TBT “to gan” và phút trải lòng về chuyện cản trở tác nghiệp

>Vụ nhà báo Hoàng Khương: Cần xét đến lợi ích công cộng

Đúng như hẹn 7 giờ 30', tôi có mặt tại trụ sở báo NCT, Tổng biên tập (TBT) Kim Quốc Hoa đã có mặt từ bao giờ. Mặc dù là TBT nhưng ông rất mẫu mực về giờ giấc, thường đến sớm hơn giờ quy định. Bên chiếc bàn họp rộng rãi kê gần bàn làm việc, nơi ông vẫn thường họp bàn phương án 'tác chiến' các đề tài lớn, ông ngồi đối diện với tôi. Hai nhà báo, một già “lão luyện”, một trẻ “chập chững” nhưng tôi nhận thấy hình như chúng tôi không có khoảng cách. Ông kể về những chuyện bị cản trở tác nghiệp khi đưa ra ánh sáng những vụ tiêu cực lớn…

Nhà báo Kim Quốc Hoa- TBT Báo Người cao tuổi đang làm việc

Phản ứng cản trở dữ dội từ cơ sở, cá nhân tổ chức bị phanh phui

Giọng điềm đạm, ông phân tích: Khi tòa soạn cử phóng viên đến gặp gỡ các cá nhân, tổ chức có dấu hiệu sai phạm thì ngay lập tức họ né tránh, không cung cấp hồ sơ, tài liệu. Khi thì họ viện cớ bận họp, khi thì họ tỏ ra khó chịu coi thường không tiếp phóng viên. Nếu gặp thì họ lại cung cấp những tài liệu sai lệch đánh lừa phóng viên. Đáng chú ý, có nhiều trường hợp tổ chức cá nhân bị tố cáo “cắp cặp” đến gặp TBT các báo để trình bày, để xin không đăng. Điều đó khiến cho các phóng viên rất khó xoay xở, nhiều báo vấp phải trường hợp này. Ngoài ra vì điều tra động chạm đến nhóm cá nhân, nhóm lợi ích, hay đơn giản chỉ vì “che đậy” cho danh dự uy tín của cơ quan mình mà nhiều cá nhân, tổ chức cũng hùa theo cái sai để gây sức ép với cơ quan báo chí. Nếu TBT và phóng viên điều tra non gan, “buông xuôi” dừng lại không viết tiếp thì ngay lập tức cơ sở, tổ chức cá nhân phản pháo đòi báo cải chính, xin lỗi và nhiều hình thức xử phạt treo lơ lửng trên đầu.

Ông chia sẻ: Một ví dụ mà báo NCT bị gây sức ép cản trở hướng đến công lý là vụ việc liên quan đến ông Nguyễn Trường Tô ở Hà Giang. Từ năm 2008, Báo NCT đã theo dõi, phanh phui các vụ việc liên quan đến cá nhân ông Nguyễn Trường Tô lúc đó đang tại vị là Chủ tịch tỉnh Hà Giang. Ngay lập tức, UBND tỉnh Hà Giang tổ chức cuộc họp báo với khoảng 600 người tham dự, trong đó có một số báo cũng tham dự. Cuộc họp báo với tiêu đề: “Báo Người cao tuổi nói sai sự thật” nhưng lại không hề mời báo NCT tham dự. Nhận được thông tin họp báo, đích thân TBT báo NCT đã cùng phóng viên đã lên tham dự và có bài phát biểu 29 phút nói rõ những sai phạm của UBND tỉnh Hà Giang trong vụ công ty Sông Công. Vụ việc 'họp báo' trong trường hợp này chính là sự gây sức ép, cản trở tác nghiệp theo một nghĩa rộng. Ở đây không phải cản trở trực tiếp phóng viên mới là cản trở, mà có sự gây sức ép với tòa soạn, bằng những cách không hợp lý như họp báo về báo NCT “nói sai sự thật” nhưng lại không hề mời báo NCT. Có anh em họp báo hôm đó nhận xét, nếu ông Kim Quốc Hoa mà không dự thì báo NCT 'chết'”

Nhà báo cũng tham gia cản trở nhà báo

Qua câu chuyện của ông, tôi mới vỡ ra một điều nhà báo đôi khi cũng bị sự cản trở từ chính nhà báo, người đồng nghiệp, có lúc cũng chính là “đồng đội” trong một số vụ việc khác . Mà sự cản trở của chính đồng nghiệp của mình đúng là khó tránh. Trên thực tế, khi mỗi sự kiện khi trắng đen chưa rõ ràng mỗi người có một qua điểm khác nhau, đó là quyền của mỗi người. Ấy vậy cho nên, chuyện phân biệt thế nào là cản trở của nhà báo chính từ đồng nghiệp lại càng trở nên khó khăn. Trao đổi lại với ông những băn khoăn đó. Ông Kim Quốc Hoa đã trả lời ngay: “Sự thật chính là ánh sáng soi đường cho mỗi nhà báo. Với những kinh nghiệm, sự sáng suốt của nhà báo khi tiếp cận vấn đề họ sẽ nhận ra được ánh sáng sự thật đó là gì. Chuyện nhầm lẫn cũng có, nhưng còn có chuyện biết sai mà vì nể, vì lợi ích nào khác mà tư vấn cho chính đối tượng bị phanh phui tìm cách gây khó dễ cho những đồng nghiệp. Vụ việc ông Nguyễn Trường Tô là một ví dụ. Tôi biết ai đứng đằng sau tư vấn cho Nguyễn Trường Tô gửi đơn lên các cơ quan quản lý báo chí rồi họp nhằm bôi nhọ báo NCT, gây sức ép để chúng tôi chùn tay.”

Vụ việc khác, khi báo NCT viết về sai phạm Trường THDL Công nghệ và kinh tế đối ngoại, ông TBT kể: "Bài báo về Trường THDL Công nghệ và Kinh tế đối ngoại: Bà Hiệu trưởng lướt quyền HĐQT và Hiệu trưởng", chỉ rõ bà Cao Thị Sâm vi phạm trong đào tạo, nhập nhèm về tài chính. Biết được phần sai phạm sẽ bị phanh phui, ông L (nhà báo của một tờ báo khác) đến nhà tôi đề nghị ngày mai cho "người ta gặp thanh minh" và "có cảm ơn". Tôi yêu cầu ông dứt khoát đừng đưa họ đến nhà. Cần trao đổi cứ đến cơ quan. Sáng ngày 19-3, ông L đưa "cô em" đến để giãi bày. Tôi đã thẳng thắn phê phán, nói rõ bà Cao Thị Sâm phải làm gì, nên sửa lỗi lầm, còn việc yêu cầu dừng đăng bài tiếp theo thì không được. Trước đó, ông L còn dọa: "Em có thể viết bài hoàn toàn ngược lại với Báo NCT", nhưng chân lí sáng rõ, ông L đã không làm được điều đó”.

Nỗi buồn khi bị cản trở tác nghiệp từ tình cảm

Không gì đắng bằng việc bị lợi dụng tình cảm và đánh vào tình cảm để làm nhà báo chùn bước trên con đường chống tiêu cực. Có những người bạn thân nhau từ lâu nhưng vì mỗi người bảo vệ một phía cũng có thể dẫn đến sứt mẻ tình cảm. Chính ông Kim Quốc Hoa cũng đã từng phải hi sinh tình cảm bạn bè vì nhận ra người ta đang lợi dụng mình để đạt mục đích nào đó. Mới đây, báo NCT phải đau lòng công bố “cuộc hối lộ không thành” mà dẫn dắt chính là nhà báo L. Là người biết vụ việc này từ khi chưa đăng trên báo nên tôi (PV) thấu hiểu tình cảm của ông đã mất mát như thế nào trong vụ “hối lộ không thành” ấy. Sự việc được tóm lược như sau: Biết báo NCT phanh phui vụ việc tại ĐH Kinh tế Quốc dân, ông L đã tìm đến nhà của nhà báo Kim Quốc Hoa và để lại phong bì 10 triệu đồng. Ông Kim Quốc Hoa đã công bố việc này tại cuộc họp với ông L tại báo NCT, ông L đã ký vào biên bản nhưng sau đó ông lại nói là bên kia chỉ cho vào đó 500 nghìn đồng còn 9 triệu rưỡi là ông Kim Quốc Hoa bỏ vào để 'bẫy'… Sự việc đúng sai thế nào cơ quan công an sẽ làm rõ, trong khuôn khổ bài viết này tôi xin miễn bàn, chỉ viết về những gì mình chứng kiến và sự tổn thương như thế nào khi bị “cản trở tác nghiệp từ tình cảm”.

Trước khi tôi có cuộc trao đổi để nghe trải lòng của TBT Kim Quốc Hoa, tôi cũng đã gặp phóng viên kỳ cựu Hoàng Linh- người viết chính loạt bài về ĐH Kinh tế Quốc dân và chứng kiến cái cảm giác bức xúc, tổn thương của anh khi biết 'có chuyện' về nhà báo L. Lần đó, anh Hoàng Linh buồn lắm, bức xúc lắm. Anh đã nhấc máy gọi nhiều lần cho anh L nhưng chỉ nhận lại những lời nói chua chát từ phía gia đình anh L. Anh chỉ muốn gọi điện khuyên anh L hãy thành thật trước cơ quan công an để sự việc được sáng tỏ. Anh Hoàng Linh thừa nhận đây là cú sốc rất lớn về mặt tình cảm của anh. Ngày đó, trước vụ việc phải công khai việc sai phạm của đồng nghiệp, câu đầu tiên anh từng nói với tôi đầy chua xót sau khi đổi số điện thoại: “Anh phải tự tay cắt đứt những sợi dây cuối cùng tình bạn với anh L rồi, anh phải làm vậy, hết cách rồi, chú hiểu anh chứ!”. Thì ra, chính là việc anh phải viết bài công khai toàn bộ sự việc dẫn dắt hối lộ không thành của anh L trên báo NCT. Câu đầu tiên anh viết: “Tôi với nhà báo L là bạn vong niên thân thiết đã lâu...”. Câu đầu tiên thế này, sẽ là rất bình thường nếu việc đó mở đầu câu chuyện tốt về bạn của mình. Sẽ là rất cay đắng nếu câu này mở đầu cho việc tố cáo bạn mình trên báo.

Việc này TBT Kim Quốc Hoa cũng xác nhận anh L là chỗ thân tình với báo, có qua lại, có thân quen nên sự việc này đối với ông cũng chính là sự đả kích tình cảm. Không chỉ có bạn bè thân thiết mà ngay cả vợ chồng, cha con, anh em… cũng là điểm yếu để người ta lợi dụng dùng cản trở báo chí. Mà, đánh vào góc khuất tình cảm là cái cản trở tác nghiệp “khó đỡ” nhất.

Cuộc trao đổi với ông Kim Quốc Hoa không dài lắm, nhưng tôi cảm giác như mình đã được ông truyền cho hơi thở nghề nghiệp, sự dũng cảm của một nhà báo, những kinh nghiệm 40 năm làm báo… Và có lẽ chuyện cản trở tác nghiệp của nhà báo ở báo NCT lần đầu tiên được nhắc đến trong những hiểu biết của tôi về các kiểu cản trở tác nghiệp, nó hoàn toàn khác và ngày càng tinh vi hơn.

Văn Cường