Thiếu chế tài, cơ quan Nhà nước “nhờn” báo chí!

Phần lớn công văn và phiếu chuyển từ báo chí đến CQNN một đi không trở lại.

Đó là nhận định cốt lõi của các chuyên gia, cùng 268 nhà báo từ cấp tỉnh thành đến báo cấp Bộ ngành, hoạt động tác nghiệp trên tất cả các lĩnh vực khắp cả nước. Nhận định này được nêu ra tại cuộc hội thảo “Mức độ phản hồi của cơ quan nhà nước đối với kiến nghị, phê bình của công dân trên báo chí”, do Trung tâm Truyền thông Giáo dục cộng đồng (MEC - thuộc Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật VN) và Đại sứ quán Anh tổ chức tại TP.HCM sáng 18/10.

Nhà báo Mai Phan Lợi, Phó Tổng thư ký tòa soạn Báo Pháp Luật TP.HCM, nêu một trường hợp thực khó tin nhưng lại có thật: Báo Dân Trí, một tờ báo điện tử có tên tuổi và lượng truy cập cao, đã nhiều lần làm công văn, phiếu chuyển, thúc đẩy, và viết đến 30 bài báo về một vụ việc, nhưng cơ quan Nhà nước được nói đến vẫn im lặng, không thèm trả lời. “Mãi đến bài viết thứ 31, bí quá họ mới trả lời, nhưng nội dung cũng chung chung kiểu ‘chúng tôi đang xem xét, hiện chưa có kết luận cuối cùng; khi nào có kết luận cuối cùng sẽ xử lý và phản hồi đến báo chí”. Trả lời kiểu đó thì cũng bó tay!

Trong tham luận của mình, báo Thanh Niên cho biết, tờ báo này mở một mục trên tờ báo điện tử là “Cơ quan không phản hồi báo chí”. “Kể từ khi mở mục này tình hình có cải thiện hơn, tức tỷ lệ trả lời có tăng lên chút đỉnh, nhưng cách trả lời thì cũng không khác đồng nghiệp Mai Phan Lợi vừa dẫn chứng”, nhà báo Trần Thanh Bình, Phó ban Ban Công tác bạn đọc, báo Thanh Niên, nói.

Theo ông Nam Đồng, nguyên Tổng biên tập báo Pháp luật TP.HCM, cách làm khi cơ quan không trả lời cứ đăng thông tin lên báo cũng không phải là hiệu quả nếu nội dung trả lời chung chung như thế này. “Một chữ trên báo phải tính bằng tiền, nếu cứ đăng mãi chuyện này thì vừa nhàm chán, vừa kém hiệu quả lẫn hiệu ứng bạn đọc”, nhà báo lão thành này nói.

Theo kết quả khảo sát của Trung tâm Truyền thông Giáo dục cộng đồng trên 268 nhà báo hoạt động tại 19 tỉnh thành trên cả nước và tác nghiệp trên tất cả các lĩnh vực, chỉ có 26% CQNN phản hồi theo đúng luật định (trong thời hạn 30 ngày). Trong đó, đến 78% phản hồi chỉ nói chung chung không đi đến đâu. Những tờ báo có lượng bạn đọc ít hoặc các trang báo mạng thì tỷ lệ phản hồi càng ít ỏi. 

Tình trạng này khiến cho việc giải quyết các vụ việc báo chí nêu trên mặt báo hoặc chuyển đơn thư, công văn trở nên kém hiệu quả.

Nhà báo Nguyễn Bá cho rằng pháp luật thiếu chế tài thì cơ quan Nhà nước không sợ.

Chế tài để buộc phải trả lời báo chí

Tại cuộc hội thảo 18/10, tiến sĩ - luật sư Phan Đăng Thanh bức xúc thốt lên: “Trong đời làm luật sư của mình, tôi chưa từng thấy bộ luật nào như Luật Báo chí, bị người ta ngang nhiên vi phạm và vi phạm nhiều, liên tục đến như vậy!”.

Lý giải cho điều này có vẻ hoàn toàn không khó với những đại biểu đang ngồi trong hội trường, là những nhà báo lão luyện đã có vài chục năm trong nghề, hoặc các phóng viên, nhà báo trẻ hiện đang ngày đêm xông pha lăn lộn trên từng cung đường, ngõ ngách. Trong bài tham luận của mình, nhà báo Nguyễn Bá, Phó Tổng biên tập báo Bưu điện Việt Nam (có địa chỉ báo điện tử tại http://Infonet.vn), lý giải một cách đơn giản nhưng được gần như tất cả đồng tình: “Luật Báo chí và đây đó trong các Luật khác đều có quy định về việc phản hồi cho báo chí, khá chặt chẽ. Nhưng người ta vẫn vi phạm, chỉ vì đơn giản, trong tất cả các quy định, không tìm thấy đâu ra điều nào quy định chế tài khi các cơ quan không trả lời, phản hồi”.

Cụ thể, tuy Nghị định 51/2002 hướng dẫn thi hành luật Báo chí, Nghị định 02/2011 về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí - xuất bản có những bổ sung nhưng vẫn không có quy định chế tài buộc CQNN phải trả lời cơ quan báo chí. 

Nhà báo này cho biết, không những các cơ quan không phản hồi mà còn cản trở với nhiều biến tướng, kiểu lợi dụng hiểu lệch đi Quy chế phát ngôn, phân biệt giữa phóng viên có thẻ và không có thẻ, có thẻ rồi đòi thêm giấy giới thiệu. Hoặc mạnh ngành nào ngành ấy tự đưa ra quy định chế tài, xử phạt báo chí.

Ý kiến chung của các đại biểu tại hội thảo là Luật cần có quy định chế tài, xử phạt các cơ quan tổ chức không tuân thủ đúng quy định của Luật báo chí, cụ thể không phản hồi cho báo chí khi đã nhận công văn hoặc phiếu chuyển.

“Cần nhanh chóng sửa đổi luật Báo chí theo hướng đưa vào những quy định về biện pháp chế tài để xử lý các CQNN không trả lời hoặc chậm trả lời cơ quan báo chí đối với những kiến nghị, phê bình, khiếu nại của người dân”, tiến sĩ – luật sư Phan Đăng Thanh đề nghị.

Tuy nhiên luật sư Dương Phi Anh (Đoàn Luật sư TP.HCM) đưa ra câu hỏi khiến nhiều người cũng băn khoăn: “Vậy ai sẽ xử cơ quan không phản hồi cho báo chí?”

Theo nhà báo Nguyễn Bá, trước mắt các cơ quan có thẩm quyền cần phải rà soát Luật, “dọn dẹp” tất cả những quy định sai thẩm quyền, giao thống nhất một đầu mối là Bộ Thông tin và Truyền thông.

Kế đến, ông đề nghị chính các cơ quan báo chí, các nhà báo phải lên tiếng đấu tranh mạnh mẽ hơn nữa, trên mặt báo và trên nhiều phương tiện khác, để buộc phải hủy bỏ các quy định sai thẩm quyền của các Bộ ngành, và buộc các cơ quan phải phản hồi.

Hiện tại, Trung tâm Truyền thông Giáo dục cộng đồng đang đệ trình lên Chính phủ, Bộ Thông tin và Truyền Thông, Bộ Tư pháp và Thanh tra Chính phủ kiến nghị bổ sung vào dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 02/2011 về “Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí – xuất bản”. Đó là đề nghị “bổ sung chế tài cho việc không/chậm trả lời báo chí theo điều 8 Luật báo chí”.