Vì sao Iran không muốn có vũ khí hạt nhân?

Trong bài viết vừa đăng trên tờ “The National Interest” (Lợi ích quốc gia), đại sứ Seyed Hossein Mousavian, học giả của trường ĐH Princeton đồng thời là cựu phát ngôn cho đoàn đàm phán hạt nhân Iran đã chỉ ra 10 lý do chứng minh rằng quốc gia hồi giáo này không theo đuổi vũ khí hạt nhân.

Nhà máy điện hạt nhân Bushehr của Iran.

Thứ 1: Trách nhiệm tôn giáo

Bên cạnh cam kết quốc tế với Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), Iran có trách nhiệm tôn giáo phải phản đối loại vũ khí chết người này. Theo sắc dụ tôn giáo của đại giáo chủ Khamenei, các hình thức vũ khí hủy diệt hàng loạt trong đó có vũ khí hạt nhân đều bị cấm sử dụng. Giới lãnh đạo Iran đã được thông báo về quan điểm tôn giáo này vào băn 1995, tức 8 năm trước khi phương Tây biết đến chương trình làm giàu hạt nhân của Iran.

Điều đáng nói hơn cả, quan điểm này của Iran đã được chứng minh bằng thực tế. Trong cuộc chiến tranh Iran – Iraq trong những năm 1980, khi Saddam Hussein ra lệnh sử dụng vũ khí hóa học và khiến hơn 100.000 binh sỹ và dân thường Iran bị thiệt mạng, Iran đã không có hành động trả đũa tương tự vì vấp phải sự phản đối của đại giáo chủ Khomeini.

Thứ 2: Không có lợi về lâu dài

Theo nhận định của Iran, việc sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ chỉ mang lại lợi ích trước mắt trong khi nó có thể gây ra mối họa lâu dài trong khu vực. Việc này sẽ kích hoạt một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân trong khu vực và nguy hiểm hơn là sẽ kéo các nước như Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Arap Xê út vào cuộc đua.

Thứ 3: Công nghệ không phù hợp

Loại công nghệ mà Iran lựa chọn cho chương trình hạt nhân của mình cho thấy việc ưu tiên khả năng làm giàu thô chứ không phải làm giàu nhanh để phục vụ cho việc sản xuất vũ khí hạt nhân. Iran tập trung vào việc phát triển các công nghệ hạt nhân thế hệ tiếp theo thay vì sản xuất hàng loạt hoặc tối đa thiết bị ly tâm. Giả sử nếu Iran muốn theo đuổi chương trình vũ khí hạt nhân, nước này hoàn toàn có khả năng để lựa chọn nhiều loại công nghệ tiên tiến và có lợi thế lớn hơn nhiều. Đến tháng 11/2011, tất cả các báo cáo của IAEA đều không chỉ ra được hành động vũ khí hóa hạt nhân nào của Iran. Theo ông Robert Kelly, một chuyên gia hạt nhân hàng đầu của Mỹ đồng thời là cựu thanh sát viên của IAEA thì báo cáo này hoàn toàn sai lệch và đó chỉ là cái cớ để các thế lực bên ngoài thúc đẩy một cuộc chiến với Iran.

Thứ 4: Sẽ bị cô lập

Iran hiểu rằng nếu họ trở thành một cường quốc có vũ khí hạt nhân thì các đồng minh thân thiết nhất hiện nay của họ như Nga, Trung Quốc sẽ ngả về phía Mỹ và các biện pháp cấm vận hà khắc sẽ được thực hiện, làm tê liệt nền kinh tế Iran. Đây cũng là cơ hội cuối cùng để Israel lôi kéo Mỹ và cộng đồng quốc tế tiến hành một cuộc chiến tranh nữa ở Trung Đông.

Thứ 5: Khát vọng hiện đại hóa

Mục tiêu cuối cùng của Iran là trở thành một quốc gia hiện đại, có khả năng cạnh tranh với phương Tây xét trên khía cạnh tiên tiến về công nghệ. Phần lớn các chính trị gia hàng đầu của Iran tin rằng việc sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ là trở ngại rất lớn cho việc tiếp cận công nghệ với các nước phát triển.

Người dân Iran biểu tình với khẩu hiệu: Năng lượng hạt nhân là quyền hiển nhiên của chúng tôi.

Thứ 6: Thiện ý

Trong các cuộc đàm phán từ năm 2003 đến 2005 với các nước Pháp, Đức, Anh, Iran đã đưa ra đề nghị trong đó gồm một tuyên bố giới hạn làm giàu urani ở mức 5%; xuất khẩu tất cả urani có độ làm giàu thấp hoặc làm thành các thanh nhiên liệu; cho phép IAEA tiến hành thanh tra đột xuất các cơ sở hạt nhân; vận chuyển urani đã làm giàu tới các nước khác để đóng thành các thanh nhiên liệu và mới đây nhất (năm 2011) là chấp thuận đề nghị của Nga nhằm giải quyết mọi quan ngại của phương Tây về các hoạt động hạt nhân của Iran.

Nhưng cả Mỹ và EU đều từ chối những đề xuất vô cùng thiện ý này.

Thứ 7: Không có kho dự trữ

Những cáo buộc Iran đang dự trữ urani làm giàu để chế tạo vũ khí hạt nhân là bịa đặt vì Iran cần tới 27 tấn urani làm giàu ở mức 3,5% hàng năm để làm nhiên liệu cho các nhà máy điện hạt nhân duy nhất Busher. Cho tới nay, Iran đã sản xuất được 7 tấn và họ còn thiếu tới 20 tấn nữa.

Thứ 8: Những đề nghị làm giàu urani

Mối quan ngại lớn nhất của phương Tây và cũng là ưu tiên cao nhất trong các cuộc đàm phán hạt nhân là tập trung vào vấn đề làm giàu urani 20% của Iran. Lần đầu tiên vào tháng 2/2010 và lần thứ 2 vào tháng 9/2011, Iran đã đề nghị dừng việc làm giàu urani 20% để đổi lại tiếp nhận các thanh nhiên liệu cho nhà máy điện hạt nhân nhưng phương Tây một lần nữa lại từ chối.

Tổng thống Iran Mahmoud-Ahmadineja đi thăm một phòng thí nghiệm nghiên cứu công nghệ hạt nhân

Thứ 9: Ngăn chặn

Một trong những lý do chủ yếu để Mỹ và Israel tự cho mình cái quyền “kiểm soát chương trình hạt nhân” của Iran là khi nước này có vũ khí hạt nhân, họ sẽ sử dụng để chống lại 2 cường quốc trên. Điều này là rất không hợp lý bởi bất kỳ hành động nào của Iran chống lại Mỹ và Israel – những quốc gia có kho vũ khí hạt nhân khổng lồ - sẽ chỉ mang lại thảm họa cho họ. Iran cũng đã nhiều lần công khai thừa nhận thực tế này.

Thứ 10: Thay đổi chế độ

Các chính trị gia Mỹ cho rằng Iran vẫn đang bí mật phát triển một “sức mạnh răn đe hạt nhân” để đảm bảo rằng Mỹ sẽ không tấn công nước này theo ý mình hay chủ mưu thay đổi chế độ khác “biết nghe lời Mỹ hơn”. Nếu mối quan ngại này là chính xác thì vũ khí hạt nhân của Iran chỉ có tác dụng thứ nhất là ngăn chặn chiến tranh còn lý do thứ 2 thì không hợp lý. Người ta còn nhớ, trong suốt 8 năm Iraq xâm lược Iran dưới sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Mỹ và phương Tây, liên minh này vẫn không thể làm Iran lung lay hơn chút nào nên quan điểm dùng vũ khí hạt nhân để chống thay đổi chế độ là rất phi lý.