Bác Hồ chọn Tuyên Quang làm Thủ đô Khu Giải phóng và Thủ đô Kháng chiến

Tượng đài “Bác Hồ với nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang”. Ảnh TQĐT.

Bác Hồ chọn Tân Trào (Tuyên Quang) làm “Thủ đô khu giải phóng”, trung tâm lãnh đạo Cách mạng Tháng Tám

Trong quá trình chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền, bên cạnh xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang, lãnh tụ Hồ Chí Minh và Đảng ta rất quan tâm chuẩn bị căn cứ cách mạng làm chỗ dựa cho vũ trang khởi nghĩa. Ngay sau khi về nước Người chọn tỉnh Cao Bằng để xây dựng căn cứ địa cách mạng đầu tiên. Tuy nhiên, bước sang năm 1945, tình hình thế giới và trong nước có nhiều chuyển biến mau lẹ, chiến tranh thế giới bước vào giai đoạn kết thúc, phong trào cách mạng đang cuộn sóng, khu giải phóng ngày càng được mở rộng, thời cơ giành chính quyền đang đến gần. Do đó việc hình thành khu giải phóng Việt Bắc và chọn một nơi làm trung tâm để lãnh đạo cuộc tổng khởi nghĩa là yêu cầu cấp thiết. Sau khi nghe đồng chí Võ Nguyên Giáp báo cáo tình hình phong trào cách mạng, bác nói, cần chọn ngay trong vùng Cao – Bắc –Lạng hoặc Tuyên Quang, Thái Nguyên một địa điểm có dân tốt, có cơ sở cách mạng tốt, địa hình tốt, có thể thuận tiện làm một trung tâm liên lạc với miền xuôi, miền ngược và ra nước ngoài.

Sau ngày Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), cuộc khởi nghĩa ngày 10/3/1945 tại Thanh La (Sơn Dương, Tuyên Quang) thắng lợi, Châu Tự Do được thành lập và từ đó giải phóng toàn huyện Sơn Dương. Đến ngày 22/5/1945 hầu hết các địa phương trong tỉnh Tuyên Quang được giải phóng và mở rộng ra các vùng lân cận, tạo thành vùng giải phóng rộng lớn. Do đó Tuyên Quang đã hội tụ đủ các điều kiện về “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” để Bác Hồ chọn làm nơi ở, làm việc và chỉ đạo cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám.

Thực hiện chỉ thị của Người, đồng chí Võ Nguyên Giáp và lãnh đạo Phân khu ủy Nguyễn Huệ đã quyết định chọn Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang làm trung tâm lãnh đạo cuộc Tổng khởi nghĩa. Sau 18 ngày đêm băng rừng, vượt suối, ngày 21 tháng 5 năm 1945 Bác Hồ đã về đến Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang. Nơi đầu tiên Bác dừng lại nghỉ chân là đình Hồng Thái, sau đó Người vượt sông Phó Đáy vào làng Tân Lập ở, làm việc tại gia đình ông Nguyễn Tiến Sự. Cuối tháng 5/1945 để đảm bảo bí mật và tiện làm việc, Bác rời lên ở tại một căn lán nhỏ, nằm trong khu rừng Nà Nưa, cách làng Tân Lập 500m về phía đông.

Theo sự chỉ đạo của Bác và Tổng bộ Việt Minh, ngày 4/6/1945, Hội nghị cán bộ toàn Khu được tổ chức tại Tân Trào. Hội nghị đã quyết định thành lập Khu giải phóng Việt Bắc gồm 6 tỉnh (Cao - Bắc - Lạng - Hà - Tuyên - Thái). Khu Giải phóng đặt dưới sự chỉ đạo của Ủy ban Chỉ huy lâm thời do lãnh tụ Hồ Chí Minh đứng đầu, đồng chí Võ Nguyên Giáp làm Ủy viên Thường trực, đồng thời chỉ huy về quân sự. Thành lập hệ thống Ủy ban từ cấp xã đến khu đặt dưới sự chỉ đạo của Ủy ban lâm thời Khu. Tổ chức thực hiện 10 chính sách lớn của Việt Minh. Ủy ban Quân sự thống nhất chỉ huy cuộc chiến đấu chống Nhật, trừ gian diệt ác, tiếp tục lãnh đạo nhân dân đứng lên giành chính quyền, mở rộng Khu Giải phóng. Khu Giải phóng là “hình ảnh nước Việt Nam mới”, Tân Trào trở thành Thủ đô Khu giải phóng, lán Nà Nưa đã trở thành “Đại bản doanh”, trung tâm lãnh đạo cuộc Cách mạng Tháng Tám.

Tại lán Nà Nưa, Bác luôn theo dõi rất sát diễn biến tình hình thế giới và trong nước. Người đã có những nhận định, đánh giá tình hình, xác định thời cơ và quyết tâm phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền với câu nói bất hủ:“Lúc này, thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”. Ngay sau đó Bác và Trung ương Đảng đã triệu tập Hội nghị toàn quốc của Đảng từ ngày 13 - 14/8/1945 và ngày 16/8/1945 Người triệu tập Quốc Dân đại hội tại Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang đưa ra những quyết định quan trọng, phát động cả nước tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền, làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám “long trời, lở đất”, đánh đổ chế độ phát xít, tay sai, giành độc lập dân tộc và đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, thời kỳ độc lập dân tộc và đi lên chủ nghĩa xã hội.

Bác Hồ chọn Tuyên Quang làm “thủ đô” lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi

Cách mạng Tháng Tám thành công, trước khi rời Tân Trào, Tuyên Quang về Hà Nội, Bác Hồ đã họp với đồng chí Phạm Văn Đồng, Hoàng Văn Thái, Hoàng Hữu Kháng và nữ đồng chí tên Châu. Với nhãn quan chính trị và dự đoán thiên tài Người cho rằng: “Bây giờ ta có chính quyền, chắc chắn các cô, các chú cũng muốn về Hà Nội. Nhưng chưa được đâu! Lênin đã nói: “Giành chính quyền khó, giữ chính quyền còn khó hơn”. Bởi vậy một số các cô, các chú còn ở lại địa phương đây, giúp đồng bào tổ chức cuộc sống sao cho tươi đẹp hơn, ấm no, văn minh hơn… Biết đâu, chúng ta còn trở lên đây nhờ cậy đồng bào lần nữa…”.

Cuối năm 1945 thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta một lần nữa, Bác Hồ đã nói với Đại tướng Võ Nguyên Giáp “Ta lại trở về Tân Trào”. Tháng 12/1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng chủ trương di chuyển toàn bộ cơ quan trung ương của Đảng và Chính phủ lên chiến khu Việt Bắc chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài và chọn Tuyên Quang làm điểm đến đầu tiên, vì theo Người “Cách mệnh đã do Việt Bắc mà thành công, thì kháng chiến sẽ do Việt Bắc mà thắng lợi”(4). Ngày 2/4/1947, Người về đến làng Sảo, xã Hợp Thành, huyện Sơn Dương, Tuyên Quang.

Trong 9 năm trường kỳ kháng chiến, Bác đã ở Tuyên Quang gần 6 năm với 47 địa điểm khác nhau. Tại đây cũng là nơi tập trung nhiều cơ quan Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận, các bộ ngành, cơ quan trung ương với 14/15 bộ đóng tại Tuyên Quang. Tại Tuyên Quang Bác Hồ và Trung ương Đảng, Chính phủ đã quyết định nhiều quyết sách, công việc trọng đại của Đảng, của cách mạng Việt Nam như Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng, Đại hội Mặt trận Liên Việt, kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa I, các phiên họp của Hội đồng Chính phủ vv... Vì vậy Tuyên Quang đã thực sự là Thủ đô của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Tuyên Quang luôn tự hào là mảnh đất thiêng liêng, giàu truyền thống cách mạng, nơi ghi dấu những sự kiện trọng đại của dân tộc, nơi vinh dự được chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng chọn làm Thủ đô Khu giải phóng, Thủ đô kháng chiến góp phần làm nên những thắng lợi vĩ đại của dân tộc. Phát huy truyền thống của quê hương cách mạng, nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang sẽ đoàn kết, phấn đấu phát triển toàn diện kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng; thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Tuyên Quang lần thứ XVI, phấn đấu đưa Tuyên Quang trở thành tỉnh phát triển khá trong khu vực miền núi phía Bắc.