Chủ tịch Quốc hội: Tăng lãi suất cơ bản lên 200% cần phải suy nghĩ thêm

Theo báo cáo thẩm tra dự án Bộ luật dân sự (sửa đổi) của Ủy ban pháp Luật thì điều 483 dự thảo Bộ luật quy định về lãi suất như sau: “Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 200% theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng nhà nước công bố, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác”.

Ủy ban pháp luật nhận thấy, việc sử dụng lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố là phù hợp, bởi đây là mức lãi suất dễ tiếp cận, có sự thay đổi linh hoạt theo tình hình phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, cũng phù hợp với quy định tại khoản 1 điều 12 Luật Ngân hàng Nhà nước xác định rõ: “Ngân hàng Nhà nước công bố lãi suất tái cấp vốn, lãi suất cơ bản và các lãi suất khác để điều hành chính sách tiền tệ, chống cho vay nặng lãi”.

Tuy nhiên, đề nghị Ban soạn thảo báo cáo rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sửa đổi mức lãi suất từ 150% lãi suất cơ bản của Bộ luật dân sự hiện hành lên 200% lãi suất cơ bản như quy định của dự thảo.

Chủ tịch Quốc hội cho rằng việc tăng lãi suất cơ bản từ 150% lên 200% cần suy nghĩ thêm.

Cho rằng, lãi suất theo điều 483 thực sự là vấn đề khó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu cho hay: Hiện không có lãi suất cơ bản ở Ngân hàng Trung ương, đây chỉ là từ trong Luật và cũng không có trên thực tế, các nước cũng không có. Ngân hàng Trung ương chỉ có 3 loại lãi suất: Lãi suất tái cấp vốn, lãi suất chiết khấu và lãi suất qua đêm. Lãi suất là công cụ gián tiếp để tác động nên thị trường tiền tệ, chứ không có lãi suất cơ bản.

“Tôi đề nghị cần xem lại từ ngữ, chúng ta lấy gì làm thước đo, chuẩn dân sự thì ngân hàng nhà nước có thể công bố lãi suất, lãi suất đó là bình quân lãi suất cho vay”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế tiếp lời.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Phùng Quốc Hiển cho rằng, chúng ta đang có sự không phù hợp giữa các hệ thống Luật.

“Luật hình sự quy định tội cho vay nặng lãi,  Luật dân sự quy định có lãi suất cơ bản 150%, nếu ai vượt mức này là cho vay nặng lãi. Luật Ngân hàng quy định có lãi suất cơ bản, Luật tổ chức tín dụng thì cho phép thỏa thuận. Như vậy có sự không bình đẳng ở đây, Luật tổ chức tín dụng thì có thể cho vay thoải mái, thậm chí lên tận mấy chục phần trăm lãi suất một năm cũng không làm sao, còn Luật hình sự thì bỏ tù”, ông Hiển dẫn chứng.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách, vấn đề lãi suất cơ bản trong Bộ luật dân sự này phải đưa ra Quốc hội vì còn nhiều ý kiến khác nhau. Ý kiến thứ nhất là bỏ lãi suất cơ bản vì không phù hợp với kinh tế thị trường và trên thế giới không có nước nào có mà chỉ có ở Việt Nam. Ý kiến thứ 2 là không bỏ lãi suất cơ bản vì cho đây là công cụ để quản lý thị trường tiền tệ. Chúng ta chấp nhận cơ chế thị trường nhưng làm theo định hướng có sở hữu của nhà nước nên phải sử dụng công cụ này.

“Ngân hàng từ năm 2009 đến nay không công bố lãi suất cơ bản là có khuyết điểm, thực tế đã có trường hợp “phá rào” không chấp hành Luật Dân sự. Cần phải đưa ra 2 phương án cùng những lập luận chặt chẽ. Nếu bỏ cần sửa ngay vào Luật Dân sự, Luật tổ chức tín dụng, Luật Ngân hàng. Nếu không bỏ cũng cần có lập luận rõ để có thể thống nhất quan điểm. Đây là vấn đề lớn, hàng đầu bên cạnh các nội dung khác của Luật Dân sự”, ông Hiển nhấn mạnh.

Trả lời những ý kiến thắc mắc trên, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường cho hay, Bộ luật dân sự lấy lãi suất cơ bản và yêu cầu Ngân hàng Nhà nước phải công bố lãi suất cơ bản này với tư cách là một Ngân hàng Trung ương, để làm định mức vừa là xử phạt hình sự, vừa để hạn chế việc bắt bí nhau trong quan hệ dân sự nên mới đưa ra quy định lãi suất cơ bản không vượt quá 150%.

Nhưng theo Bộ trưởng, thực tế đã có “vượt rào” 150% nên phải có quy định xử lý vấn đề này. Khi Chính phủ trình dự án Luật Ngân hàng Nhà nước và dự án Luật các tổ chức tín dụng có phân 2 loại: Cho vay giữa các ngân hàng với nhau và cho vay giữa ngân hàng với nhà đầu tư (cá nhân, doanh nghiệp). Ở đây phụ thuộc vào tính khả thi của dự án, nếu khống chế ngân hàng 150 hay 200% chẳng hạn thì rất khó vì mức độ tin cậy của dự án có thể thấp hoặc cao, mức độ rủi ro có thể lớn nên ngân hàng được quyền vượt quá  khung trần.

Cũng theo Bộ trưởng, Luật Ngân hàng Nhà nước sửa đổi đã có quy định Ngân hàng Nhà nước vẫn phải công bố lãi suất cơ bản, nhưng mấy năm nay Ngân hàng Nhà nước không công bố mà lấy lãi suất liên ngân hàng để thay thế vào đó, mà lãi suất liên ngân hàng thì thay đổi hàng ngày, hàng tuần… như thế người dân cũng khó mà theo dõi được để biết thế nào là 150%, hay 200%.

“Lúc đầu Ngân hàng Nhà nước cũng không đồng tình có lãi suất cơ bản nữa mặc dù Luật Ngân hàng Nhà nước đã quy định, mà đề nghị lấy lãi suất liên ngân hàng cho vay trung bình để làm lãi suất khuôn khổ để xác định trong Luật Dân sự. Nhưng sau khi qua nhiều thảo luận, ý kiến của các đơn vị thì Ngân hàng Nhà nước  cũng đã đồng ý, nếu Luật Dân sự cứ tiếp tục quy định thì Ngân hàng Nhà nước sẽ thực hiện với tư cách Ngân hàng Trung ương, tùy theo thị trường, sự ổn định của đồng tiền mà Ngân hàng Nhà nước quyết định lãi suất cơ bản, chứ không nhất thiết phải 6 tháng hay 1 năm. Trong Luật Ngân hàng Nhà nước không quy định định kỳ phải công bố lãi suất cơ bản, mà khi nào cần mới công bố. Còn mức lãi suất cơ bản đưa ra 200% là do mức lãi suất thực tế hiện nay, 150% là trước đây, nếu tiếp tục 150% thì rất dễ vướng vào vấn đề hình sự, dễ vào vấn đề chế tài dân sự và dễ vô hiệu”, Bộ trưởng phân tích.

Còn theo ý kiến của Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng thì cơ bản vẫn phải áp dụng theo Luật Ngân hàng Nhà nước, còn việc điều chỉnh lãi suất lên 200% nên suy nghĩ thêm, hiện nay đang là 150%, nếu vượt mức này là cho vay nặng lãi.

“Theo tôi, có thể trên 150% nhưng chưa đến 200%. Nhưng không hạn chế tổ chức tín dụng, người ta đã đàm phán với nhau trong khoảng 150-200% để đảm bảo với cơ chế thị trường. Luật Ngân hàng Nhà nước hiện nay đã đáp ứng được vấn đề đó. Việc công bố lãi suất cơ bản không nhất thiết phải theo định kỳ vì thị trường tài chính tiền tệ có diễn biến, có biến đổi đến 5-10 năm nên lãi suất cơ bản sẽ do Ngân hàng Nhà nước công bố thời điểm gần nhất”, Chủ tịch Quốc hội nói.