Đà Nẵng: Đề nghị đặt tên đường người chống tham nhũng nên bị cách chức Bùi Sĩ Tiêm

Như tin đã đưa, Sở Văn hóa – Thể thao Đà Nẵng vừa công bố dự thảo Đề án đặt, đổi tên một số đường và công trình công cộng trên địa bàn TP năm 2019 để lấy ý kiến góp ý nhằm hoàn chỉnh đề án trước khi trình ra kỳ họp thứ 12 (cuối năm 2019) của HĐND TP Đà Nẵng khóa IX.

TP Đà Nẵng đề nghị đặt tên đường Bùi Sĩ Tiêm là ngườidâng "Thập điều khải" lên án tham nhũng, hối lộ, bè lũ nịnh thần lấn át triều đình, buông lỏng cho ngoại bang nhòm ngó đất nước… nên bị chúa Trịnh Giang cách chức, đuổi về quê! (Ảnh: HC)

Theo dự thảo Đề án đặt, đổi tên đường và công trình công cộng trên địa bàn TP năm 2019, Đà Nẵng dự kiến đặt tên cho 137 tuyến đường (quận Cẩm Lệ 57 đường, Hải Châu 16 đường, Liên Chiểu 28 đường, Ngũ Hành Sơn 17 đường, Sơn Trà 10 đường, Thanh Khê 3 đường, Hòa Vang 6 đường); đặt tên cho 1 cây cầu; điều chỉnh và đăt tên mới cho 1 đường.

Đáng chú ý, trong dự thảo Đề án lần này có đề nghị đặt tên đường Bùi Sĩ Tiêm cho đoạn đường có điểm đầu và điểm cuối là đường Francisco de Pina (tên đường dự kiến đặt đợt này). Mặt đường bằng bê tông nhựa; chiều dài 620m; bề rộng có đoạn 7,5m; vỉa hè mỗi bên có đoạn rộng 4m và có đoạn không có vỉa hè.

Bùi Sĩ Tiêm (1690 – 1733) quê ở làng Kinh Lũ (huyện Đông Quan, nay là huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình). Thuở nhỏ ông rất chăm học, đến năm 1715 ông đỗ Tiến sĩ. Khoảng niên hiệu Vĩnh Khánh (1729 – 1732), ông được cử giữ chức Thái thường tự khanh. Thời đó, Trịnh Cương buộc vua Lê Dụ Tông phải truyền ngôi cho con là Duy Phường (cháu ngoại của Trịnh Cương).

Đến khi Trịnh Giang (tức Duy Phường) lên ngôi chúa, làm nhiều điều sai trái, ăn chơi sa đọa, khiến bè lũ nịnh thần cũng vì thế lấn át triều đình, các quan lại thừa cơ vơ vét cho đầy túi tham, đặt thuế khóa quá cao, đời sống nhân dân điêu đứng.

Mặc dù vậy, chúa Trịnh Giang vẫn còn biết nghĩ cho xã tắc khi xuống dụ tỏ ý lo lắng đến nỗi gian nan của trăm họ, kêu gọi các bề tôi lớn nhỏ trong, ngoài triều đình trình bày hết những điều cốt yếu thiết thực thích hợp với thời cuộc để chọn lựa thi hành.

Dụ ban ra cuối tháng 5, đến đầu tháng 6 thì Bùi Sĩ Tiêm dâng tờ “Thập điều khải” trình bày về 10 điều thiết yếu, cấp bách đối với thời cuộc. Cụ thể:

- Ông thẳng thắn nêu lên mối nghi ngờ của dư luận về việc các chúa Trịnh ức hiếp vua Lê.

- Phê phán tệ tham nhũng, hối lộ công khai ở triều đình.

- Lên án tệ nạn cường hào chiếm đoạt ruộng đất khiến cho dân chúng đói khổ, phiêu bạt.

- Nêu lên sự phiền nhũng đối với dân chúng trong việc cung đốn phu phen, binh dịch.

- Phê phán tệ nạn quan liêu “dân ít quan nhiều”.

- Về năng lực của quan lại, đề nghị thanh lọc ra những kẻ tham ô nhũng nhiễu dân chúng nên đuổi về quê.

- Phê phán lối học khoa cử cũ, vô bổ đối với việc cai trị; đề nghị chấn hưng thực học để đào tạo nhân tài.

- Làm rõ lệ xét xử cũ để chấm dứt tệ nạn trong xét xử kiện tụng.

- Nêu lên sự cần thiết phải cử các quan có trách nhiệm đi điều tra tình hình thực tế của dân chúng ở các địa phương.

- Phê phán việc buông lỏng quản lý đối với người nước ngoài đến khai thác rừng và tài nguyên khoáng sản, lưu ý về âm mưu của ngoại bang vơ vét sản vật và nhòm ngó đất nước ta.

Chúa Trịnh Giang nhận "Khải" của Bùi Sĩ Tiêm nhưng lại cho rằng ông ngạo mạn, phạm thượng bèn bắt tống giam, đoạt hết quan chức, sau đuổi về quê.

Thấy cảnh vua, chúa, triều đình quan lại như thế, Bùi Sĩ Tiêm ngán cảnh nhân tình thế thái, chán cảnh quan trường sâu mọt nên trở về quê, trả nghĩa cho dân bằng cách mở trường dạy học nâng đỡ mọi người.

Nhà sử học Phan Huy Chú khen ông là người có “phong độ tiết tháo lẫm liệt, thiên hạ đều kính mộ”.

Đến thời chúa Trịnh Doanh (từ 1740 đến 1767), do ý thức được những đề nghị của Bùi Sĩ Tiêm thực sự là quan trọng trong tình hình chính trị xã hội đương thời nên triều đình đã ban hành một số luật lệnh nhằm vãn hồi thiện chính. Trong đó, triều đình đã ban những luật lệnh liên quan đến việc cư trú của người nước ngoài và lệ về khai thác mỏ cùng các khoản thuế liên quan đến vấn đề này.

Thời Cảnh Hưng, Bùi Sĩ Tiêm được truy tặng hàm Tham chính Đại học sĩ, tước Trung Tiết hầu và được cấp ruộng thờ cúng. Tên ông Bùi Sĩ Tiêm cũng đã được đặt tên đường ở tỉnh Thái Bình.

Trước đó, như Infonet đã đưa tin, trong dự thảo Đề án lần này có đề nghị đặt tên đường cho 02 giáo sĩ người nước ngoài là Alexandre De Rhodes (Pháp, 1593 – 1660) và Francisco de Pina (Bồ Đào Nha 1585 – 1625). Hai ông được ghi nhận “là người có công lớn trong việc chế tác ra chữ Quốc ngữ. Sự ra đời của chữ Quốc ngữ đã đóng góp quan trọng vào nền văn hóa dân tộc sau này”.

Các ý kiến góp ý cho dự thảo Đề án đặt, đổi tên đường và công trình công cộng trên địa bàn TP Đà Nẵng năm 2019 gửi đến mục “Góp ý dự thảo" website Sở Văn hóa – Thể thao Đà Nẵng (https://vhtt.danang.gov.vn/) hoặc gửi đến Sở Văn hóa - Thể thao Đà Nẵng (Tầng 17, Trung tâm Hành chính TP Đà Nẵng, số 24 Trần Phú) trước ngày 30/10/2019.