Cách chuẩn bị mâm cỗ, cúng, kiêng kị ngày Tết

Mâm cỗ giao thừa không nên có thịt ngựa?

Dịp tết Nguyên đán gần kề, nhiều thông tin trên báo chí phản ánh “cơn sốt” thịt ngựa bạch với quan niệm “năm Giáp Ngọ ăn thịt ngựa bạch lấy may”.

Nghệ nhân dân gian Trương Văn Hồng – người làm lễ cũng Táo quân cho Bảo tàng Dân tộc học VN cho rằng, không có cơ sở nào để thấy quan niệm trên là đúng.

Theo ông, thậm chí trong dân gian có một chút kiêng kỵ “năm con gì kiêng cúng con đó”. Bởi vậy, năm Dậu (con gà) nhiều nơi không cúng gà trong đêm giao thừa và ngày mùng 1 tết. Bởi họ quan niệm, ngày đàu năm không nên sát sinh con vật linh thiêng của năm đó.

Tuy nhiên, thịt ngựa không phổ biến như thịt gà để có thể bắt gặp, quan sát. Nhưng ông Trương Văn Hồng cho rằng, năm Giáp Ngọ (con ngựa) biểu tượng cho sức mạnh, quyền lực, thành công. Do vậy, không nên sát sinh hay ăn thịt con vật được hy vọng sẽ mang đến điều may mắn trong thời điểm đầu năm.

Cũng như vậy, ông Trương Văn Hồng cho hay, không ai cúng cá chép đã chế biến thành món ăn trong ngày lễ ông Táo (23 tháng Chạp). Ở miền Bắc, người dân thường cúng một con cá chép sống thả trong chậu nước để đưa ông Táo về trời. Cúng xong, cá sẽ được thả xuống ao, sông với ý nghĩa cá sẽ hóa rồng để ông Táo cưỡi lên chầu trời. “Cá chép là vật linh trong ngày lễ ông Táo nên có xu hướng kiêng sát sinh cá chép trong ngày này”, ông nói.

Lễ giao thừa hay còn goi là Lễ trừ tịch thực hiện vào lúc giao tiếp giữa hai năm cũ mới. Ý nghĩa của lễ là bỏ đi điều xấu của năm cũ để đón những cái mới mẻ tốt đẹp của năm mới.

Lễ này được cũng ở ngoài trời hoặc trong nhà hướng ra ngoài trời trên lan can, cửa sổ. Mỗi nơi có một cách làm riêng, có thể tham khảo Lễ, bao gồm: Oản quả, bánh kẹo, mứt Tết tùy tâm, bánh chưng một đôi, quả cau lá trầu, bao thuốc lá, ấm trà rót 4 chén, một bát nước trắng, đĩa gạo muối, hương, hoa nến hoặc đèn dầu, cốc gạo cắm hương.

Ngoài ra, có thêm lễ nặm gồm: Đĩa xôi thịt lợn hoặc gà, 3 chén rượu, 1.000 vàng hoa đỏ, một mũ giao thừa màu đỏ cúng quân tân đương niên và sớ điệp (nếu có), tiền vàng. Tiền xu địa phủ tùy tâm.

Mâm ngũ quả ngày Tết

Ngày Tết, trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách, hầu như nhà nào cũng trưng một mâm ngũ quả, vừa đẹp mắt vừa hàm ý những điều ước nguyện của gia chủ trong năm mới sắp tới.

Theo giáo sư, tiến sĩ khoa học Trần Ngọc Thêm, Trưởng Bộ môn Văn hóa học, ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM, mỗi miền Nam – Bắc có cách thể hiện mâm ngũ quả khác nhau. Nhưng nguồn gốc chung của mâm ngũ quả theo ngũ hành, các loại quả thể hiện 5 màu đen, đỏ, trắng, xanh, vàng.

Nghệ nhân dân gian Trương Văn Hồng

Đầu tiên là nải chuối thể hiện màu xanh to bè ra, để bên dưới để được các loại quả khác. Thứ hai là quả Phật thủ màu vàng được đặt ở giữa, trong lòng nải chuối. Nếu không có Phật thủ có thể thay bằng quả bưởi màu vàng.

Tiếp theo, ba loại quả khác có các màu đỏ như cam-quýt chín, trứng gà, hồng…; màu trắng như roi, đào...; màu đen như mận, hồng xiêm…

GS Trần Ngọc Thêm cho rằng, trong mâm ngũ quả, chỉ có nải chuối là không thể thay thế, bởi nó to bè ra, để bên dưới để được các loại quả khác. Còn các quả khác tùy điều kiện có thể thay bằng loại quả khác. Nhưng lưu ý, chỉ được thay bằng các loại quả truyền thống trong nước. Ví dụ, màu đen không có hồng xiêm thay bằng quả mận (tím) nhưng tượng trưng màu đen, không được thay thế bằng quả nho tây, sẽ làm đi truyền thống.

Mâm ngũ quả trong miền Nam, gồm có “cầu sung vừa đủ xài”. Đây là cách nói gần âm, thường thấy trong văn hóa Việt. Cụ thể, năm loại quả bao gồm: Mãng cầu, dừa, quả sung: đu đủ, xoài.

Nguồn: Dương Tùng/ Khám Phá