Bài 2: Lợi ích nhóm “vấy bẩn” đời sống tinh thần xã hội

Do sự phát triển nhanh về số lượng của báo chí điện tử, lực lượng làm báo tăng lên nhiều. Nhiều phóng viên, biên tập viên không đủ bản lĩnh, kỹ năng nghề nghiệp, thậm chí có nhiều trường hợp không bảo đảm về đạo đức vẫn được mang danh và thực hiện chức năng nhiệm vụ của nhà báo theo quy định của pháp luật.

Tham nhũng - "Giặc nội xâm" nguy hiểm nhất, Ảnh: TL

Văn hóa tâm linh

Trong hơn 30 năm qua, lĩnh vực quản lý văn hóa cũng bộc lộ không ít bất cập. Thực trạng xây đền chùa ở Việt Nam trong thời gian qua đã có sự khác thường trong đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng. Theo thống kê, thời gian qua nhiều bài báo chỉ rõ những bất cập trong quản lý văn hóa tín ngưỡng như là lời cảnh báo, thức tỉnh các nhà lãnh đạo, các giới tu hành ở Việt Nam, vấn đề suy thoái đang xâm nhập, ẩn náu ở cả chốn linh thiêng.

Trong lĩnh vực quản lý tài nguyên liên quan đến du lịch, văn hóa cũng có nhiều chuyện động trời, như để các nhà đầu tư bất động sản biến các khu du lịch, khu bảo tồn thiên nhiên, khu di sản văn hóa bị biến dạng, thậm chí biến thành sản phẩm du lịch riêng của người lắm tiền nhiều của, như xẻ thịt, băm nát bán đảo Sơn Trà, đào ủi, san lấp núi biển, làm biến dạng cảnh quan, biến đổi môi trường, sinh thái ở Vũng Tàu... là những ví dụ rất điển hình. 

Nhiều danh làm thắng cảnh nổi tiếng, trước đây con người đến đó được tự do chiêm ngưỡng sự kỳ thú của thiên. Còn bây giờ, có nơi lại nằm trong sự quản lý của các chủ đầu tư, có những nhà hàng, khách sạn mọc lên án ngự, che khuất tầm nhìn, ai muốn ngắm biển, ngắm rừng, ngắm sông, ngắm núi... đều phải sử dụng dịch vụ của các nhà đầu tư. Có khi trong phần lợi nhuận lớn từ các sản phẩm du lịch do lợi thế về địa hình, khí hậu mà có, phần nộp thuế không được tăng lên hoặc tăng lên không đáng kể so với lợi nhuận, còn phần ngầm chi trả cho “nhóm lợi ích” vẫn được bảo đảm thường xuyên theo tỷ lệ thuận với lợi nhuận.

Lấn biển xây dựng thủy cung tại Bà Rịa Vũng Tàu gây bức xúc cho người dân địa phương. Ảnh: TL

Báo chí truyền thông

Trong không gian sống và môi trường sống của con người giờ đây còn có cả không gian mạng. Sự phát triển của Internet kéo theo sự phát triển quá nóng của báo chí điện tử và mạng xã hội. Nằm trong trào lưu đó, ở nước ta có gần cả trăm cơ quan báo chí điện tử, hàng ngàn trang thông tin điện tử được ra đời trong một thời gian ngắn. Do sự phát triển nhanh về số lượng của báo chí điện tử, lực lượng làm báo tăng lên nhiều. Nhiều phóng viên, biên tập viên không đủ bản lĩnh, kỹ năng nghề nghiệp, thậm chí có nhiều trường hợp không bảo đảm về đạo đức vẫn được mang danh và thực hiện chức năng nhiệm vụ của nhà báo theo quy định của pháp luật.

Nhiều báo, tạp chí, trang thông tin tổng hợp được cấp phép hoạt động, nhưng không có nguồn tài chính ổn định, phải tự kiếm tiền thông qua thực hiện giấy phép được cấp. Thậm chí có cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản chẳng hỗ trợ được gì, ngược lại tòa soạn còn phải làm “nghĩa vụ” nộp tiền cho cơ quan chủ quản.

Một bộ phận không nhỏ cán bộ, phóng viên báo chí bị suy thoái nằm trong các cơ quan báo chí phải tự kiếm tiền để nuôi nhau, thế là mạnh ai nấy làm. Cái gậy quyền lực và trách nhiệm của họ chính là qui định của pháp luật về nhà báo, cơ quan báo chí, cung cấp thông tin cho báo chí... Từ đó, những nhóm nhà báo được hình thành, có khi chỉ có một người có thẻ phóng viên hoặc chưa có thẻ, nhưng được cơ quan báo chí giao nhiệm vụ phóng viên.

Có khi thành phần trong nhóm có cả cộng tác viên không biết gì nghề báo, thậm chí có nhóm còn dung nạp cả những thành phần xã hội “đen” vào công việc của họ. Trong các nhóm nhà báo này, có những nhà báo không nằm trong nhóm nào, họ chuyên đi “bới lông tìm vết” để hù dọa người dân, doanh nghiệp, các cơ quan, đơn vị có những biểu hiện sai trái. Họ đã sử dụng một thứ quyền lực được quy định trong luật để làm những việc trái với mục đích của trách nhiệm, quyền hạn được giao nhằm trục lợi cho tập thể và cá nhân. Vì thế, đối với các báo, tạp chí tự kiếm tiền nuôi nhau, thường không làm đúng tôn chỉ, mục đích.

Nhiều báo và tạp chí được ra đời trong một thời gian ngắn. Ảnh minh họa

Trong triển khai thực hiện nhiệm vụ, một số tòa soạn đặt mục đích kinh tế cao hơn mục đích chính trị. Có rất nhiều chuyện không bình thường diễn ra trong hoạt động báo chí. Như việc chồng chéo, lấn sân nhau về chức năng, nhiệm vụ, tôn chỉ mục đích. Về mặt pháp lý, nội dung giấy phép quy định khác nhau cho các loại hình, các cơ quan báo, tạp chí, trang tin tổng hợp, nhưng trên thực tế tác nghiệp của phóng viên, biên tập viên, thậm chí cả lãnh đạo cũng không tuân thủ giấy phép được cấp. Hiện tượng “báo hóa” tạp chí đang phổ biến. Nhiều người không được đào tạo, bồi dưỡng về báo chí vẫn nghiễm nhiên trở thành nhà báo, thậm chí có những cơ quan báo chí sử dụng bố trí trưởng văn phòng đại diện, thường trú, phóng viên thường trú là những cán bộ doanh nghiệp, thực tế này chưa phải phổ biến nhưng cũng không phải là cá biệt.

Phóng viên, biên tập viên của các cơ quan báo chí tự kiếm tiền nuôi nhau đều có chung mục đích trong tác nghiệp, đó là làm sao có được nguồn thu nhập cho tòa soạn và cho cá nhân. Nguồn thu nhập của phóng viên, cộng tác viên không phải là nhuận bút như trước. Câu chuyện này khiến nội dung trên mặt báo in, giao diện báo điện tử không thể đồng hành với tôn chỉ mục đích của cơ quan báo chí được ghi trong giấy phép.

Đây là vấn đề đã được cơ quan chức năng kiểm tra, thanh tra, chấn chỉnh, nhưng khắc phục chưa được triệt để. Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành quy hoạch báo chí đến năm 2025, theo đó, nhiều cơ quan báo chí biết sẽ sáp nhập, hoặc không tồn tại, trong đó có những cơ quan báo chí, nhà báo “tranh tối, tranh sáng” vẫn làm sai tôn chỉ mục đích, vi phạm các quy định của pháp luật và đạo đức người làm báo Việt Nam.

Thực tế, số đông nhà báo vẫn tâm huyết với nghề nghiệp, có động cơ tác nghiệp trong sáng, ngày đêm theo sát sự kiện, thâm nhập đời sống xã hội, phát hiện, phản ánh nhiều thông tin có giá trị bổ ích, là cầu nối giữa cấp ủy, chính quyền, các cơ quan chức năng với người dân. Bên cạnh đó, có không ít nhà báo ngồi phòng lạnh, quán cà phê xào nấu bài, tư liệu của đồng nghiệp thành tác phẩm của mình. Có loại chuyên đi tìm kiếm, bới móc sai sót, sơ hở của các tổ chức, cá nhân lạm dụng nghề nghiệp để trục lợi.

Không chỉ là cơ quan báo chí tự đi kiếm tiền để sống, mà ngay cả các báo, tạp chí tiêu tiền bằng ngân sách, hoặc được ngân sách hỗ trợ phần thiếu hụt thì cũng có không ít nhà báo suy thoái, chạy theo lợi ích vật chất, dùng nghề nghiệp chính danh của mình để trục lợi.

Từ thực tế tha hóa và suy thoái của báo chí nêu trên, dẫn đến hệ lụy là bức tranh tổng thể của báo chí không phản ánh trung thực, khách quan đời sống xã hội, tỷ lệ phản ánh tiêu cực của báo chí vẫn chiếm tỷ lệ lớn, phản ánh mặt tích cực chưa đúng với thực trạng hiện có.

Gương cán bộ bị mờ nhạt...

Vấn đề đào tạo, bồi dưỡng, sắp xếp sử dụng cán bộ của chúng ta trong thời gian qua có nhiều bất cập. Do không ngăn nổi sự phát tác của mặt trái cơ chế kinh tế thị trường, nên vấn nạn chạy chức, chạy quyền, chạy chỗ, chạy học, chạy việc... diễn ra phổ biến. Vì thế trong hệ thống chính trị đã tạo ra một đội ngũ cán bộ cơ hội, thực dụng. Ngay cả đội ngũ đang là rường cột của nước nhà thì cũng có nhiều những vị hình ảnh trong lòng dân bị mờ nhạt hoặc có những cán bộ bộc lộ sự non yếu cả về đức và tài, không tương xứng với cương vị đang đảm nhiệm.

Có những vị ngành mình, lĩnh vực mình phụ trách để xảy ra nhiều chuyện bê bối, nhưng lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết không đến nơi đến chốn. Thậm chí có những vị đi đâu, nói gì thì người dân cũng cho là ông “chém gió” để nghe cho thiện tai thôi, làm được như ông nói khó lắm. Cá biệt còn có vị hễ xuất hiện trên ti vi, rất nhiều người xem chuyển sang kênh khác. Họ cho rằng, những con người suy thoái về đạo đức, non yếu về năng lực, không đủ tư cách để dạy bảo, tuyên truyền vận động người khác.

Trước đây, mỗi lần góp ý xây dựng hoặc học tập quán triệt Nghị quyết của Đảng, đa số đảng viên đều tham gia nhiệt tình, nhiều đảng viên trong các chi bộ, đảng bộ tâm huyết với những vấn đề mới, sôi nổi bàn luận trong hội nghị, trong giao tiếp trao đổi thông tin với đảng viên, quần chúng... làm cho các vấn đề cốt lõi của các Nghị quyết được cán bộ, đảng viên, người ngoài đảng nhận thức rõ hơn, sâu hơn.

Trước đây là vậy, còn giờ thì sự quan tâm của đảng viên và của các thành phần xã hội đến Nghị quyết của Đảng không được như trước. Trên thực tế có nhiều đảng bộ, chi bộ, đảng viên lười học Nghị quyết, hoặc đảng viên có tham gia học Nghị quyết nhưng không để tâm tiếp thu.
 
Ở đây có một điều mà chúng ta cần phải suy ngẫm, đó là Đảng đã nhìn rõ thực trạng tư tưởng của đội ngũ đảng viên, Đảng đã có Nghị quyết cùng với các quy định cụ thể về nêu gương, về chống suy thoái, “tự diễn biến, tự chuyển hóa”.

Hoặc như vấn đề chống tham nhũng, hơn hai nhiệm kỳ trước đây, nói chống tham nhũng nhưng kết quả chưa rõ ràng. Hiện nay, chống tham nhũng mới thực sự trở thành phong trào, mới giành được nhiều thắng lợi lớn. Tuy nhiên, tham nhũng vẫn là quốc nạn đang còn rất nhức nhối. Việc chống tham nhũng, suy thoái, tự diễn biến, tự chuyển hóa trở thành cuộc chiến chống “giặc nội xâm” vô cùng cam go, khốc liệt, chưa đến hồi kết.

Báo chí là lực lượng tiên phong trong phòng chống tham nhũng. Ảnh minh họa

Việc chống “giặc nội xâm” trong đó có chống tham nhũng, suy thoái “tự diễn biến, tự chuyển hóa” .

Trong khi đó các cấp ủy đảng kết luận xử lý đảng viên vi phạm các quy định của Đảng, có biểu hiện tự diễn biến, tự chuyển hóa là việc vô cùng khó khăn.

Rồi trong bình xét phân loại đảng viên hàng năm kết quả đều giống nhau, số đông đảng viên vẫn là đủ tư cách hoàn thành tốt nhiệm vụ. Tổ chức đảng ở cơ sở nhiều nơi không thể đánh giá được khách quan, thực chất lập trường, quan điểm, bản lĩnh, đạo đức, lối sống của đội ngũ đảng viên. Sự phân hóa giàu nghèo, giữa lợi ích nhóm và không lợi ích nhóm cũng diễn ra theo đó tư tưởng, tình cảm và niềm tin của đảng viên cũng bị phân hóa.

Việc mang danh đảng viên với thực tế cuộc sống của nhiều người không thống nhất.

Chỉ nói một thực tế là việc Đảng quy định những điều đảng viên không được làm, trong đó có nhiều nội dung đảng viên dễ vi phạm, như bảo kê làm ăn phi pháp, đưa, nhận, môi giới hối lộ, tác động can thiệp bổ nhiệm chức vụ, thiếu trách nhiệm để cơ quan đơn vị xảy ra tham nhũng, nội dung liên quan đến đánh bạc, mê tín, hiếu hỷ xa hoa...

Nêu ra như vậy để chúng ta thấy có nhiều nội dung đưa ra, đề ra nhưng chỉ làm được một phần, thậm chí có nhiều cán bộ đảng viên nói theo Nghị quyết, nhưng không làm theo Nghị quyết, nói một đường làm một nẻo. Trên thực tế, đảng viên, quần chúng thấy có nhiều cán bộ nói một đường làm một nẻo, đã có trường hợp loại cán bộ này được thăng tiến “ thần tốc”, hoặc "nâng đỡ" không trong sáng những người không đủ tiêu chuẩn, đạo đức...