2 năm sau cái chết của Bin Laden, nước Mỹ có an toàn hơn?

Osama bin Laden, trùm khủng bố của al Qaeda, đã bị Lực lượng đặc nhiệm của Hải quân Mỹ giết chết tại một thành phố ở Pakistan, tháng 5/2011.

Trong 2 năm qua, mạng lưới khủng bố al Qaeda đã bị suy yếu đi nhiều, nhưng chúng đã tiến hành phân quyền cho các chi nhánh ở Yenmen và các nơi khác. Sự thay đổi này đang đặt ra một mối đe dọa trực tiếp hơn tới nước Mỹ, bất chấp nó không còn mạnh như xưa. Các nhà phân tích tin rằng al Quaeda sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho những kẻ cực đoan Hồi giáo tiềm năng trong nhiều năm tới.

Cuộc tấn công được coi là một bước ngoặt trong cuộc chiến chống khủng bố và cung cấp một “kho báu” các tài liệu cho thấy mức độ ảnh hưởng của Bin Laden như thế nào trong mạng lưới khủng bố.

Các chi tiết của các cuộc tấn công tên trùm khủng bố được mô tả chi tiết trong bộ phim chính trị “Zero Dark Thirty” và trong cuốn sách được viết bởi một lính đặc nhiệm của SEAL từng tham gia nhiệm vụ này.

Cái chết của bin Laden chắc chắn là một đòn nặng cho al Qaeda, nhưng các nhà phân tích chống khủng bố tiếp tục thấy các nhóm đang phát triển dần lên như một mối đe dọa tiềm tàng đối với Mỹ. "Mối đe dọa từ Al Qaeda và tiềm năng cho một cuộc tấn công phối hợp quy mô lớn vào Hoa Kỳ có thể bị giảm đi, nhưng phong trào thánh chiến đang khuếch tán rộng hơn", ông James Clapper, Giám đốc tình báo quốc gia (DNI) nói với Quốc hội Mỹ trong tháng Tư. "Các phần tử cực đoan trong nước và các nhóm liên kết lấy cảm hứng từ cuộc thánh chiến vẫn sẽ có ý định tấn công vào các lợi ích của phương Tây".

Đáng ngạc nhiên là các mối đe dọa khủng bố của al Qaeda và các nhóm khủng bố khác đã không thuộc vào nhóm đáng quan tâm nhất trong năm nay của Tư liệu Đánh giá mối đe dọa toàn cầu được chuẩn bị bởi DNI. Đây là lần đầu tiên kể từ vụ tấn công 11/9/2001, các mối đe dọa khủng bố không được xếp hạng là mối đe dọa số một cho an ninh quốc gia Mỹ.

Ông Clapper cho rằng những tổn thất nhân sự của al Qaeda trong năm 2012, các thất bại liên tục từ năm 2008, sự thoái hóa trong cốt lõi của nhóm khủng bố đã dẫn đến việc chúng không thể thực hiện các cuộc tấn công phức tạp và quy mô lớn vào Mỹ.

Trong khi "cốt lõi của al-Qaeda" đã bị suy yếu, chi nhánh của nó ở Yemen, al Qaeda ở bán đảo Ả Rập (AQAP), vẫn tiếp tục theo đuổi các cuộc tấn công Mỹ như các cuộc tấn công máy bay cảm tử không thành công trong năm 2009. Một cuộc tấn công tương tự đã bị ngăn chặn vào năm ngoái xung quanh thời điểm kỷ niệm một năm cái chết của bin Laden.

Mối đe dọa của AQAP buộc CIA phải mở rộng chương trình bay không người lái vào Yemen nhắm mục tiêu là các nhà lãnh đạo của nhóm bao gồm giáo sĩ Hồi giáo gốc Mỹ Anwar al Awlaki.

Bruce Hoffman, một chuyên gia chống khủng bố tại Đại học Georgetown, nói rằng cái chết của bin Laden hồi tháng 5/2011 là "một bước ngoặt trong cuộc chiến chống khủng bố" và đồng ý rằng nó đẩy nhanh sự suy giảm mạng lưới khủng bố. Tuy nhiên, ông vẫn còn lo lắng bởi những gì ông gọi là "sự trỗi dậy của tư tưởng Qaeda" mà thông điệp của quân Hồi giáo nhắm vào Hoa Kỳ đã gây được tiếng vang ở Bắc Phi, nơi xảy cuộc tấn công chết người hồi 9/11/2011 tại lãnh sự quán Mỹ ở Benghazi được cho là có sự hậu thuẫn của al-Qaeda.

Vụ đánh bom cuộc đua marathon Boston, Mỹ hồi giữa tháng Tư có thể là một tác phẩm của hệ tư tưởng al Qaeda. Ảnh: 2 anh em tội phạm đã đánh bom Boston

"Chúng tôi nhận thấy mối đe dọa của hệ tư tưởng này đang ảnh hưởng đến những nơi trước đây chưa bao giờ là một sức mạnh nổi bật, và chúng ta thấy một sự hồi sinh tiếng vang của bọn khủng bố", ông Hoffman nói. Ông nói thêm rằng những kẻ khủng bố Hồi giáo tiếp tục xem al Qaeda là một tầm ảnh hưởng và "mong muốn cạnh tranh với hệ tư tưởng của al-Qaeda" cho một cuộc đấu tranh bất bạo động chống lại Hoa Kỳ.

"Tôi nghĩ rằng những thách thức của al Qaeda vẫn còn", Hoffman nói. "Chúng ta có thể muốn muốn nó biến mất. Chúng ta có thể tin rằng giết chết bin Laden là giết chết tầm ảnh hưởng của nó, hoặc giết chết ý thức hệ. Nhưng đến nay, chúng tôi không thấy bất kỳ bằng chứng về điều đó."

Brian Jenkins, Giám đốc Tổng công ty Rand, đồng ý rằng cái chết của bin Laden đã có "một tác động ngay lập tức" trên tinh thần của nhóm và tin rằng al Qaeda sẽ bị phi tập trung và phụ thuộc vào các đồng minh và chi nhánh của nó kể từ sau cái chết của hắn ta.

Nhưng Jenkins lo ngại rằng một "cơ hội" của al-Qaeda có thể đang hồi sinh ở Syria và Afghanistan. Ở Syria, những kẻ cực đoan Hồi giáo đang đóng vai trò ngày càng tăng trong cuộc chiến lật đổ Tổng thống Bashar al Assad dẫn đến mối quan tâm về một Syria không Assad có thể sẽ trông như thế nào. Tại Afghanistan, Jenkins lo ngại rằng al-Qaeda một lần nữa có thể tìm thấy nơi trú ẩn trong nước an toàn nên Taliban sẽ mở rộng kiểm soát của nó sau khi quân đội Mỹ rút khỏi vào cuối năm 2014.

Một chỉ số khác có thể làm giảm bớt vai trò của al-Qaeda là giảm số lượng máy bay không người lái của CIA bị bắn hạ tại Pakistan trong năm nay. Hoffman đoán mức giảm có thể là kết quả của ít mục tiêu về al Qaeda hơn hoặc bởi vì "chúng ta không có thông tin tình báo để xác định các nhà lãnh đạo al Qaeda xuất hiện". Ông cũng nghĩ cũng có thể Al-Qaeda đã di chuyển các căn cứ xuống dưới lòng đất ở các thành phố lớn của Pakistan

Mặc dù ghi nhận việc giảm khả năng hoạt động cốt lõi của al-Qaeda, thậm chí một số người ủng hộ chương trình tấn công mục tiêu giả đang bày tỏ lo ngại rằng nó có thể tạo ra tác động tiêu cực kéo dài lâu hơn mà có thể làm suy yếu những nỗ lực dài hạn để chống lại chủ nghĩa cực đoan.

"Chúng tôi đang nhìn thấy các bước thụt lùi ", Tướng James Cartwright, cựu Phó Chủ tịch Hội đồng tham mưu liên quân , cho biết trong tháng Ba tại Hội đồng Chicago về các vấn đề toàn cầu.

Tháng trước, ông Cartwright cho biết tại buổi điều trần đầu tiên trước Quốc hội về chương trình bay không người lái rằng Mỹ có nguy cơ mất "nền tảng đạo đức cao" nếu không tiết lộ thêm chi tiết về cơ sở pháp lý và giám sát đối với chương trình này.