Khi Bí thư - Chủ tịch trong cùng một cán bộ...

Ngày 15/3, Đà Nẵng mở hội nghị tổng kết bước 2 thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường. Một trong điểm nổi trội khi triển khai mô hình này chính là cơ chế "Chủ tịch UBND cấp trên trực tiếp bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Chủ tịch, các thành viên UBND cấp dưới" và "thực hiện thí điểm chủ trương Bí thư Đảng uỷ đồng thời là Chủ tịch UBND quận, phường, xã".

Ông Bùi Văn Tiếng, Trưởng Ban Tổ chức Thành uỷ Đà Nẵng - Ảnh: HC

Trao đổi với Infonet về những vấn đề trên từ góc nhìn của công tác cán bộ, ông Bùi Văn Tiếng, Trưởng Ban Tổ chức Thành uỷ Đà Nẵng, đã đưa ra những nhận định, đánh giá khá "lạ lẫm" so với những điều được tổng kết, báo cáo nhưng rất đáng suy nghĩ:

Có thực sự tinh giản biên chế?

Qua 3 năm triển khai thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường theo chỉ đạo của trung ương, ông có thể nhận định gì về mô hình này?

Nhìn từ công tác cán bộ thì việc thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường trước hết là một cuộc tinh giản biên chế, giảm bớt một lượng cán bộ, công chức nhất định ở hai cấp hành chính quận, huyện và phường. Ở cấp quận, huyện ít nhất giảm bớt được ở mỗi quận, huyện một Phó Chủ tịch HĐND, một Uỷ viên thường trực HĐND và vài công chức giúp việc văn phòng; ở cấp phường ít nhất giảm bớt được ở mỗi phường một Phó Chủ tịch HĐND.

Nhưng thực chất có tinh giản được biên chế hay không, thưa ông?

Tất nhiên trong thực tế, đa phần chỉ là sự chuyển chỗ, đổi vị trí công tác chứ số người thực sự rời công vụ không nhiều, chủ yếu là những người thuộc diện được hưởng các chính sách khuyến khích. Cho nên không phải ngẫu nhiên mà Trung ương chỉ cho mỗi HĐND tỉnh/TP đang thực hiện thí điểm được tăng thêm 3 trưởng ban/phó trưởng ban chuyên trách. Bởi lẽ nếu tăng nhiều hơn thì sẽ ảnh hưởng đến kết quả tinh giản biên chế chăng?

Ưu thế khó phủ nhận là gì?

Vậy theo ông, ưu thế khó phủ nhận của việc thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường là gì?

Nhìn từ công tác cán bộ, việc thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường với cơ chế Chủ tịch UBND cấp trên trực tiếp bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Chủ tịch, Phó Chủ tịch, thành viên UBND cấp dưới đã mở ra một cơ hội để tinh giản quy trình, đẩy nhanh tiến độ làm công tác cán bộ. Đặc biệt là trong việc miễn nhiệm, cách chức và bổ nhiệm người thay thế đối với các thành viên UBND vì nhiều nguyên nhân (chứ không chỉ không hoàn thành tốt nhiệm vụ) phải rời vị trí đương nhiệm sớm hơn thời hạn quy định.

Theo tôi, đấy mới là những ưu thế khó phủ nhận - nhìn từ góc độ công tác cán bộ - của việc thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường. Và chính từ thời cơ này mà Đà Nẵng có được một Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa được chính thức giao nhiệm vụ (mà không phải đợi đến khi Hoàng Sa có HĐND rồi mới bầu ra Chủ tịch huyện - PV). Tất nhiên điều này chắc là nằm ngoài sự chỉ đạo ban đầu của Trung ương!

Cơ chế Chủ tịch UBND cấp trên trực tiếp bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Chủ tịch, Phó Chủ tịch, thành viên UBND cấp dưới còn tạo điều kiện để khắc phục phần nào tính khép kín trong công tác cán bộ. Chẳng hạn, có thể bổ nhiệm một Phó Chủ tịch UBND địa phương này từ nguồn cán bộ của địa phương khác. Đơn cử như ở Đà Nẵng, Phó Chủ tịch UBND quận Liên Chiểu được bổ nhiệm từ nguồn cán bộ của quận Thanh Khê.

Như thế, liệu đã có thể nói việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Chủ tịch, Phó Chủ tịch, thành viên UBND như hiện đã thay đổi về bản chất?

Tôi xin nói thêm là cơ chế Chủ tịch UBND cấp trên trực tiếp bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Chủ tịch, Phó Chủ tịch, thành viên UBND cấp dưới như hiện nay vẫn chưa thể gọi là cơ chế phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu, cụ thể là của Chủ tịch UBND.

Từ góc nhìn của người làm công tác cán bộ, tôi thấy toàn bộ việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Chủ tịch, Phó Chủ tịch, thành viên UBND như hiện nay vẫn nằm trong toàn bộ quy trình công tác cán bộ của cấp uỷ chứ chưa có thay đổi gì về bản chất của sự lựa chọn cán bộ. Bằng chứng là đến cuối năm 2011, Hội nghị lần thứ 4 BCH TƯ Đảng khoá XI về "một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay" mới đề ra giải pháp: "Thí điểm (việc) cấp trưởng có trách nhiệm lựa chọn, giới thiệu để bầu cử, bổ nhiệm cấp phó".

Bất cập từ sự kết hợp "không đồng đẳng"?

Vậy ông nhận định như thế nào về việc thực hiện thí điểm chủ trương Bí thư cấp uỷ đồng thời là Chủ tịch UBND cùng cấp?

Nếu nói phát huy vai trò, trách nhiệm của người đúng đầu, cụ thể là Chủ tịch UBND, thì việc thực hiện thí điểm mô hình này mới thực sự là phát huy. Đây là sự kết hợp "không đồng đẳng" giữa hai cơ chế quyết định: Cơ chế tập thể lãnh đạo của Bí thư cấp uỷ và cơ chế thủ trưởng của Chủ tịch UBND.

Tất nhiên đã đứng đầu UBND thì Chủ tịch cũng phải theo cơ chế tập thể lãnh đạo, nhưng có một số việc mà Chủ tịch UBND được sử dụng cơ chế thủ trưởng. Và khi đường ranh giữa hai cơ chế này chưa rạch ròi, không Chủ tịch UBND nào lại không thích sử dụng cơ chế thủ trưởng!

Ông có thể nói rõ thêm về khái niệm "không đồng đẳng" mà ông vừa nêu?

Sở dĩ nói "không đồng đẳng" là vì trong quá trình tự phân thân giữa nhân vật Bí thư cấp uỷ với nhân vật Chủ tịch UBND trong cùng một cán bộ thì xu hướng phổ biến là thiên về nhân vật Chủ tịch UBND, chính xác hơn là thiên về cái quyền cá nhân người đứng đầu được tự quyết định và chịu trách nhiệm về quyết định của mình.

Hầu như rất ít trường hợp thiên về nhân vật Bí thư cấp uỷ trong quá trình tự phân thân ấy, nói đúng hơn là rất ít trường hợp thiên về cơ chế phải báo cáo với tập thể Ban Thường vụ cấp uỷ hoặc Thường trực cấp uỷ - thậm chí là tập thể UBND, để được thống nhất trước khi quyết định!

Sự "thiên lệch" đó có phải do cán bộ quá tải khi cùng lúc gánh hai trách nhiệm lớn như một số ý kiến đã nêu tại hội nghị?

Theo tôi, hạn chế, bất cập cơ bản trong việc thực hiện thí điểm Bí thư cấp uỷ đồng thời là Chủ tịch UBND cùng cấp không phải do hai vai cùng gánh nặng mà sinh ra quá tải. Hạn chế, bất cập ở đây chính là khó tìm cho được một cán bộ vừa có tâm vừa có tầm để có thể tự quyết định một cách đúng đắn, sáng suốt, đặt lợi ích chung lên trên hết, không vụ lợi cá nhân, không lạm quyền, độc đoán.

Chính vì thế nên Hội nghị lần thứ 4 BCH TƯ Đảng khoá XI vẫn phải đề ra giải pháp: "Tiếp tục thực hiện thí điểm chủ trương Bí thư cấp uỷ đồng thời là Chủ tịch UBND cấp xã, cấp huyện; gắn với xây dựng quy chế kiểm tra, giám sát, bảo đảm thực sự có hiệu quả, ngăn chặn sự lạm quyền, độc đoán"!

Xin cám ơn ông

HẢI CHÂU

(thực hiện)