"Bất bình đẳng trong tiếp cận công lý vẫn còn tồn tại"

Hội thảo quốc tế “Đổi mới tổ chức các Cơ quan điều tra hình sự, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân theo tinh thần cải cách tư pháp” tổ chức ở Đà Nẵng từ ngày 5 - 6/8. (Ảnh: HC)

Năm 2014, trình Quốc hội các luật về cải cách tư pháp

Cuộc hội thảo do Ủy ban Tư pháp của Quốc hội và UNDP phối hợp tổ chức nhằm ghi nhận thêm thông tin, các phân tích, đánh giá từ các Đại biểu Quốc hội, các chuyên gia trong và ngoài nước, các cơ quan tư pháp trung ương và địa phương... về lý luận và thực tiễn tổ chức các Cơ quan điều tra hình sự (CQĐTHS), Viện kiểm sát nhân dân (VKSND), Tòa án nhân dân (TAND) của Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Văn Hiện, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội, trong phạm vi quyền hạn, nhiệm vụ được giao, Quốc hội đã và đang tích cực triển khai thể chế hóa các Nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp. Quốc hội khóa XIII đã ban hành Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật và pháp lệnh của cả nhiệm kỳ, trong đó có các dự án Luật tổ chức CQĐTHS, Luật tổ chức VKSND (sửa đổi) và Luật tổ chức TAND (sửa đổi).

Các dự án luật này đang được các cơ quan hữu quan tiến hành nghiên cứu, soạn thảo. Theo chương trình xây dựng luật và pháp lệnh năm 2013, Quốc hội sẽ thông qua dự thảo Hiến pháp sửa đổi tại kỳ họp thứ 6 (cuối năm 2013). Trên cơ sở các quy định của Hiến pháp đã được sửa đổi, bổ sung, cơ quan được giao nhiệm vụ chủ trì soạn thảo các dự án luật nêu trên sẽ trình Quốc hội cho ý kiến trong năm 2014.

"Các ý kiến ghi nhận tại hội thảo “Đổi mới tổ chức các CQĐTHS, VKSND, TAND theo tinh thần cải cách tư pháp” tổ chức ở Đà Nẵng lần này sẽ góp phần giúp Ủy ban Tư pháp thẩm tra các luật nêu trên đạt hiệu quả cao hơn, giúp Quốc hội ban hành luật sát với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và góp phần nghiên cứu, hoàn thiện quy định của pháp luật về tố tụng trong thời gian tới" - ông Nguyễn Văn Hiện nhấn mạnh.

Cần tăng cường cơ hội tiếp cận công lý cho mọi người

Theo Phó Giám đốc UNDP tại Việt Nam Bakhodir Burkhanov, việc rà soát lại công tác thực thi pháp luật là cơ hội tốt để tăng cường hơn nữa tính nhất quán cũng như sự phù hợp của hệ thống luật pháp nói chung và công tác tư pháp nói riêng của Việt Nam với luật pháp quốc tế và các tiêu chuẩn về quyền con người.

"Ví dụ như, khi nói đến tính phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, các quyền như quyền bào chữa, quyền “được xét xử trước một tòa án khách quan, độc lập và có thẩm quyền theo quy định pháp luật” là những nguyên tắc cơ bản mà Việt Nam với tư cách là một quốc gia thành viên của Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị đã cam kết tuân thủ" - ông Bakhodir Bukharnov nói.

Ông Bakhodir Burkhanov, Phó Giám đốc UNDP tại Việt Nam (Ảnh: HC)

Ông Bakhodir Burkhanov nhắc lại, Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị đã xác định việc xây dựng nền tư pháp công bằng và liêm chính là mục tiêu cốt lõi của quá trình cải cách, đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của xã hội về vai trò và vị trí của ngành tư pháp. Trên tinh thần đó, ông cho rằng các đại biểu tham dự hội thảo cần tập trung thảo luận về những thay đổi của luật pháp nhằm tăng cường hơn nữa khả năng tiếp cận công lý, đặc biệt là cho các nhóm yếu thế như phụ nữ, người nghèo...

Trong thực tế, theo ông Bakhodir Burkhanov, tình trạng bất bình đẳng trong việc tiếp cận công lý vẫn còn tồn tại. Theo thống kê của TAND Tối cao, chỉ có 20% số người bị kết tội có luật sư bào chữa của mình. Một nghiên cứu phối hợp với Liên hợp quốc cho thấy khoảng 1/3 số phụ nữ ở Việt Nam bị bạo hành trong gia đình, nhưng cho đến thời điểm này vẫn có chưa đến 1% trong số các vụ bạo hành đó được coi là vụ án hình sự...

"Những con số này cùng với rất nhiều những dữ liệu khác có liên quan cho thấy chúng ta vẫn cần phải tiếp tục tăng cường cơ hội tiếp cận công lý cho tất cả mọi người và đưa luật pháp đến gần hơn với người dân – đối tượng phục vụ chính của luật pháp" - ông Bakhodir Burkhanov nhấn mạnh.

Từ đó ông Bakhodir Burkhanov cho rằng việc rà soát mà Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội đang tiến hành là cơ hội rất tốt để kiểm chứng cách làm và kinh nghiệm quốc tế vào quá trình đổi mới ngành tư pháp tại Việt Nam. Việc áp dụng hệ thống tranh tụng trong công tác xét xử của tòa án, việc thành lập tòa án khu vực và sự độc lập của thẩm phán, hội thẩm trong quá trình xét xử không chỉ là nhiệm vụ chính được đặt ra trong chiến lược cải cách tư pháp mà còn là công cụ đổi mới đem lại một nền tư pháp hiện đại và vững mạnh cho Việt Nam.

"Việt Nam đã trở thành quốc gia có thu nhập trung bình và đang đối mặt với các thách thức cải cách và chuyển đổi, trong đó có yêu cầu tăng cường đổi mới các thiết chế dân chủ hiện đại. Không nghi ngờ gì nữa, định hướng cải cách chính ở đây là khuyến khích phát triển ngành tư pháp theo hướng đáp ứng nguyện vọng của người dân, bảo vệ một cách đắc lực quyền và lợi ích chính đáng của người dân, thúc đẩy hệ thống tư pháp hoạt động minh bạch và hiệu quả. Việc kiên định thực hiện những cải cách này có ý nghĩa vô cùng quan trọng để đảm bảo sự ổn định, sự gắn kết xã hội và kinh tế thịnh vượng" - ông Bakhodir Burkhanov nhận định.

Theo ông Bakhodir Burkhanov, Quốc hội Việt Nam có vai trò giám sát hết sức quan trọng nhằm đảm bảo các quá trình cải cách đáp ứng nhu cầu của tất cả các bên có liên quan, đảm bảo các kết quả sẽ được nhà nước và người dân ghi nhận. Kể từ đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, UNDP đã có sự hỗ trợ kỹ thuật cho Quốc hội của Việt Nam và các đơn vị trực thuộc về vấn đề này.

Ông Bakhodir Burkhanov cho hay: "Một sáng kiến đầy triển vọng trong thời gian tới là UNDP và Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội Việt Nam sẽ cùng nghiên cứu để xây dựng bộ chỉ số dữ liệu, bao gồm cả những phân tích một cách khoa học, nhất quán và nghiêm ngặt nhằm đánh giá việc thực hiện các sáng kiến cải cách tư pháp cũng như những tiến bộ trong hoạt động tư pháp một cách sâu rộng hơn. Bộ chỉ số như vậy có thể sẽ là công cụ giám sát quan trọng cho Uỷ ban Tư pháp cùng với các bên liên quan khác".