Người dân được tiếp cận thông tin “mật” đến mức độ nào?

Dự thảo Luật tiếp cận thông tin tiếp cận thông tin quy định, công dân có quyền tiếp cận thông tin; tự do tiếp cận các thông tin do cơ quan nhà nước công khai; yêu cầu cơ quan nhà nước cung cấp thông tin và sử dụng thông tin theo quy định của Luật này.

Người mất năng lực hành vi dân sự, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự thực hiện quyền yêu cầu cung cấp thông tin và sử dụng thông tin thông qua người đại diện theo pháp luật.

Người chưa thành niên thực hiện quyền yêu cầu cung cấp thông tin và sử dụng thông tin thông qua người đại diện theo pháp luật, trừ trường hợp Luật trẻ em có quy định khác.

Theo quy định của dự án Luật, về nguyên tắc mọi công dân bình đẳng, không bị phân biệt đối xử trong việc thực hiện quyền tiếp cận thông tin.

Thông tin được cung cấp phải chính xác, đầy đủ; việc cung cấp thông tin phải kịp thời, minh bạch, đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật.

Việc hạn chế quyền tiếp cận thông tin phải do luật định và trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng...

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng phát biểu tại phiên khai mạc phiên họp thứ 44 Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo quy định của dự án Luật, riêng các thông tin thuộc bí mật nhà nước; Thông tin thuộc bí mật đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh, thông tin về sở hữu trí tuệ; Thông tin trong các tài liệu, hồ sơ đã được chuyển sang cơ quan lưu trữ lịch sử; Thông tin trong quá trình thanh tra, kiểm toán; Thông tin trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử….sẽ được cho phép tiếp cận theo quy định của pháp luật liên quan.

Còn việc tiếp cận thông tin của nhà báo trong hoạt động báo chí được thực hiện theo pháp luật về báo chí.

Thông tin mật không được giải mã kịp thời sẽ hạn chế quyền tiếp cận của công dân

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã thảo luận về dự án Luật tiếp cận thông tin. Nhìn chung, các ý kiến đều nhất trí sự cần thiết ban hành Luật, tán thành Báo cáo thẩm tra và nhiều nội dung trong dự thảo Luật; đồng thời, tham gia ý kiến vào nhiều điều, khoản cụ  thể. Tuy nhiên, vẫn còn một số ý kiến cần làm rõ.

Theo ông Lý, có ý kiến đề nghị quy định rõ tại khoản 2 Điều 1 dự thảo Luật về thông tin thuộc bí mật nhà nước, quy định cụ thể về thông tin mật, mức độ bí mật và thời hạn giải mật. Ý kiến này cho rằng, hiện nay việc bảo vệ bí mật nhà nước được quy định trong Pháp lệnh bảo vệ bí mật nhà nước là không phù hợp với tinh thần của Hiến pháp.

Về vấn đề trên, Ủy ban Pháp luật cho rằng, việc bảo vệ bí mật nhà nước có mối liên hệ chặt chẽ với quyền tiếp cận thông tin của công dân. Cụ thể, nếu thông tin mật không được xác định đúng, không được giải mật kịp thời sẽ làm hạn chế quyền tiếp cận thông tin của công dân.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho rằng, hiện nay, về tài liệu mật ở nước ta được quy định tại Pháp lệnh bảo vệ bí mật Nhà nước năm 2000 và tại một số pháp lệnh, nghị định có hạn chế quyền tiếp cận thông tin của công dân là không phù hợp với Hiến pháp.

Bởi vì, theo quy định của Hiến pháp thì việc hạn chế quyền công dân chỉ có thể được quy định bằng luật. Để khắc phục tình trạng như ý kiến đại biểu nêu, ông Phan Trung Lý đề nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội yêu cầu các cơ quan hữu quan khẩn trương xây dựng, trình Quốc hội dự án Luật bảo vệ bí mật Nhà nước đã được đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội.

Một số ý kiến đại biểu đề nghị bỏ điểm d, khoản 2, Điều 20 quy định người cung cấp thông tin phải nêu lý do và mục đích sử dụng thông tin, vì cho rằng quy định như vậy vừa không cần thiết, vừa làm hạn chế quyền tiếp cận thông tin của công dân; trường hợp công dân sử dụng thông tin được cung cấp trái pháp luật thì sẽ bị xử lý. 

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho rằng, trong điều kiện hiện nay của nước ta, dự thảo Luật quy định công dân phải nêu lý do mới được cung cấp thông tin không phải là cản trở công dân thực hiện quyền tiếp cận thông tin mà là nhằm hạn chế việc lạm dụng quyền tiếp cận thông tin để gây khó khăn cho hoạt động bình thường của cơ quan nhà nước hoặc có những hành vi trái pháp luật. Do đó, đề nghị giữ quy định người yêu cầu cung cấp thông tin phải nêu lý do như tại điểm d khoản 2 Điều 20 của dự thảo Luật.