Xử lý hình sự người từ 14-16 tuổi: Chỉ nên áp dụng với hành vi rất nghiêm trọng

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long đã trình bày tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật hình sự số 100/2015/QH13

Chưa thể hiện nhất quán chủ trương nhân đạo

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long đã trình bày tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật hình sự số 100/2015/QH13, trong đó có nội dung về việc sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015 liên quan đến phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp thì việc sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015 liên quan đến phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có 2 luồng ý kiến khác nhau.

Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, quy định tại khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015 đã mở rộng phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi đối với một số tội; theo đó, các em phải chịu trách nhiệm hình sự cả đối với tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng thuộc 03 tội danh: (1) cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác; (2) hiếp dâm; (3) bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. 

Do vậy, đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015 theo hướng người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng như tinh thần quy định của BLHS năm 1999 nhưng trong phạm vi những tội danh cụ thể được liệt kê tại khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015.

Theo loại ý kiến thứ hai thì đây là chính sách mới, được Quốc hội khóa XIII thông qua, vì vậy, không nên đặt vấn đề sửa đổi, bổ sung quy định này.

«Chính phủ nhận thấy, về cơ bản khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015 đã kế thừa chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước ta trong việc xử lý hình sự đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội được ghi nhận trong BLHS năm 1999; đồng thời, cụ thể hóa thêm một bước theo hướng thu hẹp phạm vi xử lý hình sự đối với đối tượng này. Tuy nhiên, có 3 trường hợp mở rộng hơn phạm vi trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi so với quy định của BLHS năm 1999; theo đó đối tượng này phải chịu trách nhiệm hình sự cả đối với tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng thuộc 3 tội danh: (1) cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác; (2) hiếp dâm; (3) bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản.

Như vậy, nhìn trong tổng thể chính sách xử lý hình sự đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thì quy định này chưa thể hiện nhất quán chủ trương nhân đạo hóa trong chính sách hình sự đối với đối tượng này. 

Vì vậy, quy định tại khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015 cần được sửa đổi để khắc phục bất cập này trên nguyên tắc tiếp tục kế thừa chính sách hình sự nhân đạo của BLHS năm 2015 đối với người dưới 18 tuổi, đồng thời, làm sâu sắc thêm chính sách nhân đạo và tính nhất quán trong chính sách xử lý đối với đối tượng phạm tội là trẻ em từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi trên tinh thần bảo đảm lợi ích tốt nhất cho các em. 

Cụ thể, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng thuộc một trong các tội danh cụ thể được liệt kê tại khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015. Dự thảo Luật được thể hiện theo hướng này (loại ý kiến thứ nhất)»- Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thanh Long nói.

Không xử lý hình sự hành vi «hiếp dâm»

Ngay sau đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga đã đọc báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13. Trong đó, có nội dung về việc sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12 của BLHS năm 2015 liên quan đến phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.

Về việc không xử lý hình sự đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134), Tội hiếp dâm (Điều 139) và Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 169) thuộc loại tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng

“Đa số ý kiến UBTP tán thành với loại ý kiến thứ nhất của Chính phủ, theo đó không xử lý hình sự hành vi “cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác”, “hiếp dâm”, “bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản” đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thuộc loại tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng với những lý do như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ. 

Quy định này bảo đảm phù hợp với chính sách nhân đạo đối với người chưa thành niên phạm tội được thể hiện trong các nghị quyết của Đảng và quan điểm xuyên suốt trong các BLHS từ trước đến nay của Nhà nước ta” – Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cũng cho biết thêm, có ý kiến cho rằng, đây là vấn đề có liên quan đến chính sách hình sự đã được Quốc hội khóa XIII thông qua. Bên cạnh đó, thời gian qua hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong học đường, hiếp dâm, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản do người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện có xu hướng gia tăng… nên cần thiết phải giữ quy định này để giáo dục, cải tạo người phạm tội và nâng cao tính phòng ngừa, răn đe.

Đối với phạm vi các tội mà người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự (các điểm từ a đến e khoản 2 Điều 12 BLHS năm 2015), báo cáo thẩm tra cũng cho rằng: Đa số ý kiến UBTP tán thành với quy định của BLHS năm 2015 về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ với một số tội phạm thuộc trường hợp rất nghiêm trọng do cố ý và đặc biệt nghiêm trọng như đã được liệt kê tại khoản 2 Điều 12 và cho rằng, quy định này cũng nhằm bảo đảm thực hiện tốt hơn nữa nguyên tắc “những lợi ích tốt nhất của trẻ em phải là mối quan tâm hàng đầu” đã được ghi nhận trong Công ước quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.

Tuy nhiên cũng có một số ý kiến đề nghị giữ lại phạm vi các tội phạm mà người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự đã được BLHS năm 1999 quy định là: “Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng” mà không liệt kê một số tội phạm cụ thể như BLHS năm 2015. Quy định này bảo đảm tính công bằng trong xử lý tội phạm cũng như bảo đảm xử lý được hành vi của người đã thành niên đồng phạm với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội trong một số trường hợp cụ thể, hoặc hành vi tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.