Giáo sư Mỹ bàn về năng lực hải quân Việt Nam - Trung Quốc

Thời báo New York đã có bài phỏng vấn với ông Goldstein nhằm đưa ra những luận điểm đánh giá sức mạnh tương quan trong khu vực.

Bài phỏng vấn này được thực hiện sau 2 tháng, Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương-981 vào vùng biển thuộc Vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. 

Tàu tuần duyên Trung Quốc xuất hiện trái phép trong vùng hải phận trên Biển Đông thuộc chủ quyền của Việt Nam hồi tháng Năm.

Giáo sư Goldstein có khả năng sử dụng thành thạo cả tiếng Anh và Nga. Ông làm việc tại Trường ĐH Chiến tranh Hải quân vào năm 2001 và đồng sáng lập Viện Nghiên cứu Hàng hải Trung Quốc năm 2006 đồng thời đảm nhận vị trí giám đốc Học viện cho tới năm 2011. 

Dưới đây là một số câu hỏi của Thời báo New York với Giáo sư Goldstein:

Ông từng tiến hành một số cuộc nghiên cứu về quan điểm của Trung Quốc nhìn nhận về Việt Nam và khả năng quân sự của Bắc Kinh. Hiện tại, Trung Quốc đánh giá khả năng quân sự của Việt Nam như thế nào?

Trung Quốc giám sát chặt chẽ nỗ lực tăng cường sức mạnh quốc phòng của Việt Nam. Tuy nhiên, cả Trung Quốc và Việt Nam đều đang sở hữu một số loại vũ khí của Nga như tàu ngầm, tàu khu trục và tàu chiến cũng như chiến đấu cơ để đẩy mạnh quá trình hiện đại hóa quân đội. Chính những nét tương đồng này đã giúp Trung Quốc có cái nhìn tổng quan về năng lực quân sự của Việt Nam.

Theo giả thuyết, những vũ khí và chiến thuật được Trung Quốc áp dụng trong hoàn cảnh không may xảy ra chiến tranh với Mỹ và Nhật Bản, cũng sẽ được Việt Nam vận dụng để chống lại Trung Quốc. 

Theo tôi, trong lĩnh vực nhập khẩu vũ khí của Nga, Việt Nam có sự độc lập hơn cả về vũ khí cũng như kinh nghiệm quân sự so với Trung Quốc.

Trong khi đó, các nhà nghiên cứu quân sự Trung Quốc cũng đã chỉ ra được nhiều điểm yếu liên quan tới chiến lược quân sự của Việt Nam. Trung Quốc nhấn mạnh tàu ngầm là sức mạnh lớn của Việt Nam song giới phân tích Trung Quốc lại cho rằng Việt Nam còn thiếu kinh nghiệm để điều khiển các hệ thống vũ khí phức tạp này. Những điểm yếu khác trong năng lực quốc phòng của Việt Nam được giới phân tích Trung Quốc đề cập là khả năng do thám, nhắm bắn mục tiêu và chỉ huy trận chiến. Đây là lý do Trung Quốc tự cho mình chiếm thế thượng phong trong bất cứ cuộc xung đột nào.

Chiếc tàu ngầm Kilo đầu tiên được Nga chuyển tới Việt Nam, neo đậu tại cảng Cam Ranh.

Việt Nam vừa mua 6 tàu ngầm lớp Kilo từ Nga. Tại sao Việt Nam lại chọn loại tàu ngầm này? Chúng có phù hợp với nhu cầu của Việt Nam?

Tàu ngầm chạy diesel lớp Kilo của Nga hiện là loại vũ khí xuất khẩu phổ biến trên thế giới với các khách hàng lớn như Ấn Độ và Trung Quốc. Kilo còn được đánh giá là đối thủ đáng gờm với các loại tàu ngầm của Hải quân Mỹ. Bởi nó không chỉ phát ra tín hiệu sóng âm thấp khiến việc phát hiện trở nên khó khăn mà còn tích hợp được với nhiều loại hệ thống vũ khí như tên lửa hành trình chống hạm Klub-S với tầm bắn ấn tượng và tốc độ siêu âm. Rõ ràng, tàu ngầm Kilo giữ vai trò quan trọng trong năng lực phòng thủ của Việt Nam.

Trong khi đó, lâu nay, khả năng huy động quân trên bộ của Việt Nam được đánh giá là rất hiệu quả, nhưng năng lực không chiến và hải chiến thì còn nhiều hạn chế, ít nhất là đến thời điểm hiện nay.

Các chuyên gia phân tích hải quân cũng thừa nhận lâu nay Trung Quốc đặc biệt yếu về hỏa lực chống ngầm. Việt Nam đã phát hiện ra điểm yếu này và nỗ lực khai thác. Đây chính là lý do Hải quân Trung Quốc đã nỗ lực cải thiện năng lực chống ngầm bằng cách triển khai thêm lực lượng tàu khu trục mới với số lượng lớn trong 2 năm qua.   

Nếu xung đột quân sự bùng nổ, bên nào sẽ chiếm ưu thế?

Việt Nam đã có một số khoản đầu tư quân sự khôn ngoan như tôi nói ở trên, do đó, họ chắc chắn có thể gây ra những thiệt hại nhất định đối với Hải quân và Không quân Trung Quốc.

Trong 20 năm qua, Trung Quốc đã đẩy nhanh tiến độ chương trình hiện đại hóa sức mạnh quân sự. Điển hình nhằm chuẩn bị đối phó với một cuộc chiến tiềm năng với Mỹ và Nhật Bản, Trung Quốc đã xây dựng cho mình một lực lượng được trang bị vũ khí hiện đại và đào tạo chuyên nghiệp. Trên mặt trận tàu ngầm, tàu chiến mặt nước và máy bay tấn công, Trung Quốc lại chiếm ưu thế nhờ số lượng áp đảo. 

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn có vài lợi thế so với Trung Quốc. Ví dụ, Trung Quốc không mạnh về năng lực tiếp vận trên không nên Việt Nam có thể chiếm được lợi thế, đặc biệt là trên không phận Biển Đông – khu vực xa các sân bay Trung Quốc. 

Ngoài ra, Việt Nam có thể biến một cuộc chiến trên biển thành chiến tranh biên giới quy mô lớn hơn bởi năng lực chiến đấu trên bộ của quân đội Việt Nam được đánh giá không hề thua kém quân đội Trung Quốc. 

Giáo sư Lyle J. Goldstein nhận định Việt Nam có thểgây ra những thiệt hại nhất định đối với Hải quân và Không quân Trung Quốc.

Ted Osius, người sắp trở thành đại sứ Mỹ tại Việt Nam từng nhận định rằng đây là thời điểm để Mỹ gỡ bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam. Ông nghĩ Mỹ sẽ bán vũ khí gì cho Việt Nam?

Theo tôi, Mỹ cần cân nhắc kỹ trước khi bán vũ khí cho Việt Nam bởi hành động này có thể làm leo thang căng thẳng giữa Hà Nội và Bắc Kinh. 

Khác với các đồng minh thân thiết như Nhật Bản và Philippines, trong nhiều thập niên qua, Mỹ đã ký kết các hiệp ước quốc phòng liên quan tới việc mua bán vũ khí và tổ chức tập trận chung, mối quan hệ Mỹ - Việt còn khá mới mẻ. 

Trên một số lĩnh vực như giám sát lãnh hải thì sự hợp tác Mỹ - Việt có thể sẽ đem lại hiệu quả cho các lực lượng vũ trang Việt Nam. Tuy nhiên, Hà Nội sẽ đối mặt với những thách thức kỹ thuật rất lớn trong việc tích hợp các hệ thống vũ khí mua của Mỹ với kho vũ khí mà Việt Nam mua từ Nga. 

Ngoại trưởng John Kerry đã thông báo về khoản trợ giúp an ninh hàng hải trị giá 18 triệu USD cho Việt Nam. Số tiền này sẽ được sử dụng vào việc gì?

Một số nguồn tin cho rằng số tiền này có thể được dùng để mua tàu tuần tra cỡ nhỏ giúp ngăn chặn "cuộc khủng hoảng Hoàng Sa" mà Trung Quốc khơi mào từ tháng Năm. Nhật Bản cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nâng cấp lực lượng bảo vệ bờ biển của Việt Nam. 

Ngoài ra, khoản viện trợ này còn có thể giúp Việt Nam nâng cấp những phương tiện còn thiếu như hệ thống liên lạc hay radar. Tuy nhiên, khoản tiền nhỏ này dường như mang tính biểu tượng nhiều hơn. Trên thực tế, một tàu tuần tra tầm trung như lớp Sentinel đang được lực lượng tuần duyên Mỹ sử dụng đã có giá tới 80 triệu USD. 

Ông nghĩ trong những năm tới, Việt Nam sẽ ứng xử với Trung Quốc như thế nào?

Việt Nam và Trung Quốc đã xây dựng mối quan hệ trải rộng trên nhiều lĩnh vực. Thay vì chuẩn bị cho một cuộc chiến, Việt Nam nên áp dụng biện pháp ngoại giao để thích ứng với sự lớn mạnh của nước láng giềng phương Bắc. Mặc dù, quá trình này là rất khó khăn và nguy hiểm, nhưng đây là cách tốt nhất để Việt Nam bảo đảm nền an ninh và thịnh vượng lâu dài cho quốc gia. 

Nội dung được thực hiện qua tham khảo The New York Times (Thời báo New York), tờ báo được xem là một trong những tờ quan trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ.