Chưa thoát căng thẳng, Mỹ - Trung lại rơi vào cuộc chiến mới

Giải trừ hạt nhân có thể trở thành mặt trận mới làm khắc sâu thêm căng thẳng giữa Mỹ - Trung, sau khi Bắc Kinh từ chối tham gia đàm phán kéo dài hiệp ước New START.

Hôm 10/6, đặc phái viên phụ trách vũ khí hạt nhân của Tổng thống Trump là ông Marshall Billingslea đã hối thúc Bắc Kinh suy nghĩ lại về quyết định tham gia đàm phán New START dự kiến diễn ra vào cuối tháng Sáu.

Đại sứ Billingslea cho biết, ông sẽ gặp Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov tại Vienna vào ngày 22/6 để thảo luận về việc kéo dài thời gian thi hành New START. Trong khi đó, hiệp ước này sẽ kết thúc vào tháng 2/2021.

Chưa thoát căng thẳng, Mỹ - Trung lại rơi vào cuộc chiến mới trong vấn đề giải trừ hạt nhân. (Ảnh: Tân Hoa Xã)

“Trung Quốc vừa nói họ không có ý định tham gia các cuộc đàm phán ba bên. Họ nên cân nhắc lại”, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) dẫn lời ông Billingslea.

“Để vươn lên vị trí cường quốc cần hành xử có trách nhiệm như một nước lớn. Không có thêm chuyện bí mật xây dựng vũ khí hạt nhân. Chỗ ngồi vẫn đợi Trung Quốc ở Vienna”, ông Billingslea nói thêm.

Mối quan hệ căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh không ngừng gia tăng, khi chính quyền của Tổng thống Trump nhất quyết đưa Trung Quốc tham gia vào một thỏa thuận mới thay thế cho hiệp ước New START từng được Nga – Mỹ ký kết hồi năm 2010. Theo ông Trump, năng lực tên lửa và hạt nhân của Trung Quốc ngày càng được mở rộng và hiện đại hóa. Do đó, nó đang tạo ra mối đe dọa ngày càng lớn đối với Mỹ và các nước đồng minh. Theo quy định trong New START, Nga – Mỹ bị giới hạn chỉ sở hữu 1.550 đầu đạn hạt nhân chiến lược.

Tuy nhiên, Bắc Kinh nhiều lần lên tiếng từ chối tham gia đàm phán với Washington và Moscow. Một tuyên bố trên trang web của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhấn mạnh rằng, Washington và Moscow với tư cách là hai quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, phải có “trách nhiệm đặc biệt và hàng đầu trong việc giải trừ hạt nhân”. Thậm chí, hồi tháng 12/2019, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh cho rằng, Mỹ đang cố “đùn đẩy trách nhiệm sang cho người khác”.

Ông Song Zhongping, nhà phân tích quân sự tại Hong Kong nhận định Trung Quốc từ chối tham gia vào các cuộc đàm phán do kho vũ khí hạt nhân của Bắc Kinh nhỏ hơn rất nhiều so với Mỹ và Nga.

“Chừng nào Nga – Mỹ chưa cắt giảm kho hạt nhân xuống bằng quy mô của Trung Quốc hoặc Trung Quốc chưa thể xây dựng năng lực hạt nhân tương đương quy mô của Nga – Mỹ, Trung Quốc sẽ không ngồi vào bàn đàm phán với Nga – Mỹ”, ông Song chia sẻ.

Việc chính quyền của Tổng thống Trump quyết đưa Trung Quốc vào bàn đàm phán hiệp ước New START có thể được xem là một phần trong những nỗ lực của Washington nhằm kiềm chế Bắc Kinh giữa lúc hai nước đang bất đồng trên nhiều lĩnh vực từ thương mại, cho tới công nghệ, an ninh và lý tưởng. Theo ông Song, Trung Quốc dường như sẽ không sớm tham gia vào New START.

“Đây là mặt trận mới giữa Mỹ - Trung, khi mà Mỹ đang cố đưa Trung Quốc vào trật tự quốc tế do Mỹ dẫn đầu trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí hạt nhân. Song năng lực hạt nhân của Trung Quốc hiện còn rất nhỏ, do đó điều mà Trung Quốc muốn là tăng cường thêm năng lực hạt nhân chứ không phải hạ bớt”, ông Song cho hay.

Điều đáng nói, ngoài cắt giảm quy mô số lượng đầu đạn hạt nhân triển khai, New START còn quy định mỗi năm có 18 cuộc kiểm tra để xác minh Nga – Mỹ có thực hiện đúng theo quy định trong hiệp ước hay không. Theo một vài chuyên gia, đây là vấn đề mà Trung Quốc dường như không sẵn sàng cho phép.

Trung Quốc cho tiến hành vụ thử bom hạt nhân lần đầu tiên vào năm 1964 và là một trong 5 cường quốc hạt nhân nằm trong Hiệp ước Cấm phổ biến các loại vũ khí hạt nhân. Song chương trình hạt nhân của Trung Quốc lại chứa đầy bí ẩn.

Theo số liệu được Đại học Nagasaki công bố, kho hạt nhân của Trung Quốc hiện vào khoảng 320 đầu đạn hạt nhân. Con số này cao hơn Pháp, quốc gia sở hữu 290 vũ khí hạt nhân nhưng còn kém xa so với 6.370 của Nga và 5.800 của Mỹ.