Đơn sơ, ấm áp

Đã nhiều lần đến thăm ngôi nhà đó nhưng lần nào cũng vậy, đứng trên sân gạch của ngôi nhà gỗ đơn sơ, nơi sinh ra vị tướng lỗi lạc, lòng chúng tôi rung lên những cảm xúc bồi hồi. Như thường lệ, đón chúng tôi ở cổng vẫn là một người đàn ông dong dỏng cao và nụ cười luôn thường trực trên môi. Ông là Võ Đại Hàm, cháu gọi Đại tướng bằng ông thúc bá và được Đại tướng giao nhiệm vụ trông coi ngôi nhà. Năm nay đã bước qua tuổi 70 nhưng ông Hàm vẫn nhanh nhẹn và minh mẫn.

Theo lời ông Hàm, ngày xưa, ông được Đại tướng đưa ra Hà Nội nuôi từ bé vì thương ông là con liệt sỹ. Ông được đi học ở khoa điều khiển từ xa, Trường Đại học Thanh Hoa (Bắc Kinh - Trung Quốc). Học được 3 năm thì xảy ra Cách mạng Văn hóa, ông phải về nước học tiếp ở Đại học Bách khoa Hà Nội. Làm được 2 năm ở Nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo vì hoàn cảnh gia đình, năm 1978, ông phải về quê làm nông dân. Cũng từ đó ông được Đại tướng giao nhiệm vụ tham gia phục dựng và trong coi ngôi nhà này.

Căn nhà của Đại tướng ở làng An Xá.

Hơn 30 năm qua, khi được giao nhiệm vụ trông coi ngôi nhà cùng bàn thờ hương hỏa của ông bà, ông Hàm vẫn đều đặn thức khuya, dậy sớm nâng niu từng kỷ vật dưới ngôi nhà này. Bộ bàn ghế, chiếc giường, những bức ảnh...tất cả hầu như vẫn vẹn nguyên bởi bàn tay chăm sóc tỉ mẫn của ông. Không những thế, với những người khách đến thăm nhà Đại tướng, ông Hàm được coi như “pho sách sống” về ngôi nhà cũng như những kỷ niệm của Đại tướng trong những lần ông về thăm quê. 

Ông Hàm kể, năm 1947, trước sự kiên trung một lòng theo lý tưởng giải phóng dân tộc của dòng họ Võ, giặc Pháp đốt cháy trụi ngôi nhà hơn 100 năm tuổi của gia đình Đại tướng để trả thù. Do chiến tranh khốc liệt, mãi đến khi đất nước thống nhất (1977), ngôi nhà của Đại tướng mới được gia đình và chính quyền địa phương phục dựng nguyên trạng trên nền đất cũ. Đó ngôi nhà gỗ 3 gian, 2 chái, lợp ngói theo nếp nhà truyền thống của vùng quê lúa Lệ Thủy. Ở phía dưới mái có thêm một chái tranh làm cửa chống lên che mưa, che nắng. Phía trái ngôi nhà rường là nhà bếp, tường xây lợp tranh có sân rộng lát gạch. Gian chính giữa là bàn thờ tổ tiên.

Phía trên cùng có ảnh hai cụ thân sinh của Đại tướng là Võ Quang Nghiêm và Trần Thị Kiên. Phía dưới có ảnh bà Nguyễn Thị Quang Thái phu nhân đầu tiên của Đại tướng, người chiến sỹ cách mạng đã hi sinh khi còn rất trẻ. Phía ngoài bàn thờ là bàn tiếp khách và gian bên cạnh là phòng ngủ đặt một chiếc giường ngủ được trải chiếu cói. Trong nhà còn treo nhiều ảnh của Đại tướng chụp chung với Bác Hồ và những đồng chí của mình. Nhiều vật dụng gia đình đặc trưng của vùng chiêm trũng Lệ Thủy như cày, bừa, cuốc, xẻng, chum, lu, được sắp đặt ngăn nắp.

Ông Hàm kể, khi căn nhà được phục dựng xong, Đại tướng về thăm quê, vô cùng xúc động khi thấy ngôi nhà của mình được phục dựng đến từng chi tiết. Đại tướng căn dặn con cháu: “Phải làm sao để nhà và vườn tược luôn có bàn tay chăm sóc để, khi bà con đến thăm, người ta không cảm thấy lạnh”...

Cây khế hơn 100 tuổi 

Trong vườn nhà Đại tướng Võ Nguyên Giáp có rất nhiều cây xanh. Có nhiều cây xanh do chính tay Đại tướng trồng mỗi lần về thăm quê như cây mít, cây dừa. Có những cây quý mà các đoàn khách đến thăm nhà đã trồng tặng như cây tùng đỏ, cây bách xanh mà Đảng bộ nhân dân tỉnh Lâm đồng mới trồng tặng Đại tướng mới đây. Nhưng đặc biết nhất vẫn là cây khế ngọt vẫn tỏa bóng sum suê bên hồi nhà của Đại tướng.