Lào Cai: Báo động tình trạng phụ nữ vùng cao sinh con tại nhà

Tình trạng phụ nữ sinh con tại nhà, sinh con ở tuổi vị thành niên có dấu hiệu gia tăng ở một số địa phương vùng cao trong tỉnh Lào Cai và đang trở thành vấn đề đáng báo động. 

Người xưa có câu: “Người chửa, cửa mả” để nói về mức độ khó khăn, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm đối với mẹ và trẻ trong khi “vượt cạn”. Tuy nhiên, ở nhiều huyện vùng cao, những câu chuyện về sinh đẻ không an toàn vẫn đang diễn ra và để lại nhiều hệ lụy.

Đẻ tại nhà, đeo tai họa

Đầu tháng 3 vừa qua, dư luận xôn xao về trường hợp một em bé ở thôn Cốc Pục, xã Xuân Quang ( Bảo Thắng) được bà nội đỡ đẻ tại nhà, thấy thai khó ra đã dùng dao rạch khiến thai nhi bị một vết thương dài ở đầu. Chỉ khi vòng sinh tử của hai mẹ con quá mong manh, gia đình mới đưa sản phụ đến Bệnh viện Đa khoa huyện Bảo Thắng. Bác sỹ Lê Minh Thủy, người trực tiếp tiếp nhận và đỡ đẻ cho sản phụ chia sẻ: Em bé vừa ra đời đã phải trải qua cuộc phẫu thuật mổ khâu cấp cứu phục hồi các lớp ở đầu, để lại vết sẹo dài theo trẻ suốt cuộc đời.

Tỷ lệ phụ nữ đến sinh con tại cơ sở y tế của một số địa phương còn thấp. (Ảnh minh họa)

Ngày 11/4/2018, chúng tôi có mặt tại Khoa Hồi sức sơ sinh, Bệnh viện Sản - Nhi tỉnh, có 2 trẻ bị uốn ván nằm trong phòng hồi sức điều trị đặt ống nội khí quản thở máy và duy trì an thần chống co giật 24/24 giờ. Bé Lù Thị Sua (Bản 9 Vài Siêu, xã Thượng Hà, huyện Bảo Yên) nhập viện từ ngày 31/3, nhưng chưa có tiến triển. Mẹ bé Sua là chị Ly Thị Chá (28 tuổi) cho biết: Khi sinh, tôi ngồi dựa ở ghế, phía dưới đất trải chăn, quần áo để lúc đẻ con ra con rơi xuống không bị đau. Sinh con được hai ngày con cứ khóc mãi không nín, khi thấy con lả đi không khóc nữa, gia đình vội vàng cho đi bệnh viện.

Không chỉ 2 trường hợp trên, đến các xã vùng cao Bắc Hà, Si Ma Cai, chúng tôi cũng chứng kiến nhiều trường hợp đau lòng do sinh con tại nhà. Tại xã Lùng Cải, huyện Bắc Hà, tháng 12/2016, chị Cư Thị Pla, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn Sẻ Lùng Chín (SN 1998) bị tử vong do băng huyết khi sinh con tại nhà. Còn tại thôn Hoàng Nhì Phố, năm 2017 cũng ghi nhận 5 trường hợp phụ nữ sinh con tại nhà, trong đó chị Hảng Thị Dở bị vỡ tử cung, tử vong trên đường đưa đến bệnh viện cấp cứu, may mắn con chị Dở thoát khỏi “lưỡi hái tử thần”.

Chị Lý Thị Thu, nữ hộ sinh Trạm Y tế xã Lùng Cải cho biết: “Năm 2017, trên địa bàn xã có 76 phụ nữ sinh con thì 19 trường hợp sinh con tại nhà, khi gặp nguy hiểm mới gọi cán bộ y tế”. Được biết, từ năm 2017 đến nay, tại Bắc Hà có 2 trường hợp phụ nữ tử vong khi sinh con tại nhà là chị Hảng Thị D (sinh năm 1997, thôn Ngải Thầu, xã Na Hối) và chị Sùng Thị D (sinh năm 1998, thôn Mèng Đen, xã Cốc Lầu).

Năm 2017, toàn tỉnh có 34 trường hợp phụ nữ sinh con gặp tai biến sản khoa, khiến 4 người tử vong. Cùng với đó, có 67 trường hợp trẻ sơ sinh tử vong dưới 28 ngày tuổi. Cũng trong năm 2017, Bệnh viện Sản - Nhi tiếp nhận điều trị 17 trường hợp trẻ sinh tại nhà bị uốn ván, đều là người Mông, ở các huyện Mường Khương, Văn Bàn, Si Ma Cai, Bắc Hà, Bát Xát, Bảo Yên, trong đó có 2 trẻ tử vong. Từ đầu năm 2018 đến nay, bệnh viện đã tiếp nhận 4 trường hợp uốn ván sơ sinh. Bác sỹ Hoàng Yến, phụ trách Khoa Sơ sinh cho biết: Những trẻ bị uốn ván được gia đình đưa đến nhập viện khoảng từ 3 đến 10 ngày tuổi trong tình trạng sốt, cứng hàm, bỏ bú, co giật. Uốn ván ở trẻ sơ sinh vô cùng nguy hiểm vì dễ dẫn đến tử vong.

Theo thống kê của Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản tỉnh, huyện Sa Pa có số lượng trẻ sinh tại nhà cao nhất (691 trẻ), tiếp đến là các huyện Bắc Hà (488 trẻ), Mường Khương (379), Si Ma Cai (361 trẻ), Bát Xát (267 trẻ). Trên thực tế, số lượng này có thể còn cao hơn.

“Báo động” tình trạng sinh con ở tuổi vị thành niên

Trở lại với những câu chuyện đau lòng khi phụ nữ vùng cao sinh con tại nhà mà chúng tôi tai nghe, mắt thấy, thêm một điều trăn trở nữa đó là rất nhiều phụ nữ chưa đủ 18 tuổi đã sinh con, thậm chí sinh con khi mới 14, 15 tuổi.

Tại xã Lùng Cải (Bắc Hà), chúng tôi gặp em Ly Thị L, thôn Hoàng Nhì Phố, khi em đang bế con nhỏ 2 tháng tuổi cùng chồng lên nương. Sinh năm 2003, nếu còn đi học thì em L mới học lớp 11, nhưng em đã làm mẹ, ngày ngày bận rộn chăm sóc con nhỏ và tất bật với công việc gia đình. Nhớ lại cũng tại huyện Bắc Hà, trong chuyến công tác cuối năm 2017 đến thôn Sân Bay 1, xã Hoàng Thu Phố, chúng tôi gặp em Giàng Thị S. Mới 19 tuổi nhưng S đã là mẹ của hai con nhỏ. S bảo, em lấy chồng từ khi 15 tuổi, sau đó sinh con đầu lòng…

Nhìn vào bảng thống kê số phụ nữ sinh con ở độ tuổi vị thành niên của huyện Bắc Hà khiến chúng tôi không khỏi “giật mình”. Năm 2016, Bắc Hà có 109 trường hợp phụ nữ sinh con ở tuổi vị thành niên, năm 2017 là 115 trường hợp; quý I/2018 là 33 trường hợp. Đối với huyện Si Ma Cai, tình trạng này còn trầm trọng hơn: Năm 2017 có 193 trường hợp phụ nữ sinh con ở tuổi vị thành niên, tăng 74 trường hợp so với năm 2016.

Thống kê trong năm 2017, tính riêng 5 huyện vùng cao: Sa Pa, Bắc Hà, Mường Khương, Si Ma Cai, Bát Xát có tới 666 trường hợp phụ nữ sinh con ở tuổi vị thành niên. Trong đó các huyện: Bắc Hà, Mường Khương, Si Ma Cai, số phụ nữ sinh con ở tuổi vị thành niên có xu hướng tăng nhanh trong 5 năm trở lại đây, thực sự trở thành vấn đề đáng báo động. Theo bác sĩ Dương Thị Nguyệt, Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Bắc Hà, quá trình “vượt cạn” trải qua những giờ phút “sinh tử”, có thể ảnh hưởng đến tính mạng của thai phụ và trẻ em. Đối với phụ nữ đang ở tuổi vị thành niên, cơ thể chưa phát triển toàn diện, việc sinh con, đặc biệt là sinh con tại nhà sẽ càng nguy hiểm. Đó là chưa nói đến trẻ vị thành niên chưa có kiến thức về chăm sóc con, nên con sinh ra thường bị còi cọc, suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến chất lượng giống nòi.

Vậy, tương lai của những trẻ sơ sinh mang vết thương do dao, kéo hay bị uốn ván trong khi đỡ đẻ tại nhà sẽ ra sao khi những hệ lụy di chứng đang còn tiềm ẩn?

Theo: Tuấn Ngọc - Phương Thảo/Báo LCO