Bỏ HĐND có mất đi quyền giám sát của nhân dân?

Nhiều ý kiến trong Thường vụ Quốc hội đề nghị bỏ HĐND cấp phường.

Đề nghị bỏ HĐND cấp phường

Cho ý kiến về Luật tổ chức chính quyền địa phương, Chủ tịch Hội đồng dân tộc Ksor Phước cho rằng, mô hình chính quyền địa phương như hiện nay đang bộc lộ nhiều khiếm khuyết. Nguyên tắc là phải đảm bảo quyền lực thuộc về nhân dân, cơ quan giám sát phải là cơ quan quyền lực của nhân dân đối với cơ quan ra quyết định.

Theo ông Ksor Phước, ở thành phố, HĐND chỉ tổ chức ở cấp thành phố và quận. Mô hình hiện hành đang khiếm khuyết ở đây khi HĐND không thực hiện được hết quyền lực của nhân dân trong giám sát hoạt động của chính quyền ở cấp này.

Đối với cấp phường, việc giám sát quyền lực của UBND phường có thể do HĐND cấp quận, tỉnh thực hiện bằng cách tăng đại biểu HĐND. “Quyền lực là phải giám sát nhưng không có nghĩa phải do cơ quan cùng cấp thực hiện” - ông Ksor Phước nói.

Trưởng ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Nương cho biết, qua giám sát 11 tỉnh, với 6 tỉnh thí điểm không có HĐND cấp huyện, quận, phường, trong đó có 8 tỉnh, thành phố đề nghị vẫn giữ mô hình các cấp chính quyền như hiện nay, ở đâu có UBND ở đó phải có HĐND.

Ngay ở địa phương thí điểm bỏ HĐND, bổ sung thêm HĐND ở cấp trên và tăng cường giám sát của MTTQ nhưng vẫn không làm được. Ngay đến 3 tỉnh thành là Đà Nẵng, Phú Yên, Kiên Giang đề nghị tổ chức mô hình đô thị và nông thôn, nhưng vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau, vẫn còn những ý kiến đề nghị phải duy trì mô hình HĐND. Từ thực tiễn giám sát, bà Nương nghiêng về phương án 1 – bỏ HĐND cấp phường.

Đồng tình với chủ trương bỏ HĐND cấp phường, Viện trưởng Viện Lập pháp Đinh Xuân Thảo cho rằng, nếu một đơn vị hành chính nào đó không có HĐND và chỉ có UBND thì vẫn không vi hiến. Ông cũng cho rằng, vai trò quyết định của HĐND cấp phường ít. Mặt khác, ở các nước Quốc hội còn giám sát xuống tận dưới. Qua đặc thù của chính quyền đô thị cấp cơ sở, ông Thảo cho rằng cấp phường có thể không cần phải có HĐND, nhưng phải có UBND, như thế sẽ hài hòa, phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Bỏ hay giữ HĐND phải có cơ sở

Ở chiều ngược lại, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách Phùng Quốc Hiển lại cho rằng, ở đâu có chính quyền thì phải có cả HĐND và UBND. HĐND cấp phường là cấp quản lý tất cả các vấn đề của địa bàn, quyền lực hơn rất nhiều cấp xã, thậm chí mạnh hơn cấp huyện. Vậy nếu bỏ HĐND cấp phường thì ai giám sát? Cấp quận có đủ sức giám sát không? Nếu nói phường nhỏ không cần HĐND thì sao thị trấn cần HĐND?...

Trước việc triển khai thí điểm và còn nhiều ý kiến khác nhau, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện nêu câu hỏi: Liệu chúng ta đã tạo điều kiện hết mức cho họ chưa? Ông Hiện khẳng định tư tưởng ở đâu có UBND, có chính quyền địa phương thì phải có HĐND giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước.

“Xã, phường hay huyện cũng cần phải có giám sát chứ, tại sao nơi khác có nơi tôi lại không? Sao ở xã khác có đại diện cho nhân dân, còn phường quận tôi lại không có? Cái mới có thực sự tốt không thì chúng ta phải tính kỹ, tránh làm rối” – ông Hiện nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng nêu, mục đích của chúng ta là nâng cao chất lượng hiệu quả, nhưng Hiến pháp ghi rõ phải có sự giám sát quyền lực. Vậy nếu cải tiến thì sẽ phải giải thích với nhân dân thế nào?

“Theo mô hình Chính quyền Xô Viết thì phải thống nhất từ trung ương đến địa phương. Giờ bảo cắt khúc ra, tôi chẳng hiểu thế nào, chúng ta có còn theo các ông ấy nữa không?” – Phó Chủ tịch Quốc hội băn khoăn.

Giải đáp những băn khoăn từ các đại biểu, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp Luật cho rằng, Luật này không phải không quan tâm đến quyền của nhân dân là giám sát. Không có HĐND ở cấp đó không có nghĩa là không có giám sát. Cả hai phương án đưa ra đều có những mặt hạn chế và những ưu điểm riêng. 

Dù đổi mới theo hướng nào, bỏ hay giữ thì nhiều đại biểu cũng đề nghị phải có cơ sở chính trị, phù hợp với thực tiễn và Hiến pháp hiện hành.