Ông Đào Trọng Thi: Cử thanh niên “đi học nghề cốt là nhận tiền ăn rồi về”

Ông Đào Trọng Thi. (Ảnh. Xuân Hải).

Thưa ông, ông đánh giá như nào về Chương trình đào tạo tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020 (gọi tắt là Đề án 1956), được triển khai từ 2010 với mục tiêu đào tạo 1 triệu lao động nông thôn mỗi năm và nguồn vốn ngân sách đầu tư trực tiếp dự kiến lên đến gần 26.000 tỉ đồng, đã và đang được triển khai?

Đặc điểm của chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn là đào tạo trực tiếp cho thanh niên ở nông thôn và cũng là để họ lao động trực tiếp tại địa phương, tức là phải khai thác chính cái ngành nghề ở chính tại địa phương và cung cấp cho họ những kiến thức, kỹ năng cần thiết để họ lại phát triển lao động và tạo ra những sản phẩm liên quan đến thế mạnh của làng quê. Nếu mà làm được cái đó một cách nghiêm túc thì rất là tốt, tức là mục tiêu thì rất rõ ràng, cụ thể và thực tế nhưng chúng ta có hai cái khó khăn.

Cái khó khăn thứ nhất, nhiều khi chúng ta cung cấp chương trình các lớp tập huấn nghề nó không bám sát vào thực tiễn để phát triển ngành nghề ở chính địa phương ấy, nếu không bám sát thực tiễn thì khi đào tạo nghề xong, người lao động không biết dùng để làm gì cả.

Còn cái thứ hai, tức là cái hiệu quả chương trình kiến thức trong đào tạo nghề, vì nó phải bám sát vào các ngành nghề đã có các chương trình kiểm nghiệm trong thực tiễn. Ví dụ mình đào tạo cái nghề mà nó chưa thể áp dụng được vào thực tiễn thì lãng phí, bởi vậy các chương trình nội dung trong đào tạo nghề cũng không chuẩn bị được kỹ. Hai nữa là tổ chức lớp học đôi khi còn mang tính chất đối phó, hình thức và mang tính chất để giải ngân mà không được kiểm soát, giám sát và tổ chức một cách nghiêm túc. Bởi vậy nhiều nơi người ta cử thanh niên nông thôn đi học nghề cốt là để nhận tiền ăn rồi về, bởi vậy hiệu quả kém.

Tôi cho rằng nếu cái này mình đặt ra mục tiêu, ý tưởng rất là hay nhưng thực hiện không nghiêm túc, thì rất có thể là sự lãng phí. Lãng phí ở đây có thể là lãng phí cả tiền của nhà nước và lãng phí cả thời gian của người lao động nữa và không khéo tạo ra một cái một cái môi trường xấu, một cái gọi là cái nề nếp kỷ cương không tốt nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động tại khu vực đó về thái độ lao động, tinh thần lao động của họ, theo tôi cái đó phải nghiên cứu kỹ.

Thưa ông, theo Đề án 1956 về đào tạo nghề cho lao động nông thôn mục tiêu là đến 2015 sẽ có 40% lao động nông thôn có nghề và 2020 là có 50% lao động nông thôn, đặc biệt là thanh niên nông thôn sẽ có nghề, vậy theo ông mục tiêu của đề án này có đạt được như mục tiêu đề ra hay không thưa ông?

Cái mục tiêu như vậy tôi cho rằng kỳ vọng hơi cao và mình cứ cố đặt được về mặt hình thức thì như tôi vừa nói nó có hai cái khiếm khuyết của chương trình đó là về hình thức ta có thể nói như vậy nhưng trên thực chất hiệu quả không có. Ví dụ lấy tiêu chí gì để đánh giá. Vì cái này nó khác với chuyện đào tạo một người lao động có một cái nghề để đi làm việc mà đây là mình tập huấn cho họ để làm chính cái nghề của họ đã có, thì như thế nào để thể hiện họ được đào tạo nghề, tiêu chí gì để khẳng định họ được đào tạo nghề và để chứng nhận họ đã qua một chương trình đào tạo.

Cái thứ hai là có cách gì để đánh giá một cách nghiêm túc là có bao nhiêu người tìm được việc làm, có khi họ lại làm chính cái việc trước đó họ đã có, thì làm sao có thể biết được tác động của lớp học này hay là không học nó vẫn thế. Cái này đặt ra chỉ tiêu nhưng cái tiêu chí, tiêu chuẩn, định mức nói tóm lại là không rõ ràng, bởi vậy rất khó đánh giá kết quả thực hiện. Bởi vậy cái chỉ tiêu ấy muốn bao nhiêu cũng có thể lý giải được.

Theo ông cần làm phải làm như thế nào để việc đạo tạo nghề cho lao động nông thôn, đặc biệt là thanh niên nông thôn được hiệu quả và họ có thể tìm được việc làm sau khi được đào tạo nghề?

Tôi nghĩ cần phải tính thật là kỹ và không nên chạy theo các chỉ tiêu mang tính chất về số lượng và hình thức, mà mình phải làm một cách nghiêm túc, hiệu quả. Có thể nó chậm về thời gian ban đầu nhưng khi vào nề nếp rồi, khi triển khai sẽ đạt được hiệu quả và quy mô của dự án có thể được nâng lên. Theo tôi cách đầu tiên là mình đi chậm nhưng chắc, làm một cách chắc chắn có hiệu quả thực sự và một cách nghiêm túc thế thôi.

Việc đào tạo nghề cho đồng bào dân tộc, sau khi học nghề xong đồng bào cũng không có việc làm, ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Điều này nó cũng gần giống như nông thôn, tuy nhiên đối với việc đào tạo nghề cho đồng bào dân tộc thì nó thể hiện rõ nét hơn vì quy mô thể hiện hẹp hơn, địa bàn cũng vậy, số nghề phù hợp với đời sông của bà con dân tộc thì lại càng ít hơn nữa. Và tôi phải nói thật là khi trình độ phát triển của bà con đang ở mức thấp thì thực ra việc đào tạo nghề là không có nhu cầu, người ta còn đang làm theo nhưng kinh nghiệm và thói quen của họ mà mình đào tạo nghề thì họ chưa có nhu cầu.   

Xin trân trọng cảm ơn ông!