Formosa Hà Tĩnh nói gì về bãi chất thải khổng lồ đang "tồn kho"?

Công an Hà Tĩnh kiến nghị những việc gì?

Một góc công ty Formosa Hà Tĩnh...

Vào ngày 6/4, Công an tỉnh Hà Tĩnh đã có công văn số 495/CAT - CSMTr gửi UBND tỉnh Hà Tĩnh kiến nghị một số nội dung liên quan đến việc xử lý chất thải của Công ty FHS.

Theo đó, trong quá trình hoạt động của dự án Formosa đã phát sinh rất nhiều loại chất thải, được phân thành 14 nhóm và 64 danh mục với hàng nghìn tên chất thải khác nhau; tổng khối lượng chất thải rắn phát sinh hằng năm lên tới 3.360.500 tấn.

Trong đó, các loại bùn thải, xỉ thép phát sinh và tồn kho với khối lượng rất lớn, cụ thể: Bùn cán nóng phát sinh 35 tấn/ngày, lượng tồn kho 10.700 tấn; bùn phối trộn tồn kho 28.737 tấn; bùn lò cao phát sinh 200 tấn/ngày, lượng tồn kho 70.000 tấn; bùn lò chuyển phát sinh 303 tấn/ngày, từ khi đi vào hoạt động đến nay lượng bùn này phát sinh khoảng 128.000 tấn, được tái sử dụng sản xuất; xỉ thép phát sinh 2.500 tấn/ngày, lượng xỉ thép đang lưu trữ tại dự án (tồn kho) khoảng 780.000 tấn”.

"Việc phân định các loại bùn bụi đều do Formosa thuê các đơn vị tư nhân (được Bộ TN-MT cấp phép) để phân tích các chỉ tiêu về môi trường và căn cứ vào đó để phân loại có nguy hại hay không.

Các cơ quan chức năng không lấy được mẫu đối chứng để kiểm tra tính chính xác trong kết quả phân tích, do đó việc phân định chất thải rất khó mang tính khách quan, chính xác (như việc bùn lò cao trước đây phân tích là chất thải nguy hại, nhưng sau đó phân tích lại kết quả là chất thải thông thường).

Các kết quả phân tích vượt ngưỡng, Công ty Formosa cũng không cung cấp cho cơ quan chức năng để theo dõi, quản lý”, văn bản nêu rõ.

Lò luyện gang thépđang vận hành tại FHS.

Tiếp đó, trong các phương án tái chế các loại chất thải rắn và tạp liệu do Công ty Formosa xây dựng trình Bộ TN-MT, việc sử dụng nhiều từ  ngữ trong phương án tái chế chưa chính xác, như: Gọi các loại bùn thải là “bùn quặng”, “bùn khoáng”… không thể hiện đúng bản chất.

Theo ngôn ngữ thông dụng của Việt Nam, “bùn khoáng” là loại bùn thiên nhiên được hình thành do những biến đổi của địa chất; còn “quặng” là các loại đá chứa khoáng chất kim loại hoặc đá quý được khai thác từ mỏ. Trong lúc đó, các loại bùn của Formosa là chất thải phát sinh từ hoạt động sản xuất nên không thể dùng từ như vậy, dẫn đến sai lệch bản chất của chất thải".

Theo phương án tái chế chất thải rắn, bùn lò cao, lò chuyển chứa nhiều kẽm (Zn) nên không thể tái sử dụng trực tiếp. Formosa dự kiến đầu tư lò đáy quay RHF dùng để xử lý tách kẽm ở trong bùn để tái sử dụng các thành phần có ích. Tuy nhiên, hiệu quả công nghệ này chỉ đạt từ 30 - 70%, phần còn lại có thể sẽ chuyển giao cho các nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng.

Formosa cũng không đánh giá các thành phần nguy hại khác trong bùn thải này, điển hình như chì (Pb) trong bùn, nếu tái sử dụng hoặc chuyển giao sẽ ảnh hưởng rất lớn đến môi trường.

"Trong 7 loại xỉ thép, có 3 loại xỉ thép đã được hợp chuẩn (xỉ lò chuyển; xỉ đúc; xỉ khử lưu huỳnh) dùng làm vật liệu cấp phối, vật liệu san lấp cho công trình xây dựng và công trình giao thông, phụ gia khoáng cho sản xuất xi măng.

Còn lại 4 loại (thép xỉ, bột xỉ từ lò chuyển, gang xỉ, bột từ xỉ khử lưu huỳnh) được tái sử dụng làm nguyên liệu sản xuất hoặc bán cho các nhà máy luyện thép.

Nhưng đối với xỉ thép chuyển giao cho các nhà máy luyện thép để làm nguyên liệu tái sử dụng (bột từ xỉ khử lưu huỳnh) có hàm lượng lưu huỳnh cao (S), khi đưa vào các nhà máy luyện thép công nghệ lò điện hồ quang (công nghệ cũ) sẽ phát sinh khí thải SO2 rất lớn, nếu không có hệ thống xử lý khí thải được đầu tư đảm bảo sẽ gây ô nhiễm môi trường”, văn bản nêu.

Công văn của Công an Hà Tĩnh đề nghị Bộ TN-MT, các bộ ngành chức năng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, hướng dẫn và yêu cầu Formosa phân loại xử lý các loại chất thải theo đúng nội dung cam kết trong báo cáo và quy định pháp luật về bảo vệ môi trường.

Trong đó, tập trung làm rõ việc tự ý tái sử dụng bùn lò chuyển từ trước đến nay; kiểm tra việc phát sinh và quản lý các loại chất thải rắn; tính chính xác trong phân định, phân loại, khối lượng cụ thể từng loại chất thải phát sinh.

Riêng đối với số lượng chất thải nguy hại FHS đang lưu giữ (1.334 tấn bùn cán nóng và 28.737 tấn bùn bụi phối trộn), yêu cầu Formosa phải có phương án xử lý kịp thời, không được lưu giữ quá thời gian quy định.

Thẩm định, đánh giá cụ thể, chặt chẽ các phương án, kế hoạch xử lý các loại chất thải do Công ty FHS đề xuất. Đánh giá mức độ phát thải SO2 tại các nhà máy luyện thép có sử dụng xỉ thép của Công ty FHS.

Tiếp tục chỉ đạo các ban ngành chức năng theo dõi, kiểm soát chặt chẽ hoạt động quản lý và xử lý chất thải rắn của FHS; việc Formosa lấy mẫu để phân tích, phân loại phải được cơ quan chức năng giám sát, cần thiết phải lấy mẫu phân tích độc lập để đối chiếu khách quan, chủ động phối hợp, cung cấp các kết quả phân tích cho cơ quan quản lý nhà nước để theo dõi.

Vì các vấn đề nêu trên là bức thiết, quan trọng nên trong văn bản công an tỉnh Hà Tĩnh cho rằng: "Trong thời gian tới công an tỉnh sẽ chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ, công an thị xã Kỳ Anh theo chức năng, nhiệm vụ và quy định của pháp luật triển khai các biện pháp nghiệp vụ, phối hợp chặt chẽ với các sở ngành có liên quan, chủ động nắm bắt tình hình, kịp thời phát hiện, tổ chức đấu tranh, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường đối với Công ty FHS".

Công ty Formosa Hà Tĩnh nói gì?

Bãi xỉ thải khổng lồ trong khuôn Công ty Formosa Hà Tĩnh.

Ngay sau khi Công an an tỉnh Hà Tĩnh có văn bản 495/CAT - CSMtr gửi UBND tỉnh này về nhiều vấn đề xử lý chất thải của Công ty FHS, vào ngày 8/4, phía UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ra công văn số 2067/UBND - GT về việc kiểm tra, giám sát quá trình xử lý chất thải của FHS do ông Dương Tất Thắng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh ký, giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với công an tỉnh, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh, Tổ giám sát môi trường của Bộ TN&MT, Tổ giám sát Môi trường của tỉnh và các đơn vị liên quan kiểm tra cụ thể, làm rõ các ý kiến của Công an tỉnh nêu.

Ngày 18/4, Tổ công tác dưới sự chủ trì của Sở TN&MT tỉnh Hà Tĩnh phối hợp với các bên liên quan đã yêu cầu FHS giải trình liên quan đến vấn đề xử lý chất thải tại đây.

Theo đó, ngày 25/4/2019, FHS đã có những giải trình, cụ thể theo các nội dung:

1. Các loại bùn bụi gồm bùn lò cao, bùn cán nóng và bùn lò chuyển OG tái sử dụng.

Việc phân định các loại bùn bụi được thực hiện theo Điểm 2, Điều 7 của nghị định 38/2015/NĐ-CP về quản lý chất thải rắn và phế liệu quy định: “trách nhiệm của chủ nguồn thải chất thải nguy hại có biện pháp giảm thiểu phát sinh chất thải nguy hại; tự chịu trách nhiệm về việc phân định, phân loại, xác định số lượng chất thải nguy hại phải báo cáo và quản lý”.

Đồng thời, tại Mục 5 phụ lục đính kèm Quyết định số 2604/QĐ-BTNMT ngày 9/11/2016 của Bộ TN&MT, đã chỉ định đơn vị phụ trách thực hiện kế hoạch giám sát môi trường (khí thải, nước thải, không khí xung quanh, nước ngầm, nước biển ven bờ, chất thải rắn...) là Viện Công nghệ môi trường. Đơn vị này là đơn vị trực thuộc Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ môi trường Việt Nam được thành lập theo Quyết định số 148/2008/QĐ ngày 30/10/2002 của Thủ tướng Chính phủ.

Trong báo cáo đánh giá tác động môi trường năm 2015 và báo cáo xác nhận hoàn thành năm 2017, đều nêu rõ các loại bùn, bụi bao gồm bùn lò cao, bùn cán nóng và bùn OG được chuyển về Trạm phối trộn bùn bụi, sau đó chuyển về Xưởng Thiêu kết để làm nguyên liệu sử dụng.

Bên cạnh đó, FHS đã thực hiện theo chỉ đạo của Bộ TNMT tiến hành lấy mẫu, phân tích, kết quả phân tích. 

2. Việc tái sử dụng phế liệu gang xỉ khử lưu huỳnh.

Theo nội dung được phê duyệt trong Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) năm 2015 và báo cáo xác nhận hoàn thành công trình BVMT năm 2017, các loại chất thải rắn thông thường như xỉ hạt lò cao, xỉ thép, tro bay, tro đáy, vật liệu chịu lửa... sẽ ưu tiên tái sử dụng, như thu hồi làm nguyên liệu cho quá trình sản xuất của khu liên hợp, hoặc bán cho các ngành công nghiệp khác làm nguyên liệu.

Xỉ thép có 3 loại gồm: xỉ lò chuyển, xỉ đúc dư và xỉ khử lưu huỳnh, đều đã nhận được chứng nhận sản phẩm làm cấp phối đường giao thông, vật liệu san nền và phụ gia xi măng. Khối lượng phát sinh bình quân khoảng 2.300 -2.500 tấn/ngày, hiện nay xỉ thép đang lưu giữ tại các bãi chứa của FHS.

Bên cạnh đó, sau khi xử lý ổn định hóa, nghiền tách từ tính, sản sinh ra thép xỉ, gang xỉ, bột từ xỉ lò chuyển, bột từ xỉ khử lưu huỳnh. Các loại phế liệu này theo báo cáo ĐTM nêu rõ trên nguyên tắc tái sử dụng, thu hồi làm nguyên liệu sản xuất cho nhà máy, hoặc bán cho các nhà máy thép khác làm nguyên liệu sản xuất.

Hiện thép xỉ, bột từ xỉ lò chuyển, bột từ xỉ khử lưu huỳnh đều thu hồi tái sử dụng làm nguyên liệu cho quá trình sản xuất, riêng đối với gang xỉ hiện chuyển giao Công ty MHD Việt Nam, chuyển đến công ty cổ phần công nghiệp Bắc Thái và công ty sản xuất thương mại Trường Huy để làm nguyên liệu sản xuất.

Việc chuyển giao tái sử dụng này đã nhận được văn bản chấp thuận số 3320/TCMT-QLMT ngày 26/9/2018 của Bộ TN&MT. Đồng thời hồ sơ năng lực, các công trình bảo vệ môi trường của 2 công ty nêu trên đều nhận được Quyết định phê duyệt ĐTM của Sở TN&MT tỉnh Thái Nguyên, có thể tiếp nhận phế liệu gang xỉ làm nguyên liệu sản xuất.

3. Thời gian lưu chứa chất thải nguy hại trong nhà máy

Theo nội dung tại điều 7 của Nghị định số 38/2015/NĐ-CP về quản lý chất thải rắn và phế liệu, “chủ nguồn thải chất thải nguy hại có trách nhiệm định kỳ 06 (sáu) tháng báo cáo về việc lưu giữ chất thải nguy hại tại cơ sở phát sinh với Sở TN&MT bằng văn bản riêng hoặc kết hợp trong báo cáo quản lý chất thải nguy hại định kỳ khi chưa chuyển giao được trong các trường hợp sau: chưa có phương án vận chuyển, xử lý khả thi; chưa tìm được chủ xử lý chất thải nguy hại phù hợp.

FHS hiện lưu giữ khối lượng 28.737 tấn và bùn cán nóng trong nhà máy, bản chất các loại này là nguyên liệu sản xuất của nhà máy, không phải là chất thải nguy hại.

Theo quy hoạch thiết kế sẽ thu hồi tái sử dụng chuyển đến xưởng thiêu kết làm nguyên liệu sản xuất. Đồng thời, ngày 23/5/2018 tại kết luận cuộc họp liên ngành: “đồng ý FHS lắp đặt xong thiết bị xử lý khí thải xưởng thiêu kết, có thể tái sử dụng 28.737 tấn bùn bụi”. Do vậy, FHS đợi sau khi hoàn thành hệ thống khử lưu huỳnh dioxin (hệ thống số 1 dự kiến tháng 6/2019; hệ thống thứ 2 dự kiến tháng 9/2019), sẽ tiến hành thu hồi tái sử dụng.

4. Về việc dự kiến đầu tư lò đáy quay RHF để tái sử dụng các loại bùn bụi như bùn lò cao, bùn lò chuyển:

FHS quy hoạch xây lắp thêm thiết bị Lò đáy quay (RHF) là tránh trường hợp bùn lò cao, bụi đầu máy thiêu kết vì có hàm lượng kẽm cao, nên trong quá trình thu hồi, sẽ phát sinh hiện tượng tích lũy trong hệ thống, sẽ gây ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả sản xuất của lò cao.

Hiện lò cao mặc dù chưa có hiện tượng tích lũy này, nhưng FHS quy hoạch triển khai với mục đích thu hổi các loại bùn bụi và các kim loại có giá trị, tránh trường hợp chuyển giao ra bên ngoài xử lý không hiệu quả, gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường.

Công trình này thuộc hạng mục nâng cấp về BVMT do FHS tự đầu tư triển khai, hiện đang đánh giá tính khả thi. Sau này, FHS sẽ theo thực hiện các bước về trình tự đầu tư, thủ tục về môi trường theo đúng quy định.