm theo mưa tuyết lớn lần đầu tiên xuất hiện trong vòng 30 năm trở lại đây vào nữa cuối tháng 12/2013 tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, trong đó ảnh hưởng lớn nhất tại huyện Sa Pa.
Về xu thế khí tượng thủy văn năm 2014, theo quyền Giám đốc Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn TƯ Hoàng Đức Cường, có khả năng xuất hiện El Nino vào nửa cuối năm. Mưa, bão ít hơn (khoảng 9 – 10 cơn bão hoạt động trên biển Đông, trong đó có 4 – 5 cơn bão, ATNĐ ảnh hưởng vào đất liền nước ta, thấp hơn trung bình nhiều năm 1 – 2 cơn) song tiềm ẩn nhiều yếu tố bất thường. Cần đề phòng những cơn bão mạnh, hướng di chuyển phức tạp và không theo quy luật; bão, ATNĐ ảnh hưởng dồn dập trong thời đoạn ngắn. Do ảnh hưởng của El Nino nên mùa đông 2014 – 2015 nhiều khả năng xảy ra hạn nặng.
“Dân còn chủ quan là lỗi của chúng ta!”
Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cho hay, năm 2013 đã huy động 640.000 người, hơn 10.000 phương tiện và xử lý hơn 2.000 vụ, cứu được hơn 4.500 người trong các đợt thiên tai và tìm kiếm cứu nạn. Qua đó cho thấy công tác phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn đã huy động được toàn bộ hệ thống chính trị vào cuộc và đạt được thành công, hạn chế được thiệt hại đến mức có thể (285 người chết do bão lũ so với bình quân 10 năm trước năm 2010 là 500 người; 859 người bị thương, thiệt hại 28.000 tỉ đồng).
Tuy nhiên ông nêu rõ, tình hình thời tiết, khí hậu, thủy văn năm 2013 đều có những cái bất thường, càng cho thấy rõ hơn những tác động của biến đổi khí hậu rất rõ rệt, rất khó lường và khó dự báo. Bão thì Việt Nam còn dự báo được, nhưng mưa, lũ thì vẫn chưa dự báo chính xác trong khi tính cục bộ, cực đoan của những thiên tai này ngày càng khó lường. Vì vậy Việt Nam càng phải có các giải pháp hiệu quả hơn, quyết liệt hơn mới có thể hạn chế được tác hại.
“Biến đổi khí hậu là vấn đề rất thực tế và tác động đến nước ta ngày càng nghiêm trọng chứ không còn là nguy cơ nữa. Những nỗ lực của thế giới trong việc cắt giảm phát thải khí nhà kính, giảm tác động biến đổi khí hậu chưa đạt được yêu cầu. Nhiều quốc gia phát thải lớn chưa muốn tham gia. Trong khi đó Việt Nam nằm trong nhóm những nước bị tác động lớn nên càng phải cảnh giác, không có cách nào khác là phải chuẩn bị các phương án hiệu quả hơn, sẵn sàng hơn và nâng cao thêm nhận thức của người dân để ứng phó với biến đổi khí hậu!” – Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nhấn mạnh.
![]() |
Các đại biểu dự hội nghị nghe Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn TƯ trình bày về xu thế khí tượng thủy văn năm 2014 (Ảnh: HC) |
Theo ông, việc xây dựng dự báo những vùng nguy hiểm đe dọa đến dân cư vẫn còn chưa phù hợp với thực tế. Thực tế này biến đổi theo khí hậu. Khi dự báo cho các địa phương đây là khu dân cư nguy hiểm thì địa phương sơ tán khu dân cư đó, còn các khu dân cư khác không nguy hiểm. Nhưng với biến đổi khí hậu và tác động của phá rừng thì nhiều khu dân cư mới, khu dân cư ổn định lại trở nên nguy hiểm. Do không cập nhật kịp, không sơ tán kịp nên thiệt hại rất lớn. Điều này đã xảy ra, nhất là ở miền núi phía Bắc.
“Vẫn còn tư tưởng chủ quan trong dân thì trước hết là lỗi chúng ta vì chúng ta vẫn chưa tuyên truyền đủ, chưa hướng dẫn đủ, chưa động viên đủ để người dân nâng cao nhận thức. Chúng ta phải xác định tư tưởng, nhận thức của người dân còn yếu là lỗi của chúng ta!” – Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chỉ rõ.
Phải chuẩn bị, kể cả với những trường hợp khó tin nhất…
Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nêu vấn đề, rất may bão Haiyan đi dọc miền Trung rồi ra phía Bắc, nhưng thử tưởng tượng nếu nó quay đầu đi vào phía Nam thì sao? Thảm họa còn lớn hơn. Vì lâu nay ở phía Nam vẫn nói chưa có bão, báo cáo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn TƯ cũng nói xác suất bão ở phía Nam rất thấp. Nhưng với biến đổi khí hậu thì bão có thể vào bất cứ đâu, mặc dù xác suất vô cùng nhỏ vẫn có thể xảy ra. Điển hình như khi siêu bão HaiYan đổ vào Philipines, dự báo nước biển dâng chỉ 4m nhưng thực tế lên tới 7m, cộng với sức gió 320km/h nên chẳng khác gì bị bom đánh thẳng vào. Các dự báo bảo chỉ cần sơ tán dân cách mép nước 500m không còn có ý nghĩa nữa vì nước vào đến 2 cây số.
“Vậy thì làm thế nào? Chúng ta phải chuẩn bị kể cả với những trường hợp khó tin nhất. Tôi đề nghị từ nay đến tháng 6, Bộ NN-PTNT chủ trì cùng các Bộ TN-MT, Xây dựng… phải ra được phương án ứng phó. Những cơn bão từ cấp 13 trở xuống chúng ta đã ứng phó theo các giải pháp từ trước tới nay thì vẫn tiếp tục thực hiện, những cơn bão có cấp cao hơn, cấp 14 giật 16, cấp 15 giật 17 – 18 là phải có giải pháp ứng phó khác. Tháng 6 Chính phủ phải duyệt và ban hành, công bố cho các địa phương.
Giao Bộ TN-MT thực hiện đề án nghiên cứu đánh giá tác động của siêu bão ở biển Đông đến Việt Nam. Nghiên cứu đó còn có thời gian, nhưng những giải pháp ứng phó thì không còn thời gian, phải đưa ra ngay trước mùa mưa bão năm nay. Thiệt hại có thể xảy ra ngay ngày mai nếu chúng ta không chuẩn bị. Nhỡ nó vào thì sao? Thì bây giờ mình phải chuẩn bị, coi như nó sẽ vào thì xử lý thế nào? Thiệt hại do siêu bão Haiyan là vô cùng lớn, không biết bao nhiêu năm mới lấy lại được. Chính vì vậy đòi hỏi chúng ta phải hành động quyết liệt, nhanh hơn nữa!” – Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải thúc giục.
Bên cạnh đó, ông cũng yêu cầu phải tiếp tục nâng cao chất lượng công tác dự báo, đầu tư cho công tác dự báo. Ông nói: “Đợt bão Haiyan, trời nắng mà nhân dân đã đi sơ tán rồi. Tôi thấy cũng rất áy náy, dự báo bão thế nào mà nắng thế này? Nhưng người dân chấp hành rất nghiêm, tính nhận thức rất cao. Người dân dần dần thông cảm với chúng ta là công tác dự báo rất khó khăn, nên chấp nhận có thể dự báo sai, có thể thiệt hại do dự báo sai còn hơn là để đến lúc bỏ sót thì thiệt hại là vô cùng lớn. Người dân nhận thức và chia sẻ như vậy thì chúng ta càng phải nâng cao trách nhiệm, tính chính xác trong dự báo!”.
![]() |
Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải phát biểu chỉ đạo tại hội nghị (Ảnh: HC) |
Theo Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, trong việc đầu tư mạng lưới quan trắc thì việc quan trắc lưu vực các sông ở các tỉnh miền Trung là hết sức quan trọng. Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý giao cho Viettel đầu tư mạng lưới và các hồ chứa, các địa phương, các cơ quan có liên quan phải mua lại các thông tin quan trắc của Viettel để đỡ cho đầu tư của ngân sách nhà nước, đồng thời sử dụng lực lượng quân đội để làm nhanh và hiệu quả.
Và phải sống hài hòa, bền vững với hồ chứa!
Đặc biệt, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải lưu ý, năm 2013 có 9 hồ chứa bị sự cố. Đây là mối đe dọa rất lớn mà Quốc hội đã đặt vấn đề rất rõ và giao cho Chính phủ phải khắc phục. Thủ tướng đã cấp ngân sách TƯ 525 tỉ đồng cho 97 hồ chứa cấp bách và bố trí tiếp 900 tỉ cho năm 2014. Bộ NN-PTNT cần chỉ đạo các địa phương triển khai khẩn cấp. Ngoài ra cũng đang có đề xuất cấp ngân sách TƯ hơn 1.000 tỉ cho 37 tỉnh.
“Thủ tướng đã chỉ đạo trước mùa lũ các địa phương phải tổ chức đoàn đi kiểm tra, đánh giá tất cả các hồ chứa của địa phương mình, những hồ chứa nào không bảo đảm là không cho tích nước. Các hồ chứa phải có địa chỉ quản lý, phải có người chịu trách nhiệm, không thể để tình trạng hồ chứa không có ai chịu trách nhiệm cả!” – Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải yêu cầu.
Theo ông, Việt Nam là quốc gia sống với hồ chứa. Nhiều địa phương có 200 – 300 hồ, thậm chí có nơi đến 600 hồ, nên khối lượng quản lý cực lớn. Nhưng nếu không có hồ chứa thì sẽ rất gay go, vì Việt Nam là quốc gia thiếu nước so với bình quân của thế giới, và có tới 63% lưu vực nằm ở nước ngoài nên rất bị động. Có những địa phương vừa rồi chỉ nước sinh hoạt cũng thiếu chứ đứng nói nước phát triển kinh tế, muốn phát triển khu công nghiệp nhưng thiếu nước. Để đủ nước, để chủ động được thì phải bảo đảm an toàn các hồ chứa, sống hài hòa và bền vững với nó.
Bên cạnh đó, ông yêu cầu các bộ ngành hữu quan tiếp tục hoàn thành đề án ứng phó sóng thần và động đất đã diễn tập thí điểm để nhân rộng ra các tỉnh ven biển. Bộ TT-TT hoàn chỉnh cơ chế đảm bảo thông tin trong điều kiện xấu nhất, tăng cường hệ thống thông tin cho tàu đánh cá xa bờ, hiện còn khoảng 10.000 tàu chưa được trang bị và khi bão về thường có khoảng 1 triệu ngư dân Việt Nam trên biển. Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm cứu nạn nghiên cứu đề xuất Thủ tướng bổ sung thêm các trạm cứu hộ, cứu nạn trên biển; xây dựng phương án tập huấn về công tác cứu hộ cứu nạn và tổ chức triển khai.
Một số quy phạm pháp luật phải tiếp tục hoàn thành trong năm nay, nhất là Nghị định quy định chi tiết về Luật Phòng chống thiên tai; Nghị định thay thế Nghị định 72/CP về an toàn hồ chứa… Theo Luật Phòng chống thiên tai thì năm nay phải hoàn thành việc thành lập lại Ban chỉ đạo TƯ về phòng chống thiên tai và kiện toàn nhân sự của Ban này theo luật mới. Trên cơ sở đó tiến hành điều chỉnh loại chiến lược quốc gia về phòng chống, giảm nhẹ thiên tai đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2007, cập nhật kế hoạch hành động về phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn.