Nghị quyết Đại hội Đảng 12: Tư duy lý luận mới về khoa học, công nghệ

Thứ nhất, cuộc cách mạng khoa học, công nghệ diễn ra mạnh mẽ đòi hỏi mọi quốc gia phải đổi mới để không bị tụt hậu.

Cuộc cách mạng khoa học, công nghệ trong thời kỳ toàn cầu hoá đã và đang diễn ra mạnh mẽ, tác động đến mọi quốc gia, dân tộc. Cách mạng khoa học, công nghệ hiện đại là bước nhảy vọt về chất trong sự phát triển của lực lượng sản xuất, phương thức tổ chức, quản lý, phân công lao động xã hội và tăng năng suất lao động dựa trên những tiến bộ của hệ thống tri thức khoa học, công nghệ tiên tiến. 

Nhờ những thành tựu to lớn của cuộc cách mạng khoa học, công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin - truyền thông, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu, v.v... xã hội loài người đang trong quá trình chuyển từ nền văn minh công nghiệp sang thời đại thông tin, từ nền kinh tế dựa vào các nguồn lực tự nhiên sang nền kinh tế dựa vào tri thức, mở ra cơ hội mới cho các nước đang phát triển có thể rút ngắn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 

Cùng với việc thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, cách mạng khoa học, công nghệ góp phần giải quyết tốt các mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất, làm tăng hiệu quả việc tổ chức, quản lý phân công lao động xã hội và phân phối sản phẩm, hoạch định kế hoạch đầu tư, phát triển cơ cấu ngành nghề… một cách hợp lý. Từ đó đặt ra yêu cầu tất yếu phải đổi mới khoa học, công nghệ của mọi quốc gia trên thế giới.

Thứ hai, phát triển khoa học, công nghệ là tất yếu để nước ta tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội.

Đối với một nước đang phát triển như Việt Nam, khoa học, công nghệ có vai trò cực kỳ quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Khoa học, công nghệ vừa giữ vai trò then chốt, vừa là nền tảng, động lực cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Khoa học, công nghệ góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao trình độ quản lý, sử dụng hợp lý tài nguyên, bảo vệ môi trường; xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người xã hội chủ nghĩa, nâng cao chất lượng sống của nhân dân, bảo đảm quốc phòng và an ninh; làm chuyển nền kinh tế lạc hậu, chất lượng hiệu quả thấp dựa vào sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp là chính sang nền kinh tế có năng suất, chất lượng hiệu quả cao theo phương pháp sản xuất công nghiệp. Chính vì vậy, phát triển khoa học, công nghệ là tất yếu để nước ta thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội.

Thứ ba, khoa học, công nghệ ở nước ta còn chưa tương xứng, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của sự nghiệp đổi mới.

Trong thời gian qua, mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, nhưng nhìn chung, khoa học, công nghệ nước ta còn nhiều mặt yếu kém, chưa khắc phục được tình trạng ngày càng tụt hậu so với các nước phát triển trong khu vực và thế giới, chưa đáp ứng được yêu cầu là nền tảng và động lực phát triển kinh tế - xã hội. Việc huy động nguồn lực của xã hội vào hoạt động khoa học, công nghệ chưa được chú trọng; đầu tư cho khoa học, công nghệ còn thấp, hiệu quả sử dụng chưa cao.

Đội ngũ cán bộ khoa học, công nghệ đã có sự tăng nhanh về số lượng, nhưng chất lượng còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn của các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Còn có sự bất hợp lý về cơ cấu ngành nghề và phân bố đội ngũ, nên nhiều lĩnh vực phát triển nhanh vẫn còn rất thiếu nhân lực khoa học, công nghệ; đội ngũ cán bộ khoa học, công nghệ chủ chốt đang bị già hoá; kiến thức mới ít có điều kiện cập nhật; sự hẫng hụt về cán bộ trong nhiều lĩnh vực là nghiêm trọng, nhất là trong lĩnh vực khoa học cơ bản. Cơ chế quản lý hoạt động khoa học, công nghệ chậm được đổi mới. Công tác quy hoạch, kế hoạch phát triển khoa học, công nghệ chưa gắn với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội; cơ chế tài chính còn chưa hợp lý. Thị trường khoa học, công nghệ phát triển chậm, chưa gắn kết chặt chẽ kết quả nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo với nhu cầu sản xuất, kinh doanh và quản lý. Hợp tác quốc tế về khoa học, công nghệ còn thiếu định hướng chiến lược, hiệu quả thấp... Những hạn chế trên đã ảnh hưởng đến sự phát triển của đất nước, khiến cho khoa học, công nghệ chưa thực sự là nền tảng và động lực phát triển kinh tế - xã hội.

Trước những cơ hội và thách thức trên đây, nếu không có những quyết sách đột phá về phát triển khoa học, công nghệ, những biện pháp mạnh mẽ tăng cường năng lực khoa học, công nghệ quốc gia, thì nguy cơ tụt hậu về kinh tế và khoa học, công nghệ ngày càng xa so với các quốc gia trong khu vực và thế giới là khó tránh khỏi.