Ban hành văn bản quy phạm pháp luật phải hỏi ý kiến nhân dân

Ngày 13/3, tại hội nghị tổng kết thi hành "Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật của HĐND, UBND" ban hành năm 2004 (gọi tắt là Luật BHVBQPPL 2004) do UBND TP Đà Nẵng tổ chức, PV Infonet đã trao đổi với Giám đốc Sở Tư pháp Đà Nẵng Nguyễn Bá Sơn về thực trạng thi hành luật này và những kiến nghị sửa đổi, bổ sung.

Giám đốc Sở Tư pháp Đà Nẵng Nguyễn Bá Sơn trao đổi với PV Infonet - Ảnh: HC

Có tình trạng hợp thức hoá quyết định cá nhân thành ý kiến tập thể

Theo nhiều ý kiến thì có những VBQPPL do các địa phương ban hành bị xác định trái luật song trách nhiệm cụ thể thuộc về ai thì còn rất mơ hồ. Ông có thể nói rõ thêm về vấn đề này?

Luật BHVBQPPL 2004 là đạo luật quan trọng, có ý nghĩa rất lớn đối với hoạt động quản lý điều hành ở địa phương. Tuy nhiên qua thực tế triển khai cho thấy một số VBQPPL được ban hành mà thiếu sự đồng thuận, nhất trí giữa các sở, ban, ngành với nhau cũng như với quan điểm thẩm định của cơ quan tư pháp, nhưng Luật BHVBQPPL 2004 chưa quy định cụ thể cách thức xử lý trong trường hợp này.

Luật BHVBQPPL 2004 cũng chưa quy định cụ thể trách nhiệm thẩm tra của Văn phòng UBND cấp tỉnh đối với dự thảo VBQPPL do các sở, ngành gửi đến, dẫn tới tình trạng một số trường hợp VBQPPL được Văn phòng UBND trình nhưng chưa có ý kiến thẩm định của cơ quan tư pháp.

Bên cạnh đó, Luật BHVBQPPL 2004 cũng chưa quy định trách nhiệm cá nhân đối với trường hợp cá nhân trực tiếp tham mưu, trực tiếp ký ban hành VBQPPL trái luật, dẫn đến việc VBQPPL bị huỷ, bãi bỏ... Do vậy đã làm hạn chế việc phát huy đầy đủ vai trò, trách nhiệm của cá nhân. Đồng thời dẫn đến tình trạng đùn đẩy cho trách nhiệm chung của tập thể hoặc hợp thức hoá những quyết định cá nhân của người đứng đầu dưới danh nghĩa ý kiến quyết định của tập thể.

Lấy ý kiến người dân: Phải quy định bắt buộc!

Điều đó cho thấy quy định hiện hành về trình tự, thủ tục BHVBQPPL vẫn còn nhiều bất cập. Để khắc phục tình trạng này, luật cần có những sửa đổi, bổ sung như thế nào?

Qua thực tiễn triển khai Luật BHVBQPPL 2004, chúng tôi kiến nghị Quốc hội khi sửa đổi, bổ sung luật này cần quy định cụ thể cơ quan chủ trì soạn thảo VBQPPL phải có trách nhiệm tạo điều kiện để các cơ quan, tổ chức và nhân dân tham gia góp ý kiến đối với dự thảo văn bản, đồng thời phải tổ chức lấy ý kiến của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản.

Thực ra vấn đề này đã được Luật BHVBQPPL 2004 quy định tại Điều 4 nhưng chỉ dừng ở việc quy định chung chung, chưa rõ ràng và chưa mang tính bắt buộc. Do đó, luật sửa đổi, bổ sung cần phải quy định việc tổ chức lấy ý kiến của đối tượng chịu tác động là thủ tục bắt buộc trong quy đình xây dựng văn bản. Đồng thời cần phải quy định cơ chế kiểm tra, giám sát và chế tài như: Cơ quan thẩm định không tiếp nhận hồ sơ thẩm định nếu không có bảng tổng hợp tiếp thu ý kiến của nhân dân, đối tượng chịu tác động của văn bản... hoặc sẽ xem là vi phạm thủ tục, không công nhận hiệu lực pháp lý của văn bản!

Cần phát triển Điều 4 của Luật BHVBQPPL 2004 thành một chương, hoặc mục. Trong đó quy định cụ thể, chi tiết nguyên tắc dân chủ, công khai, minh bạch trong việc xây dựng pháp luật; quyền và nghĩa vụ của công dân, cơ quan, tổ chức trong việc tham gia góp ý kiến xây dựng dự thảo VBQPPL; trách nhiệm tiếp thu, giải trình, phản hồi ý kiến góp ý của các cơ quan chủ trì soạn thảo; cơ chế kiểm tra, giám sát và chế tài để xử lý vi phạm; quy trình lấy ý kiến và thời gian cụ thể của từng công đoạn của quy trình... Đồng thời pháp luật cần quy định bắt buộc đăng tải dự thảo văn bản trên mạng Internet để công khai, minh bạch lấy ý kiến rộng rãi như cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO.

Theo ông, những nội dung dự thảo VBQPPL nào của chính quyền địa phương cần phải được lấy ý kiến của nhân dân?

Qua thực tiễn ở địa phương, chúng tôi nhận thấy khi sửa đổi, bổ sung Luật BHVBQPPL 2004 cần theo hướng quy định cụ thể những nội dung dự thảo văn bản sau đây phải được lấy ý kiến của nhân dân: Quy định về thu, quản lý, sử dụng các loại quỹ, các khoản đầu tư, các khoản huy động nhân dân đóng góp, mức đóng góp huy động vốn của nhân dân. Quy định về đối tượng, mức thu các loại phí, lệ phí, thuế và nghĩa vụ tài chính khác theo quy định của pháp luật.

Quy định về chính sách quản lý đất đai, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng, môi trường và quy hoạch, đầu tư xây dựng nhà ở, các công trình công cộng. Quy định trợ cấp cho đối tượng chính sách, đối tượng xã hội khác. Quy định các chính sách liên quan đến ưu đãi, hỗ trợ. Quy định liên quan đến cải cách thủ tục hành chính. Những quy định ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, sinh hoạt của nhân dân mà chưa có hoặc đã có VBQPPL của cấp trên điều chỉnh nhưng giao cho địa phương quy định chi tiết và hướng dẫn cụ thể.

Cần quy trách nhiệm cụ thể khi ban hành VBQPPL trái luật

Ngoài ra, như trên ông đã nói, có tình trạng "đùn đẩy cho trách nhiệm chung của tập thể hoặc hợp thức hoá những quyết định cá nhân của người đứng đầu dưới danh nghĩa ý kiến quyết định của tập thể". Ông có kiến nghị gì để khắc phục tình trạng này?

Chúng tôi kiến nghị Quốc hội khi sửa đổi, bổ sung Luật BHVBQPPL 2004 cần quy định cụ thể trách nhiệm thẩm tra VBQPPL của Văn phòng UBND, cách thức xử lý trong trường hợp ý kiến giữa các sở, ngành và cơ quan thẩm định khác nhau; quy định cụ thể trách nhiệm cá nhân trong trường hợp cá nhân trực tiếp tham mưu, trực tiếp ký ban hành VBQPPL trái pháp luật.

Bên cạnh đó, thực tế cho thấy quy định họp thành viên UBND để lấy ý kiến trực tiếp khi thông qua VBQPPL là không khả thi. Do rất khó họp đầy đủ các thành viên UBND nên khi có VBQPPL cần thông qua thì các địa phương giới hạn chỉ họp Thường trực UBND. Thời gian họp cũng gấp gáp nên các thành viên UBND không có sự đầu tư nghiên cứu, dẫn đến chất lượng văn bản ban hành chưa cao, nhiều vấn đề không được bàn bạc thấu đáo đã ban hành quy định nên dễ dẫn tới tình trạng văn bản vừa ban hành đã phải sửa đổi, bổ sung, thậm chí ban hành văn bản không phù hợp với quy định của trung ương.

Do vậy chúng tôi cũng kiến nghị cần bổ sung quy định cho phép lấy ý kiến bằng văn bản của từng thành viên UBND để tạo điều kiện cho các địa phương triển khai thực hiện thống nhất.

Xin cám ơn ông.

HẢI CHÂU (thực hiện)