Sau 120 năm chiến tranh với Nhật, người Trung Quốc nhớ gì?

Trung Quốc hiện đang trải qua thời kỳ cải cách quân sự rộng rãi và toàn diện nhằm đẩy mạnh tiềm lực của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA). Những nỗ lực này đã được đề cập trong Nghị quyết của Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 18, kêu gọi thắt chặt kỷ cương, tăng cường đào tạo thực tế cho quân đội nước này. Trong công cuộc cải cách sâu rộng và tiềm ẩn nhiều khó khăn, nhà cầm quyền Trung Quốc đã nhìn nhận lại cuộc chiến tranh Trung - Nhật trong giai đoạn 1894 - 1895.

Cuộc chiến Trung - Nhật giai đoạn 1894 - 1895 được Trung Quốc coi là "nỗi ô nhục của quốc gia và quân đội" (ảnh minh hoạ)

Cuộc chiến xoay quanh quyền kiểm soát bán đảo Triều Tiên, với hai cuộc đụng độ hải quân lớn trong đó Hải quân Đế quốc Nhật Bản vây hãm và đánh bại Hạm đội Bắc Dương của Trung Quốc. Thất bại nhanh chóng của Trung Quốc đã dẫn đến hậu quả là quốc gia này phải cam kết nhượng lại bán đảo Liêu Đông cho Nhật Bản, đồng thời đẩy nhanh việc chấm dứt chế độ cai trị của triều đình nhà Thanh.

Mùa hè năm 2014 đánh dấu kỷ niệm 120 năm chiến tranh Trung – Nhật. Nhân dịp này, Qiushi, tạp chí chính thức của Ủy ban Trung ương Đảng, đã công bố một bản phân tích chi tiết về những bài học kinh nghiệm xương máu rút ra từ cuộc chiến lịch sử. 

Tác giả của bài phân tích là Tướng Phạm Trường Long, một trong hai Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương của Trung Quốc, hiện là người nắm toàn quyền "điều binh khiển tướng" tại nước này. Ông là nhân vật quyền lực thứ hai tại quốc gia này, chỉ sau Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Vị thế của tác giả cũng như tầm quan trọng của sự kiện đã khiến bài phân tích thu hút sự chú ý của giới truyền thông và các chuyên gia quân sự.

Bức ảnh chụp lục lượng quân đội Nhật tham chiến trong chiến tranh Trung - Nhật năm 1894 -1895

Mở đầu bài bài phân tích, ông Phạm thừa nhận việc Trung Quốc thất bại trong cuộc chiến tranh Trung  - Nhật 120 năm trước là "nỗi ô nhục của quốc gia và quân đội”. Ông khẳng định, điều quan trọng ở thời điểm hiện tại là nghiên cứu giai đoạn đau thương này của lịch sử để huấn luyện đội ngũ quân nhân và rút ra "những bài học lịch sử" có thể áp dụng được trong thời hiện đại.

Ông Phạm cho hay, bài học lớn nhất rút ra từ thất bại của cuộc chiến 120 năm trước là Trung Quốc phải xây dựng một lực lượng quân đội hùng mạnh, có thể giành được chiến thắng trên chiến trường để đảm bảo an ninh quốc gia .Ông mô tả chi tiết các cuộc cải cách quân đội Trung Quốc phải thực hiện để đạt được mục tiêu này, và viện dẫn những điểm yếu điểm yếu dẫn đến thất bại của Trung Quốc trong cuộc chiến trước đây làm bài học cho lực lượng quân đội thời đại này. Ông đưa ra những mục tiêu cải cách bao gồm:

Đổi mới chiến lược

Quân đội dưới thời nhà Thanh vận hành dựa trên các chiến lược quân sự và đường lối "lỗi thời" do chính quyền này theo đuổi “một hệ tư tưởng bảo thủ". Để gây dựng được một lực lượng quân đội hùng mạnh đòi hỏi sự sáng tạo, điều này thúc giục Trung Quốc phải bước ra khỏi những tư tưởng "bảo thủ, giáo điều, và chủ nghĩa cục bộ" để đổi mới và cập nhật lý thuyết, đường lối chiến lược và văn hóa quân sự.

Đổi mới trong nước

Bài phân tích lập luận rằng mặc dù 30 năm trước khi nổ ra cuộc chiến Trung – Nhật, nhà Thanh đã tiến hành hiện đại hoá hệ thống khoa học và công nghệ quốc phòng, nhưng lĩnh vực này vẫn rất yếu kém do phụ thuộc chủ yếu vào nước ngoài. Hiện tại, mặc dù Trung Quốc đã đạt được những bước tiến lớn trong lĩnh vực này, nhưng vẫn chưa nắm bắt được "một số công nghệ chủ chốt và các lĩnh vực quan trọng". Do vậy, Trung Quốc cần tiếp tục đẩy mạnh tiềm lực quân sự  và tăng cường đổi mới trong nước.

Cải cách tổ chức

Chính quyền nhà Thanh tiến hành nâng cấp trang thiết bị và khí tài cho quân đội, trong khi vẫn giữ nguyên cơ cấu tổ chức. Điều này cũng giống như hình thức cải tổ nửa vời "cải cách thiết bị mà không cải tổ hệ thống". Nhìn nhận sai lầm này, lực lượng PLA cần phải hiện đại hóa tổ chức quân sự, cải tổ các quy định, tăng cường hoạt động nghiên cứu và phát triển giữa các lĩnh vực dân sự và quân sự.

Cải cách nhân sự 

Vì chính quyền nhà Thanh thiếu lực lượng quân sự tinh nhuệ, có khả năng tác chiến, do vậy họ đã không thể thực hiện cải cách quân sự toàn diện. Từ điểm này, PLA phải rút ra bài học kinh nghiệm và học và tuyển dụng “nhân tài” năng thật sự, có thể giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh hiện đại.

Đạo đức và kỷ cương quân đội

Bài phân tích của tướng Phạm đặc biệt nhấn mạnh kỷ luật và đạo đức, và chỉ ra thất bại của cuộc chiến tranh Trung - Nhật không chỉ vì thiếu trang thiết bị và khí tài, mà còn do kỷ luật lỏng lẻo và tình trạng tham nhũng.

Vị tướng Trung Quốc khẳng định tầm quan trọng của những nỗ lực chống tham nhũng đang diễn ra trên khắp Trung Quốc. Đặc biệt, vụ việc hai vị quan tham đều giữ chức vụ quan trọng trong hàng ngũ quân đội nước này là Từ Tài Hậu và Cốc Tuấn Sơn mới bị bắt giữ là những hình ảnh suy đồi đạo đức nghiêm trọng. Đồng thời, ông cũng trích lời Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình: hi diễn ra tình trạng tham nhũng trong lực lượng quân đội, thì đội quân đó “chưa đánh đã thua”.

Để kết luận, ông Phạm Trường Long nhấn mạnh, việc nghiên cứu những yếu kém trong lực lượng quân đội thời nhà Thanh và so sánh những yếu kém đó với những thiếu sót hiện đại là chưa đủ. PLA cần phải cam kết thực hiện những cải cách cần thiết. Nếu không thực hiện được điều này, khi một cuộc xung đột vũ trang xảy ra, PLA có thể phải gánh chịu những tổn thất nặng nề như trong cuộc chiến cách đây 120 năm.

Nội dung được thực hiện qua tham khảo nguồn tin The Diplomat, một tạp chí có trụ sở ở Tokyo, chuyên về chính trị, văn hóa và xã hội tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.