GS Liêm bất ngờ vì trở thành một trong 100 nhà khoa học tiêu biểu của châu Á

Người được công nhận trong danh sách này phải có giải thưởng quốc gia hoặc quốc tế vào năm 2018 cho nghiên cứu khoa học quan trọng hoặc lãnh đạo trong học viện, ngành công nghiệp.

GS Nguyễn Thanh Liêm đã có gần 100 công trình khoa học trên các tạp chí quốc tế ở Mỹ và châu Âu. Mới đây nhất là công bố nghiên cứu về giải trình tự gene người Việt. Năm 2018 ông từng được trao giải thưởng Nikkei châu Á cho KH&CN.

Trong khi đó, TS Nguyễn Thị Hiệp, hiện là Trưởng bộ môn kỹ thuật y sinh Trường Đại học Quốc tế. TS Hiệp được giải thưởng L'Oreál - UNESCO dành cho các nhà khoa học nữ xuất sắc dưới 40 tuổi năm 2018 vì đã nghiên cứu loại keo có thể dùng để chữa các loại vết thương khác nhau, diệt khuẩn và giảm thời gian tái tạo mô.

Chia sẻ về niềm vui này, GS Nguyễn Thanh Liêm nói:“Tôi cũng rất vui mừng và bất ngờ vì được lọt vào top 100 nhà khoa học tiêu biểu Châu Á. Điều đó chứng tỏ trình độ y học của Việt Nam ít nhất cũng đã theo được khu vực và đã được công nhận ở tầm Quốc tế. Trước đây chúng ta khá tự ti về vấn đề này thì giờ đây chúng ta đã khá tự tin trình độ khoa học của Việt Nam đã sánh được với các nước khác”

Năm 1990, trên thế giới bắt đầu giải mã 1 bộ gen người và hoàn thành sau 13 năm, chi phí khoảng 2,7 tỷ USD, với sự tham gia của nhiều nhà khoa học. Từ năm 2008 đến 2015, một dự án có quy mô lớn, giải mã 1.000 bộ gen của 26 quần thể dân tộc có số dân lớn tại các quốc gia trên thế giới, trong đó có 101 bộ gen của người Kinh ở TP.HCM.

Và cách đây hơn 2 năm, lần đầu tiên tại Việt Nam một nghiên cứu mang tính đại diện về hệ gen của người Việt được GS Nguyễn Thanh Liêm và các cộng sự tại Viện nghiên cứu Tế bào gốc và Công nghệ gen Vinmec thực hiện.

GS Nguyễn Thanh Liêm.

TS Trần Trung Kiên, người tham gia nghiên cứu giải mã bộ bộ gen người Việt cho biết, nhóm nghiên cứu tiến hành dự án từ tháng 12/2016 đến cuối năm 2018 thì xong phần thí nghiệm. Trong thời gian hơn 2 năm các nhà nghiên cứu đã xong phần thí nghiệm và kiểm chứng. Đến tháng 5/2019 công trình được đăng trên Tạp chí Human Mutation.

Với hệ thống giải trình tự gen thế hệ mới nhất, các chuyên gia Viện nghiên cứu Tế bào gốc và Công nghệ Gen Vinmec đã giải trình tự 1 bộ gen chỉ trong vài ngày, với chi phí khoảng 1.000 USD. Các mẫu gen được thu thập là của những người khỏe mạnh, không mắc các bệnh di truyền và 3 đời dân tộc Kinh. Sau khi tách chiết DNA, các mẫu gen được đưa lên hệ thống giải trình tự gen.

PGS Lê Sỹ Vinh, cộng sự tham gia phân tích bộ gen bằng phương pháp tiên tri học chia sẻ: “Khi phân tích hệ gen với hệ gen quần thể người Kinh với hệ gen của quần thể người Đông Nam Á (Thái Lan, Philippin, Malaysia, Indonesia  và với hệ gen quần thể người Trung Quốc ở phía Bắc và phía Nam. Chúng tôi cũng so sánh với hệ gen của người Hàn Quốc, Nhật Bản.

Chúng tôi tiến hành rất nhiều phân tích, xem tần suất biến đổi di truyền có giống nhau không thì thấy số lượng lớn biến đổi di truyền xuất hiện nhiều ở người Kinh nhưng không thấy trong các quần thể người khác. Chúng tôi cũng chỉ ra hơn 700 nghìn biến đổi di truyền trên người Kinh mà trước đó chưa được ghi nhận ở bất cứ quần thể người nào khác trên thế giới. Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ gen của người Việt chứa gần 25 triệu biến đổi di truyền.”

Theo GS Nguyễn Thanh Liêm, Viện trưởng Viện nghiên cứu Tế bào gốc và Công nghệ Gen Vinmec chủ nhiệm đề tài, kết quả nghiên cứu cho thấy, bộ gen của người Việt có sự khác biệt so với hệ gen của các quần thể người khác, đặc biệt là khác rất xa hệ gen của người Hán nhưng lại có nhiều điểm giống với hệ gen của người Thái.

GS Nguyễn Thanh Liêm khẳng định, kết quả nghiên cứu này đã làm sáng tỏ thêm nguồn gốc tổ tiên của người Việt. Đây là cơ sở dữ liệu lớn nhất từ trước đến nay về hệ gen của người Việt Nam dựa trên kết quả giải trình tự bộ gen của 305 người Kinh khỏe mạnh kết hợp với dữ liệu của 101 người đã được công bố trước đó.”

Trước đây, chưa có nghiên cứu mang tính đại diện về bộ gen người Việt, các nhà khoa học thường phải tham chiếu từ bộ gen người nước ngoài và 101 bộ gen của người Kinh tại TP.HCM mà một tổ chức quốc tế đã thực hiện. Sự tham chiếu như vậy có nhiều hạn chế vì mỗi một chủng tộc/dân tộc thường có cấu trúc bộ gen khác nhau.