Vì sao phải có cá chép, những lưu ý cách chọn cá chép cúng ông Công ông Táo

Ảnh minh họa: Internet

Theo truyền thuyết dân gian, ông táo là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ, ông là vị thần quyết định sự may, rủi, phúc họa của cả gia chủ, bên cạnh đó ông còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình gia chủ. Vì vậy tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ "thần Bếp" chuyên cai quản việc bếp núc.

Ông Táo về trời sẽ tâu với Ngọc Hoàng về việc làm ăn, cư xử của mỗi gia đình dưới hạ giới. Lễ vật cúng ngày ông Công ông Táo thường được các gia đình chuẩn bị rất chu toàn, từ đồ hương hoa, vàng mã, hoa tươi, mâm cơm mặn đủ món đến một thứ không thể thiếu được là ba chú cá chép đỏ.

Cá chép được coi là phương tiện để ông Táo cưỡi về trời. Loài cá này được người miền Bắc lựa chọn có lẽ bởi nó là biểu tượng "vượt Vũ Môn hóa rồng" - biểu tượng của sự thăng hoa, tinh thần vượt khó, sự kiên trì và bền bỉ đi tới thành công. Hơn thế nữa, cá chép cũng là con vật rất gần gũi trong đời sống tinh thần người Việt.

Lễ cúng tiễn đưa Ông Táo chầu Trời được cúng vào tối ngày 22 tháng Chạp Âm lịch hàng năm, vì đầu ngày 23 tháng Chạp Ông Táo đã chầu Trời, nếu để sang ngày 23 tháng Chạp mới cáo lễ tiễn đưa Ông Táo về Trời, e rằng Ông Táo sẽ không nhận được lễ vật tâm thành của gia chủ. Sau khi bày lễ, thắp hương và khấn vái xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương nữa, lễ tạ rồi hóa vàng mã và thả cá chép ra ao, hồ, sông, suối… để thả cá chở ông Táo lên chầu Trời. 

Những lưu ý

Nếu không có những yếu tố quá bất tiện, các gia chủ nên chọn cá chép sống thay vì cá chép giấy, vì ngoài ý nghĩa thờ cúng để dâng các vị Táo phương tiện đi lại, thì tục lệ phóng sinh cá chép cũng có một ý nghĩa văn hóa quý báu, thể hiện tinh thần nhân đạo của người Việt. Chọn những chú cá còn khỏe mạnh, khi chạm nhẹ tay vào mặt nước chậu thấy cá bơi nhanh, quẫy mạnh.

Cá chép mang về nhà phải để trong một chiếc bát sạch, dùng nước sạch đổ vào. Tốt nhất có thể xin được nước giếng, vì nước máy ở nhiều nơi đậm clo có thể làm chết cá.

Sau lễ cúng ông Công ông Táo được tiến hành trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp, gia chủ hạ lễ, hóa vàng và mang thả phóng sinh cá chép. Cần chọn những ao, hồ nước sạch, không quá ô nhiễm. Khi thả, không đứng trên cao đổ hay vứt cả túi xuống, cá có thể chết khi chạm mặt nước và còn gây ô nhiễm, mà phải chọn chỗ mép nước gần, nhẹ nhàng nghiêng bát hoặc túi để cá tự quẫy, bơi vào dòng nước.