Vì sao Mỹ buộc phải chấp nhận để ông Assad tiếp tục tại vị?

Tổng thống Syria Assad, Tổng thống Nga Putin, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu

Theo The New Yorker, sở dĩ Mỹ chấp nhận phương án để Tổng thống Syria Bashar al-Assad tại vị đến năm 2021 là do những thành công tại Syria trên cả mặt trận quân sự, ngoại giao của Nga và các quốc gia đồng minh của Nga. Đây chính là lý do chủ yếu khiến ông Bashar al-Assad tại vị lâu hơn tính toán của Mỹ.

“Mặc dù đã có không dưới nửa triệu người thiệt mạng trong cuộc nội chiến ở Syria, cũng như hàng chục nghìn người thiệt mạng do vũ khí hóa học, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện đã sẵn sàng chấp nhận việc ông Bashar al-Assad giữ được quyền lực cho đến cuộc bầu cử Tổng thống tiếp theo tại Syria vào năm 2021”- chuyên gia Robin Right của tờ The New Yorker nhận định.

Theo ông Robin Right, quyết định được các đại diện cấp cao của Mỹ đưa ra cũng đồng nghĩa với sự thay đổi trong quan điểm trước đó của giới lãnh đạo Mỹ cho rằng việc ông Bashar al-Assad phải từ chức là một trong các điều kiện để thiết lập lại hòa bình ở Syria.

Theo chuyên gia phân tích này, từ tháng 10/2017, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đã nói rằng “Mỹ muốn thấy một Syria thống nhất, đoàn kết, nơi mà chính phủ không có chỗ cho sự hiện diện của Bashar al-Assad”. Tuy nhiên, quan điểm này đã dần được thay đổi.

“Quyết định của Mỹ cho thấy sự hạn chế trong các khả năng của Mỹ, phản ánh thực tế chiến sự và thành công của các đối tác của Syria, Nga, Iran và lực lượng Hezbollah trong trợ giúp cho chế độ độ Bashar al-Assad”- ông Robin Right nhận định.

“Quyết định được thông qua năm 2015 về việc đưa lực lượng quân sự Nga đến trợ giúp ông Bashar al-Assad được coi là bước ngoặt then chốt cho chế độ Bashar al-Assad ở Syria”- chuyên gia của The New Yorker đánh giá, đồng thời cho rằng chính quyền Syria và các nước đồng minh như Nga, Iran, “đã thống nhất được các phần lãnh thổ một năm trước vẫn đang bị chia cắt”.

Lực lượng này hiện đã kiểm soát tất cả các thành phố lớn của Syria mà trước đó từng được coi là “viên ngọc” của phe đối lập như Damacus, Homs, Latakia và Aleppo.

Cho dù Mỹ cũng đã bắt đầu tác chiến tại Syria từ năm 2014, tiêu tốn cho cuộc chiến này hơn 14 tỷ USD (tức hơn 13 triệu USD/ngày), cử hơn 2 nghìn lính Mỹ đến trợ giúp cho phe nổi dậy nhưng chiến thắng của ông Assad tại Syria chủ yếu có được do sự trợ giúp của Nga và các đồng minh.

Tổng thống Syria Assad

Trong khi đó, lực lượng đối lập được Mỹ hậu thuẫn đang ngày càng suy yếu, thường xuyên bất đồng. Trong vòng 7 năm nội chiến ở Syria, phe đối lập chưa thể đưa ra được một thủ lĩnh đủ mạnh để có thể thay thế được cho ông Assad.

“Những yêu cầu của lực lượng này về việc ông Assad phải ra đi như là một điều kiện không thể khác được nhằm ký kết thỏa thuận hòa bình đang ngày càng không phù hợp với thực tế”- Robin Right đánh giá.

Trong lĩnh vực ngoại giao, vai trò của Washington cũng đã bị xếp hàng thứ yếu so với vai trò của “bộ ba” gồm Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ- các lực lượng mà theo The New Yorker, là đang chi phối tiến trình hòa bình ở Syria.

“Trong giai đoạn đầu, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hy vọng rằng Mỹ có thể đạt được sự đồng thuận, hợp tác với Nga trong vấn đề Syria”- ông Robin Right gợi nhớ.

Tuy nhiên, đến tháng 4/2017, sau các vụ tấn công bằng vũ khí hóa học ở thành phố Han-Sheikhun, bối cảnh tình hình đã trở nên nóng hơn nhiều khí Tổng thống Mỹ Donald Trump ban hành sắc lệnh thực hiện các vụ không kích vào các căn cứ quân sự của chính quyền Syria và tuyên bố khởi động cuộc chiến chống lại ông Bashar al-Assad.

“Tuy nhiên hiện nay, tính đến bối cảnh chính trị và quân sự thực tế, các đại diện của Mỹ đã đi đến quyết định rằng việc thay đổi chế độ ở Syria sẽ được thực hiện bằng các cuộc bầu cử trung thực dưới sự bảo trợ của Liên Hợp Quốc”- tác giả nói đầy mỉa mai.

Theo tác giả, các nhà ngoại giao đang tin tưởng rằng việc tiến hành các cuộc bầu cử trung thực, tự do ở đất nước đã bị phá hủy bởi chiến tranh, đất nước mà có đến hơn nửa dân số đang ở nước ngoài dưới dạng tị nạn, sẽ là “thử nghiệm chưa từng có tiền lệ”. Tuy nhiên, vẫn cần nhiều thời gian để có thể làm hình thành một lực lượng đối lập mới, ổn định ở Syria để có thể cạnh tranh với Bashar al-Assad.

“Tùy thuộc vào kết quả cuộc bầu cử năm 2020 ở Mỹ, ông Assad có thể vẫn nắm quyền trong khi ông Donald Trump đã phải rời bỏ chức vụ của mình. Giới chức Mỹ còn quan ngại rằng ông Bashar al-Assad có thể sẽ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Syria năm 2021 và khi đó, ông Assad sẽ tại vị trong thời gian khá dài nữa”- Robin Right kết luận.