Nga - EU đang lao đến "miệng hố" chiến tranh vì Ukraine?

Phát biểu tại Trường Đại học Kinh tế (Nga), Tiến sĩ Khoa học lịch sử, Chủ nhiệm Khoa Kinh tế thế giới và Quan hệ quốc tế HSE, ông Sergei Karaganov, đã đề cập đến những nguyên nhân của cuộc khủng hoảng hiện nay trong quan hệ Nga-châu Âu và cố tìm ra câu trả lời cho câu hỏi liệu châu Âu có đánh mất vị thế trên thế giới kể từ sau khi kết thúc Chiến tranh Lạnh hay không. 

Trang Lenta.ru dẫn những điểm chính trong bài phát biểu của ông và quan điểm của các chuyên gia về những luận điểm này.

Chiến tranh Lạnh chưa kết thúc

Khủng hoảng quan hệ Nga-châu Âu đã được dự đoán trước. Một vài năm trước, nhiều chuyên gia đã cảnh báo rằng nếu phương Tây tiếp tục mở rộng, nó sẽ đi đến trước hố chiến tranh. Và giờ đây, cảnh báo này đang trở thành hiện thực, thậm chí sẽ là một cuộc chiến quy mô lớn. Không chỉ dừng ở đó, phương Tây có thể phải đối mặt với một cuộc xung đột nghiêm trọng hơn.

Khủng hoảng tại Ukraine không hoàn toàn là nguyên nhân dẫn đến căng thẳng trong quan hệ Nga-phương Tây, mà thực tế là Chiến tranh Lạnh chưa kết thúc.

Tiến sĩ Sergei Karaganov

Châu Âu và Mỹ đã tự cho mình là người chiến thắng trong cuộc chơi này và tin rằng có thể mở rộng ảnh hưởng của mình tại các nước thuộc Liên Xô cũ. 

Nga mặc dù phản đối nhưng do dự và không nhất quán. Bây giờ xung đột địa chính trị này có nguy cơ chia rẽ ranh giới văn minh. Một kịch bản như vậy là hoàn toàn không thể chấp nhận được. Đối với châu Âu, mất Nga sẽ có nghĩa là mất một đối tác chính trị, kinh tế, và sau đó là mất một “thủ lĩnh” văn hóa có lịch sử ngàn năm của mình.

Thế giới đang ngày càng trở nên nguy hiểm và khó lường hơn, vì vậy cần phải vượt qua những mâu thuẫn giữa Nga và phương Tây. Chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan và những bất ổn ở khu vực Trung, cận Đông là mối đe dọa chính đối với trật tự thế giới hiện đại. Thêm vào đó, thế giới đang đối mặt với các lỗ hổng của hệ thống tài chính quốc tế, sự tăng cường cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ (đặc biệt là ở các khu vực tiếp giáp với bờ biển phía đông của Trung Quốc), cũng như xu hướng bỏ toàn cầu hóa (tăng cường vai trò của nhà nước quốc gia) và sự sụp đổ thực sự của hệ thống quan hệ quốc tế. 

Cả Nga và các nền kinh tế EU đang cho thấy sự suy giảm, do đó, việc đối phó với những thách thức như vậy sẽ rất khó khăn. Nếu châu Âu một lần nữa cố gắng “núp bóng” của Mỹ, và Nga trở thành vệ tinh địa chính trị và kinh tế của Trung Quốc thì sẽ không thể giải quyết các vấn đề một cách có hệ thống và hy vọng xây dựng "ngôi nhà chung châu Âu từ Lisbon đến Vladivostok" sẽ sụp đổ hoàn toàn.

Bốn nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng EU-Nga

Thứ nhất, sau khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, cả hai bên đều đi theo hướng ngược nhau. Điều này đã được thể hiện trong việc Nga đang cố gắng để khôi phục toàn vẹn lãnh thổ và củng cố chủ quyền quốc gia, còn Liên minh châu Âu, ngược lại,  đang quyết tâm xây dựng một cộng đồng siêu quốc gia, làm xói mòn nền tảng chủ quyền quốc gia của các thành viên. 

Thứ hai, Nga và phương Tây không có khả năng và không sẵn lòng để phát triển một mục tiêu chung, dài hạn trong sự phát triển chung. 

Thứ ba, phương Tây và Mỹ phản đối cuộc đấu tranh của Nga giành lại những gì đã có từ thời Liên Xô, cố gắng ngăn cản việc giành lại các “di sản” địa chính trị của Nga, tham gia vào cuộc chiến đầu tiên ở Nam Ossetia, và bây giờ là cuộc xung đột ở Ukraine. 

Cuối cùng, Nga và phương Tây đã không thể thiết lập được cơ chế đối thoại thường xuyên và đạt được một sự hiểu biết lẫn nhau, và trách nhiệm này thuộc về cả hai bên. 

Kết quả là, "thời kỳ lãng mạn" trong quan hệ giữa Nga và châu Âu nhanh chóng kết thúc và thay thế bằng một cuộc đối đầu ngày càng căng thẳng. 

Đỉnh cao của nó là vào tháng 2/2014, phương Tây đã hỗ trợ phong trào biểu tình và lật đổ tổng thống Yanukovych. Việc Ukraine  muốn gia nhập NATO và sự xuất hiện các hạm đội của Mỹ ở Crimea… như là sự kích hoạt cho một đòn tấn công phủ đầu Nga. NATO cho rằng việc mở rộng khối là hợp logic, tuy nhiên, điều này đã dẫn tới căng thẳng trong quan hệ Nga-NATO, Nga-EU.

Khủng hoảng Ukraine đã nhanh chóng làm mất đi sự nồng ấm và tin tưởng lẫn nhau trong quan hệ Nga-Đức. Từ đó, chính sách đối ngoại của cả hai nước trở nên đối nghịch nhau. Berlin thúc đẩy lợi ích quốc gia của họ dựa vào sức mạnh kinh tế và "quyền lực mềm", và đã thành công. Moscow, trái lại, ưa thích hành động theo tinh thần của "chính sách thực dụng" và tự coi mình là người bảo lãnh cho trật tự thế giới hiện đại.

Do đó, Đức cho rằng chính sách của Nga đối với Ukraine và Crimea gần như độc quyền. Moscow lại cáo buộc Berlin nỗ lực để thiết lập một quyền bá chủ trong thế giới cũ. 

Khủng hoảng Ukraine đã giáng một đòn nặng cho toàn châu Âu thống nhất. Trước khi khủng hoảng diễn ra, châu Âu có nhận thức chung rằng tất cả các vấn đề châu Âu phải được giải quyết hoàn toàn bằng biện pháp hòa bình. 

Để phá vỡ thế bế tắc hiện nay, Nga và phương Tây cần phải có quan điểm cởi mở, những phân tích trung thực về những sai lầm chính trị và rút ra những bài học sâu sắc. Các bên cần phải hiểu rằng đối đầu sẽ không có lợi cho bất cứ ai. Đối đầu sẽ làm cho châu Âu xao lãng việc hiện đại hóa nội bộ của mình và Nga có nguy cơ phụ thuộc vào một Trung Quốc đang phát triển nhanh chóng.

Để giải quyết tất cả các vấn đề quốc tế hiện đại, các bên cần biết nên và không nên làm gì. Không nên như trong thời Chiến tranh Lạnh chỉ chăm chú vào các vấn đề về cắt giảm vũ khí, vì điều này có thể dẫn đến một sự hồi sinh của ý thức hệ. Không thể xem thường vai trò của Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu OSCE, và nó cần phải được cải cách từ bên ngoài. Các văn kiện quốc tế mới cần phải do nhóm chuyên gia có thẩm quyền chuẩn bị. Và cuối cùng, trong thế giới hiện đại ngày nay, không nên xem xét các vấn đề về an ninh châu Âu tách rời với phần còn lại của thế giới - từ Mỹ và Canada đến Trung Đông, châu Âu và châu Á.