Lo ngại Công an xã lạm quyền khi thực thi công vụ

Chiều 15/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật Công an xã. 

Trình bày tờ trình về dự án Luật Công an xã trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thượng tướng, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho biết, để bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các luật mới được ban hành như Luật cư trú, Luật đặc xá, Luật thi hành án hình sự, Luật xử lý vi phạm hành chính, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng cháy và chữa cháy, Luật căn cước công dân... và phù hợp với yêu cầu thực tiễn trong tổ chức, hoạt động của Công an xã, dự thảo Luật Công an xã trên cơ sở kế thừa các quy định của Pháp lệnh Công an xã còn phát huy giá trị đã bổ sung các quy định mới cũng như quy định cụ thể hơn về nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động Công an xã.

Về chức danh Công an xã, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, dự thảo Luật quy định Công an xã gồm các chức danh gồm: Trưởng Công an xã, Phó trưởng Công an xã và Công an viên. Về cơ bản, dự thảo Luật kế thừa các quy định của pháp luật hiện hành về chức danh Công an xã. Theo đó, Trưởng Công an xã là công chức cấp xã, Phó trưởng Công an xã và Công an viên là những người hoạt động không chuyên trách tại cấp xã.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị quy định bổ sung 1 Phó trưởng Công an xã là công chức cấp xã nhằm xác định cụ thể và nâng cao vai trò, vị trí, trách nhiệm của chức danh này, khuyến khích, động viên, phát huy hơn nữa hiệu quả hoạt động của Phó trưởng Công an xã trong việc thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Theo Thứ trưởng Bộ Công an, Chính phủ thấy ý kiến nêu trên là hợp lý, song sẽ không phù hợp với yêu cầu về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức cũng như khả năng bảo đảm kinh phí từ ngân sách nhà nước để chi trả tiền lương, chế độ, chính sách và các điều kiện hoạt động cho đội ngũ công chức cấp xã. Vì vậy, dự thảo Luật vẫn giữ quy định chỉ Trưởng Công an xã là công chức mà chưa bổ sung Phó trưởng Công an xã là công chức cấp xã.

Thượng tướng, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương báo cáo trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội. (Ảnh: Tuấn Minh)

Trình bày tờ trình thẩm tra sơ bộ về dự án Luật Công an xã, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Võ Trọng Việt cho  biết, về nhiệm vụ, quyền hạn của Công an xã, đa số ý kiến tán thành với quy định của dự thảo Luật và cho rằng nhiệm vụ, quyền hạn của Công an xã về cơ bản được kế thừa trên cơ sở các quy định còn phù hợp của Pháp lệnh Công an xã và bổ sung các nhiệm vụ, quyền hạn được quy định trong nhiều đạo luật như Luật cư trú, Luật tố tụng hình sự, Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật thi hành án hình sự, Luật xử lý vi phạm hành chính… Tuy nhiên, đề nghị đối chiếu, rà soát với các đạo luật có liên quan để bảo đảm sự thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Theo ông Việt, có ý kiến cho rằng, các nhiệm vụ, quyền hạn về bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội ở cơ sở phải do những cơ quan, cá nhân thuộc hệ thống cơ quan nhà nước thực hiện, vì Công an xã khi thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn như dự thảo Luật sẽ liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và trong nhiều trường hợp sẽ hạn chế đến quyền con người, quyền công dân.

Tuy nhiên, Phó Trưởng Công an xã và Công an viên là những người hoạt động không chuyên trách, không thuộc hệ thống cơ quan nhà nước. Do đó, để bảo đảm chặt chẽ, khả thi và xác định trách nhiệm của người thực thi công vụ, đề nghị Luật quy định theo hướng giao nhiệm vụ, quyền hạn cho Trưởng Công an xã; Trưởng Công an xã được ủy quyền cho Phó Trưởng Công an xã, Công an viên thực hiện một số nhiệm vụ nhất định không liên quan đến hoạt động tố tụng và xử lý vi phạm hành chính, nhưng Trưởng Công an xã phải chịu trách nhiệm về việc thực hiện nhiệm vụ của Phó Trưởng Công an xã và Công an viên.

Có ý kiến cho rằng, dự thảo Luật giao cho Công an xã nhiều nhiệm vụ, quyền hạn tương tự như lực lượng Công an chính quy, trong khi đó ở cấp tỉnh và cấp huyện thì mỗi nhiệm vụ này do một lực lượng chuyên trách trong Công an nhân dân thực hiện.

Mặt khác, lực lượng Công an xã là công chức cấp xã và những người hoạt động không chuyên trách tại xã, đa số không được đào tạo nghiệp vụ công an trước khi được tuyển chọn, bổ nhiệm, điều động, công nhận; trình độ, năng lực không đồng đều, đa số không đáp ứng với tất cả các nhiệm vụ được giao; các điều kiện bảo đảm thực hiện nhiệm vụ chưa tương xứng. Nếu giao cho Công an xã những nhiệm vụ, quyền hạn tương tự như lực lượng Công an chính quy là không khả thi, dễ dẫn đến lạm quyền, vi phạm pháp luật trong quá trình thực thi nhiệm vụ.

Vì vậy, đề nghị Luật này quy định theo hướng thu hẹp nhiệm vụ, quyền hạn của Công an xã; đối với những nhiệm vụ mang tính chuyên sâu về chuyên môn, nghiệp vụ công an do lực lượng Công an chính quy đảm nhiệm và Công an xã có trách nhiệm hỗ trợ, giúp đỡ lực lượng Công an chính quy trong việc thực hiện những nhiệm vụ này tại cơ sở.

Về các chức danh Công an xã, ông Việt cho biết, đa số ý kiến nhất trí với quy định của dự thảo Luật, vì cho rằng để đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ thì bố trí các chức danh Công an xã như dự thảo Luật là phù hợp, bảo đảm tính linh hoạt trong triển khai thực hiện.

Có ý kiến cho rằng, dự thảo Luật mới chỉ quy định về bố trí các chức danh Công an xã, chưa quy định rõ về mô hình tổ chức của Công an xã. Nếu xác định Công an xã là lực lượng vũ trang bán chuyên trách thì cần làm rõ mô hình tổ chức bộ máy Công an xã với tính chất là lực lượng vũ trang bán chuyên trách; quy định cụ thể các trường hợp Công an chính quy đảm nhiệm các chức danh Công an xã, vị trí đảm nhiệm, nhiệm vụ, quyền hạn, tránh mâu thuẫn, chồng chéo trong tổ chức thực hiện về chức trách, nhiệm vụ, quản lý nhà nước và thực hiện chế độ, chính sách. Đồng thời, bảo đảm thống nhất với quy định của Luật Công an nhân dân, Luật cán bộ, công chức và Luật tổ chức chính quyền địa phương.

Có ý kiến cho rằng, Công an xã thuộc cơ cấu, hệ thống tổ chức của Công an nhân dân và là một cấp trong Công an nhân dân nên đề nghị bố trí Trưởng Công an xã là Công an chính quy để bảo đảm tính tổ chức có hệ thống của Công an nhân dân từ Trung ương tới cấp xã; bố trí Phó Trưởng Công an xã và Công an viên là lực lượng bán chuyên trách thực hiện nhiệm vụ theo sự chỉ huy, phân công của Trưởng Công an xã. Việc bố trí Trưởng Công an xã là Công an chính quy là mục tiêu lâu dài, nhưng trước mắt cần cân nhắc vì sẽ làm tăng biên chế của Công an nhân dân và tăng chi ngân sách nhà nước.

Về bảo đảm điều kiện hoạt động đối với Công an xã, ông Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh cho biết, có ý kiến nhất trí với quy định của dự thảo Luật vì cho rằng, việc dự thảo Luật bổ sung các quy định về đào tạo, bồi dưỡng, huấn luyện; về bảo đảm kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị; về bảo đảm chế độ, chính sách là phù hợp, bảo đảm sự thống nhất, chặt chẽ, minh bạch nhằm tạo điều kiện thuận lợi để Công an xã thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao.

Có ý kiến cho rằng, một số quy định về chế độ, chính sách đối với Công an xã chưa bảo đảm thống nhất với các luật có liên quan và đề nghị quy định chế độ, chính sách của Công an xã phù hợp với tổng thể chế độ, chính sách đối với công chức xã, phường, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay; có quy định chế độ, chính sách đặc thù về bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, chế độ thương binh liệt sĩ… nhưng không cao hơn chế độ, chính sách đối với công chức và những người hoạt động không chuyên trách tại xã, phường.

Có ý kiến cho rằng, dự thảo Luật mới chỉ quy định mang tính nguyên tắc về trang bị và sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ. Đối với Phó Trưởng Công an xã và Công an viên là người hoạt động không chuyên trách thì việc trang bị, sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ dễ dẫn đến sai phạm, xâm phạm sức khỏe, tính mạng của người dân. Vì vậy, đề nghị quy định cụ thể, chặt chẽ ngay trong Luật về trang bị và các trường hợp sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ phù hợp với từng chức danh Công an xã. 

"Thường trực Ủy ban Quốc phòng an ninh đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu các ý kiến trên để tiếp thu chỉnh lý dự thảo Luật", ông Việt nhấn mạnh.