Mã bưu chính quốc gia: Nên dùng 5 số hay 6 số?

Bộ Mã bưu chính quốc gia của Việt Nam hiện hành là loại mã bưu chính gồm có 6 ký tự số, trong đó, 2 chữ số đầu tiên xác định tên tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; hai chữ số tiếp theo xác định mã quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh; số tiếp theo xác định phường, xã, thị trấn và số cuối cùng xác định thôn, ấp, phố hoặc đối tượng cụ thể.

Ví dụ: mã số 654801 cho biết địa chỉ là Cụm Quân Cảng Cam Ranh, Xã Song Tử Tây, huyện đảo Trường Sa, Khánh Hòa; mã số 718544 cho biết Đường Trường Sa, Phường 15, Quận Bình Thạnh, TP.HCM; mã số 800000 cho biết Bưu cục cấp 1 Phan Thiết, Số 19, Đường Nguyễn Tất Thành, Phường Bình Hưng, Phan Thiết, Bình Thuận.

Bộ Mã bưu chính quốc gia hiện có 6 ký tự số nhưng trên thực tế chỉ cần dùng đến 5 ký tự số cho công tác chia chọn tự động

Một trong những mục đích chính của việc áp dụng mã bưu chính quốc gia là để tăng hiệu quả cho hoạt động chia chọn tự động bưu phẩm, bưu kiện của doanh nghiệp bưu chính chuyển phát. Tuy nhiên, theo quan sát của Báo Bưu điện Việt Nam, thực tế hoạt động chia chọn bưu phẩm, bưu kiện hiện nay chỉ cần dùng đến 5 ký tự số là đủ.

Theo quy trình hiện tại của Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam (hiện mới có Tổng Công ty này tích cực sử dụng bộ Mã bưu chính quốc gia), từ Trung tâm chia chọn vùng, các loại thư, bưu phẩm, bưu kiện sẽ được phân xuống Bưu điện tỉnh, thành phố (chỉ cần sử dụng 2 ký tự số đầu tiên), rồi từ Bưu điện tỉnh, thành phố sẽ được phân xuống các bưu cục (sử dụng 2 ký tự số tiếp theo), và từ bưu cục sẽ phân chia cho các bưu tá (chỉ cần sử dụng 1 ký tự số xác định phường, xã, thị trấn), sau đó, các bưu tá sẽ chuyển đến cho người nhận.

Như vậy, máy chia chọn tự động sẽ chỉ được sử dụng đến khâu từ bưu cục phân chia thư, bưu phẩm, bưu kiện cho bưu tá, còn khâu tiếp theo không cần máy chia chọn nữa vì bưu tá đã trực tiếp tìm đến người nhận. Điều đó có nghĩa ký tự số cuối cùng trong bộ mã 6 ký tự số là không cần thiết.

Bởi vậy, nên chăng có sự thay đổi bộ Mã bưu chính quốc gia từ 6 ký tự số sang 5 ký tự số. Việc để 5 ký tự số cũng sẽ giúp người gửi thư, bưu phẩm, bưu kiện dễ nhớ hơn là 6 ký tự số.

Nhìn ra thế giới, trong số 181 quốc gia có sử dụng bộ mã bưu chính và đã công bố công khai trên Wikipedia thì chỉ có 1 nước (Jamaica) dùng bộ mã bưu chính có 2 ký tự số, 8 nước dùng bộ mã có 3 ký tự số, 36 nước dùng bộ mã có 4 ký tự số, 54 nước dùng bộ mã có 5 ký tự số, 20 nước dùng bộ mã có 6 ký tự số, còn lại là các nước dùng bộ mã từ 7 đến 10 ký tự số hoặc gồm cả chữ và số hoặc dùng ký hiệu.

Một ví dụ điển hình về việc sử dụng mã bưu chính gồm 5 ký tự số là nước Pháp. Mã bưu chính của Pháp gồm có 5 ký tự, trong đó 2 số đầu được dùng để phục vụ quản lý hành chính, 3 số sau dùng cho hoạt động khai thác bưu chính (chia chọn, vận chuyển, phát...). Cả nước có 99 triệu dân, 29 triệu hộ gia đình, 22 triệu địa chỉ được lưu trong hệ thống, 36.000 thành phố, nhưng chỉ có 6.300 mã bưu chính, bình quân 3.500 địa chỉ/1 mã, 5 thành phố/mã, đôi khi cũng có 1 mã/1 địa chỉ hoặc cùng 1 thành phố có nhiều mã.

Tính riêng trong khu vực châu Á, cũng có khá nhiều quốc gia đã và đang dùng bộ mã bưu chính có 5 ký tự số như: Hàn Quốc, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Đài Loan, Thái Lan,...

Trường hợp khá thú vị là Hàn Quốc, trước năm 1988 dùng bộ mã bưu chính gồm 5 ký tự số, từ năm 1988 đến năm 2015 dùng 6 ký tự số, và mới đây, từ ngày 1/8/2015 lại chuyển sang dùng 5 ký tự số. 

Mục đích của việc chuyển đổi là bỏ đối tượng gán mã là bưu cục phát và tuyến phát của bưu tá chỉ sử dụng cho bưu chính sang gắn với “state basic distric” sử dụng thống nhất cho nhiều lĩnh vực khác như: cứu hỏa, bảo hiểm.... của Luật tên đường, phố ban hành ngày 3/6/2014 (thuật ngữ “state basic  district” được hiểu là đơn vị nhỏ hơn phường/xã/thị trấn, được xác định trên cơ sở tên đường phố và địa giới hành chính).

Hiện tại, cơ cấu Mã bưu chính Hàn Quốc gồm: 2 ký tự số đầu tiên xác định tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương; 3 ký tự số đầu tiên xác định quận/huyện và các đơn vị hành chính tương đương; 5 ký tự số xác định đối tượng gán mã là “state basic distric” dựa trên địa giới hành chính của phường, xã, thị trấn, đường phố,  đường xe lửa, sông, hồ…

Được biết, Bộ Thông tin & Truyền thông đang tích cực nghiên cứu xây dựng Thông tư mới về bộ Mã bưu chính quốc gia và cũng đang đề xuất xây dựng bộ Mã bưu chính quốc gia mới nhằm khắc phục những bất cập của bộ Mã bưu chính quốc gia hiện hành. Việc xây dựng bộ Mã bưu chính quốc gia gồm 5 ký tự số thay cho 6 ký tự số hiện nay có thể là một hướng đề xuất để Bộ Thông tin & Truyền thông cân nhắc.