Một số địa phương chạy theo thành tích, huy động quá sức dân

Báo cáo tại cuộc họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Trưởng đoàn giám sát Nguyễn Văn Giàu cho biết, đến ngày 31/12/2015, cả nước có 1.526 xã chiếm 17,1% tổng số xã đạt tiêu chí nông thôn mới và đến tháng 3/2016, có 1.761 xã chiếm 19,7% đạt tiêu chí nông thôn mới. 

Những xã đã đạt tiêu chí nông thôn mới đã cải thiện đáng kể, mức thu nhập bình quân năm 2011 là 16 triệu đồng, đến nay thu nhập bình quân tăng lên đạt 28,4 triệu đồng, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh từ 11,6% chỉ còn 3,6%.

Theo báo cáo, nguồn vốn thực hiện chương trình, trong 5 năm cả nước đã huy động khoảng 851.380 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách nhà nước bao gồm các chương trình, dự án khác là 266.785 tỷ đồng chiếm 31,34%, vốn tín dụng là 434.950 tỷ đồng chiếm 51%, huy động từ doanh nghiệp là 42.198 tỷ đồng chiếm 4,9%, người dân đóng góp là 107.447 tỷ đồng chiếm 12,62%.

Riêng ngân sách nhà nước hỗ trợ trực tiếp là 98.664 tỷ đồng chiếm 11,59%, trong đó, ngân sách Trung ương là 16.400 tỷ đồng (vốn sự nghiệp kinh tế là 3.480 tỷ đồng, vốn đầu tư phát triển là 2.420 tỷ đồng, Trái phiếu Chính phủ 10.500 tỷ đồng), ngân sách địa phương là 82.264 tỷ đồng.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp QH Lê Thị Nga. (Ảnh: Xuân Tùng)

Theo báo cáo của Chính phủ, đến nay cả nước đã có khoảng 22.500 mô hình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hiệu quả; khoảng 556 nghìn ha với 2.500 mô hình hợp tác, liên kết theo mô hình “cánh đồng lớn”; khoảng 200 mô hình chăn nuôi áp dụng tiêu chuẩn VietGAP được cấp chứng nhận.

Nhiều mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và lâm nghiệp, mô hình tổ, đội sản xuất trong khai thác thủy sản, trang trại, gia trại... đã được hình thành và hoạt động có hiệu quả. Công tác ứng dụng khoa học công nghệ đã được đẩy mạnh trong lĩnh vực thủy sản, trồng trọt, chăn nuôi...

Đề cập đến một số tồn tại, vướng mắc trong quá trình thực hiện chương trình, Trưởng đoàn giám sát Nguyễn Văn Giàu cho biết, đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp đã được phê duyệt từ ngày 10/6/2013 tuy nhiên việc triển khai đến các cấp quá chậm; thậm chí đến nay còn 9 địa phương chưa ban hành đề án, kế hoạch tái cơ cấu trên địa bàn: Cao Bằng, Thái Nguyên, Hà Nội, Hải Phòng, Thừa Thiên - Huế, Đắk Lắk, Bà Rịa - Vũng Tàu, Cần Thơ, Kiên Giang.

Theo đánh giá, ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội huy động cho chương trình còn thấp nhiều so với thực tế. Một số địa phương có biểu hiện chạy theo thành tích nên huy động quá sức dân, nợ đọng xây dựng cơ bản không có khả năng thanh toán để lại hậu quả lớn và ảnh hưởng đến chủ trương xây dựng nông thôn mới của Đảng và Nhà nước.

“Kết quả xây dựng nông thôn mới không đồng đều: số xã đạt tiêu chí nông thôn mới ở Đông Nam Bộ là 46,4%, Đồng bằng Sông Hồng là 42,8%, miền núi phía Bắc chỉ đạt khoảng 8,2%, Tây Nguyên đạt 13,2%, Đồng bằng sông Cửu Long đạt 16,7%”, ông Giàu nêu.

Giám sát chung chung thì có ai sợ?

Cho ý kiến về báo cáo giám sát, ông Phan Xuân Dũng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đánh giá, đoàn giám sát đã bám sát đề cương và nội dung được Thường vụ Quốc hội thông qua.

Theo ông Dũng, báo cáo kết quả giám sát bước đầu khá đầy đủ, nhiều thông tin tốt. Tuy nhiên, ông Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của QH cho rằng, để chuẩn bị cho giai đoạn mới của việc giám sát thì cần làm rõ một số ý kiến cho rằng việc xây dựng nông thôn mới “đôi lúc còn làm theo hình thức, phong trào, đã thực sự đi vào cuộc sống chưa?”

Ông Dũng cũng nêu ra hàng loạt câu hỏi về hiệu quả đầu tư, số tiền bỏ ra như vậy có phù hợp với kết quả đạt được và báo cáo có chính xác không?

Theo ông Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, trong khi chúng ta thu hút đầu tư vào nông nghiệp thì nhiều nhà đầu tư, doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài và họ cho biết rất hiệu quả.

“Bên cạnh môi trường thuận lợi, vấn đề không thể thiếu là chính sách. Vậy chính sách của ta và họ có gì khác nhau. Cần phân tích để rút kinh nghiệm, cho giai đoạn tới”, ông Dũng nêu.

Còn bà Lê Thị Nga, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH cho rằng, mục tiêu lớn nhất của chương trình là nâng cao đời sống vật chất tinh thần của người dân cho nên dù có đạt tiêu chí nào nhưng nếu đời sống của người dân không được nâng cao thì cũng không đạt.

Theo bà Nga, trong bất kỳ một cuộc giám sát tối cao nào nếu chúng ta không đưa được ra những nơi làm tốt thuộc về lãnh đạo tỉnh, ngành nào cũng như những nơi làm chưa tốt, trách nhiệm thuộc về ai, địa chỉ cụ thể, thì khó đạt được hiệu quả.

Theo bà Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, chúng ta đã có nhiều kinh nghiệm, nếu giám sát mà chỉ nêu chung chung "có nơi, có lúc, có chỗ, có ngành, có địa phương, có bộ" thì kết quả giám sát không có ý nghĩa, hiệu quả, không ai sợ.

“Trong báo cáo cho biết năng lực chỉ đạo thực hiện của một bộ phận cán bộ còn hạn chế. Vậy năng lực của bộ ngành trung ương thế nào? Khi có vấn đề thì đổ ngay cho cán bộ cơ sở? Cơ sở ở đây là cơ sở nào, phải nói rõ thuộc về cấp nào. Chẳng lẽ chỉ có năng lực cấp trung ương, tỉnh tốt còn cấp xã không tốt nên kết quả chương trình không tốt?", bà Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đặt câu hỏi.