Phòng, chống tham nhũng: Nên miễn trách nhiệm hình sự cho người đưa hối lộ

Đại biểu Lê Thị Nga (đoàn Thái Nguyên). Ảnh Xuân Hải.

Thưa bà, mặc dù chúng ta đã quy định cụ thể vai trò trách nhiệm của cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống tham nhũng nhưng trong công tác này vai trò của thanh tra quá mờ nhạt, ý kiến của bà về vấn đề này?

 Chúng ta đã có những quy định chi tiết, điều luật cụ thể để cụ thể hóa nguyên tắc đảm bảo tính hiệu lực cần thiết của chủ thể thanh tra đối với chủ thể quản lý nhà nước, nhưng quá trình thực hiện thì chúng ta không tuân thủ đúng trong nhiều trường hợp.

Ví dụ những quy định về thời hạn ra kết luận thanh tra khi kết thúc thanh tra ở một đơn vị chưa được tuân thủ. Trường hợp thanh tra Ngân hàng phát triển, chúng tôi đã chất vấn, vi phạm về thời hạn ra kết luận thanh tra gần chục lần so với quy định.

Hoặc quy định về xác định trách nhiệm của các chủ thể có vi phạm trong kết luận thanh tra. Nếu xem xét kết luận thanh tra về Vinalines có thể thấy rõ Thanh tra CP đã không làm hết thẩm quyền trong việc xác định trách nhiệm. Ở đây trách nhiệm được quy gần hết cho doanh nghiệp, nhưng trách nhiệm của quản lý nhà nước không thấy chỉ rõ. Như vậy là do tổ chức thực hiện không đúng luật chứ không phải là do luật.

Luật Thanh tra cũng quy định rõ trong quá trình thanh tra, đoàn thanh tra có thẩm quyền kiến nghị cơ quan, tổ chức có thẩm quyền để đảm bảo cho quá trình thanh tra được tiến hành. Vậy tại sao trong quá trình thanh tra, đối tượng bị thanh tra lại được điều chuyển sang cơ quan khác mà thanh tra không có ý kiến gì với chủ thể quản lý, ảnh hưởng đến quá trình thanh tra mà trường hợp Dương Chí Dũng là một ví dụ cụ thể.

Nhiều ý kiến cho rằng, quy định công khai kết luận thanh tra hiện nay vẫn chưa được công bố kịp thời, ý kiến của bà về vấn đề này như thế nào?

Một điểm nữa là thời hạn công khai kết luận thanh tra. Cần kiểm tra lại các quy định về điểm này trong luật PCTN, luật Thanh tra để xem luật yêu cầu công khai kết luận thanh tra bằng hình thức nào: đưa lên trang web, đưa lên các phương tiện thông tin đại chúng, tại các cuộc họp... Nhưng trong thực tế thực hiện, thông thường chủ thể thanh tra chọn hình thức hẹp nhất.

Nếu công chúng bị hạn chế tiếp cận với các kết luận thanh tra thì sẽ hạn chế hiệu quả phòng chống tham nhũng.

Thưa bà, ngoài cơ quan thanh tra thì vai trò của kiểm toán trong công tác phòng, chống tham nhũng vẫn còn mờ nhạt, ý kiến của bà về vấn đề này như thế nào?

Kiểm toán có vai trò rất quan trọng trong công tác phòng chống tham nhũng được quy định tại luật, nhưng hiện nay địa vị của Tổng Kiểm toán và cơ quan kiểm toán rất nửa vời. Hiệu lực của kết luận kiểm toán không cao vì không bắt buộc thực hiện.

Tổng Kiểm toán do QH bầu, phục vụ cho công tác giám sát của QH đối với Chính phủ, nhưng nhân sự để bầu lại phải có sự thống nhất của Thủ tướng. Điều này về mặt lý luận rất khó khăn cho hoạt động của chức danh này.

Tổng kiểm toán quan trọng như vậy nhưng chưa bao giờ được bố trí lịch để trình bày báo cáo quyết toán ngân sách hàng năm trước QH. Như vậy ĐBQH sẽ rất lúng túng. Ở nhiều quốc gia, khi thảo luận về ngân sách, Tổng kiểm toán phải được QH chất vấn, trong khi ta chưa quy định trong luật Tổng kiểm toán là một đối tượng bị chất vấn mặc dù được QH bầu.

Để nâng cao vai trò của kiểm toán trong công tác phòng, chống tham nhũng, theo bà cần phải có biện pháp như thế nào?

Tôi cho rằng trong Hiến pháp, luật Tổ chức QH, luật Kiểm toán phải được sửa lại theo hướng nâng cao địa vị pháp lý của Tổng Kiếm toán và Kiểm toán nhà nước, đưa vào thành đối tượng chất vấn tại QH. Khi thảo luận ngân sách hàng năm, vị này cũng phải đứng lên báo cáo và sẵn sàng trả lời khi ĐB có yêu cầu.

Có như vậy các hoạt động liên quan đến phòng chống tham nhũng trong thu chi ngân sách mới tốt được.

Việc tố cáo người nhận hối lộ, tham nhũng luôn gặp khó khăn, theo bà nguyên nhân do đâu?

Ta nói nhiều đến việc đưa và nhận hối lộ. Hiện tham nhũng đã trở thành quốc nạn thì phải có những giải pháp tương ứng với tình hình quốc nạn ấy, nhưng hiện ta đang chặn cả hai đầu, vừa xử lý người nhận hối lộ đồng thời xử lý người đưa hối lộ, điều khoản về miễn trách nhiệm nếu chủ động phát giác vẫn còn rất nhỏ và hẹp. Dẫn đến tình trạng người đưa hối lộ nếu tố cáo sẽ đồng thời tố cáo chính mình.

Tôi đã đề xuất một vài lần trước QH trong tình hình hiện nay, nên miễn trách nhiệm hình sự hoàn toàn cho người đưa hối lộ thì mới xử lý được người nhận hối lộ. Vì công chức nhà nước, cán bộ có chức vụ quyền hạn thì phải chịu sự kiểm soát của nhà nước nghiêm khắc hơn so với dân. Cũng cần hỏi tại sao dân đưa hối lộ, nếu không phải bị nhũng nhiễu, gây khó dễ.