Tranh luận gay gắt về quy định trách nhiệm hình sự với người 14-16 tuổi

BLHS năm 2015 đã quy định người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi ngoài việc phải chịu trách nhiệm hình sự về một số loại tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng thì còn phải chịu trách nhiệm hình sự cả về loại tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng đối với 03 tội danh: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, Tội hiếp dâm và Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản để đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm này đang có xu hướng diễn biến phức tạp trong thời gian gần đây.

Tuy nhiên, dự thảo Luật do Chính phủ trình đề nghị sửa quy định này theo hướng: người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về 03 tội nêu trên nếu thuộc loại tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng.

Do còn có ý kiến khác nhau, UBTVQH xin ý kiến Quốc hội về 02 phương án:

Phương án 1: Giữ như quy định của BLHS năm 2015, theo đó đối với 03 tội: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134), Tội hiếp dâm (Điều 141) và Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 169) thì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về cả tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng, tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng. 

Phương án 2: Giữ như dự thảo Luật do Chính phủ trình, theo đó người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về loại tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng mà không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội ít nghiêm trọng hoặc tội nghiêm trọng đối với 03 tội danh nêu trên.

Theo bà Lê Thị Nga, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, các tổ chức quốc tế về bảo vệ trẻ em cũng đã bày tỏ sự đồng tình đối với dự thảo của Chính phủ khi cho rằng phương án 2 giữ được tính nhân văn.

Bà Lê Thị Nga, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, đọc báo cáo giải trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi.

Thảo luận tại Hội trường, Đại biểu Bùi Văn Xuyên (đoàn Thái Bình) bày tỏ sự ủng hộ đối với phương án 2 do Chính phủ trình. Theo đó, người đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng, không phải chịu trách nhiệm hình sự đối với 3 tội danh nói trên.

“Chúng ta không vì một vài vụ án mà thay đổi cả một chính sách lớn đối với trẻ em đã tồn tại và ổn định lâu dài. Trẻ em vẫn chưa phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần, nhận thức. Trẻ em phạm tội chủ yếu là do bị kích động, lôi kéo, dẫn đến không làm chủ được bản thân. Do vậy, việc xử lý hình sự đối với trẻ em cần hết sức cân nhắc. Phải có phương pháp giáo dục khác mới đem lại tác dụng và thể hiện tính nhân văn.” đại biểu Bùi Văn Xuyên nói.

Đồng tình với ý kiến trên, đại biểu Đỗ Thị Loan (đoàn Quảng Ninh) cho rằng nếu quy định như phương án 1 sẽ không còn cơ hội cho các em sửa chữa lỗi lầm, làm mất đi cơ hội học tập và phát triển của các em.

“Ví dụ một em do đánh nhau với bạn mà làm tổn hại sức khỏe của bạn dưới 30%, có thể sẽ phạm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác theo Điều 134 thì bị phạt cải tạo không giam giữ từ 6 tháng đến 3 năm. Quy định như vậy là chưa phù hợp với chính sách đối với trẻ em. Chỉ khi không còn biện pháp xử lý khác mới phải xử lý hình sự.” đại biểu Đỗ Thị Loan kiến nghị.

Theo đề xuất của đại biểu Loan, có thể sử dụng phương pháp giáo dục tại địa phương, hòa giải, giáo dục tại nhà trường, hoặc đưa vào trường giáo dưỡng đối với trẻ em khi vi phạm tội ít nghiêm trọng. Quy định của phương án 2 cũng phù hợp với xu hướng của thế giới và Hiến pháp 2013.

Đại biểu Bạch Thị Khương Thủy (đoàn Hòa Bình) cho rằng thực tiễn đã chứng minh những người chưa đủ 16 tuổi chưa phát triển đầy đủ nên chưa thể nhận thức được đầy đủ trách nhiệm về hành vi của mình, chưa đủ khả năng tự chủ khi hành động, nên không bị coi là có lỗi. Vì vậy, chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với một số tội danh, chứ không phải chịu trách nhiệm hình sự đối với tất cả các tội danh được quy định.

Theo quy định, tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại lớn cho xã hội có khung hình phạt đến 15 năm tù; tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại lớn cho xã hội mà mức cao nhất là trên 15 năm tù, đến chung thân, hoặc tử hình theo quy định của BLHS.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến không đồng tình với dự thảo của Chính phủ, đại biểu Nguyễn Thị Phúc cho rằng để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, nên giữ nguyên quy định tại BLHS 2015 (phương án 1).

Theo đó, người đủ 14 đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về cả các tội ít nghiêm trọng. Thực tế thời gian qua hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, nhất là tình trạng bạo lực học đường, hiếp dâm,… do trẻ vị thành niên thực hiện đang có chiều hướng gia tăng. Các vụ án xảy ra với tính chất phức tạp, mức độ vô cùng nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người bị hại, cần phải xử lý nghiêm minh.

“Theo tôi, đã là pháp luật là phải nghiêm minh, và chính việc xử lý nghiêm mới có tác dụng giáo dục, cải tạo người phạm tội, giúp phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm một cách hiệu quả, hạn chế tình trạng tái phạm sau khi thi hành án. Ông bà ta có câu, thương cho roi cho vọt, thực tế thời gian việc áp dụng các biện pháp giáo dục, hòa giải là không hiệu quả, nhiều trường hợp tái phạm, thậm chí vi phạm mức độ nguy hiểm hơn.”

Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Phương, đoàn ĐBQH Quảng Bình, ngày càng có nhiều vụ án tàn bạo, phi nhân tính do trẻ đủ 14-16 tuổi gây ra, gây bất an cho xã hội. Do vậy, cần phải được xử lý nghiêm để cảnh báo, răn đe.

“Tuổi từ 14-16 là cá biệt, nhưng lại gây bất an cho số đông, khiến cho xã hội có cảm giác lo âu sợ hãi, vì thế luật cần bảo vệ số đông, đó mới là nhân văn.” Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương nhấn mạnh.