Tập Cận Bình đi Nga làm gì?

Vào tháng 1/1979, ngay sau khi lên nắm quyền với tư cách là nhà lãnh đạo Trung Quốc, ông Đặng Tiểu Bình đã tới thăm Mỹ. Ở đây, ông Đặng chỉ ra đường hướng mà ông sẽ lãnh đạo đất nước mình khi ông đội một chiếc mũ cao bồi, một hành động mang ý nghĩa biểu tượng cho chiến lược rời xa Liên Xô và hướng tới các thị trường phương Tây.

Tân Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Nhưng ông Tập Cận Bình sau khi nhận chức Chủ tịch Trung Quốc đã tới thăm Mátxcơva đầu tiên.

Vậy chuyến thăm của ông Tập tới nước Nga có thể là biểu tượng cho đường lối của Trung Quốc giống như chuyến thăm Mỹ của ông Đặng Tiểu Bình ngày xưa không? Còn quá sớm để kết luận nhưng chắc chắn ông Tập sẽ cố gắng để chuyến đi này thành công.

Dự kiến trong chuyến đi này ông Tập Cận Bình sẽ thảo luận với Tổng thống Vladimir Putin về hợp tác năng lượng, đầu tư và cuộc xung đột Syria.

Liệu Nga có thể mở tuyến đường năng lượng huyết mạch sang Trung Quốc hay không sẽ tùy thuộc lớn vào vấn đề giá cả. Trong nhiều năm, hai nước đã thương lượng để sản lượng dầu Trung Quốc nhập từ Nga sẽ tăng lên gấp đôi, giúp nước này bớt lệ thuộc vào vùng Vịnh và Bắc Phi. Theo một nguồn tin thân cận, hai nước cũng đang lên kế hoạch mở một quĩ đầu tư chung khổng lồ.

Một số nhà quan sát cho rằng chuyến công du tới Mátxcơva của ông Tập Cận Bình có tính biểu tượng nhằm khôi phục lại không khí của thời kì cách mạng khi cha ông làm Phó thủ tướng và chính sách của Trung Quốc khi đó là “ngả về một phía” theo hướng thân Liên Xô.

“Ông Tập sẽ sớm thực thi chiến lượng “trọng tâm” của riêng Trung Quốc”, một nhà quan sát thân cận với Bắc Kinh cho biết.

Nhà quan sát này cho hay động thái hướng tới Mátxcơva của Bắc Kinh là hành động đáp trả lại chiến lược “trọng tâm” về quân sự của Washington, cũng giống như vào những năm 1950 khi “các cường quốc phương Tây hoàn toàn tẩy chay” Trung Quốc.

Nhưng lịch sử không hoàn toàn lặp lại như vậy. Không giống như Liên Xô vào những năm 1950, Trung Quốc hiện đang có một nền kinh tế vận hành thành công theo cơ chế thị trường, hội nhập vào các hệ thống tài chính toàn cầu và phụ thuộc nặng nề vào xuất khẩu sang các nước phương Tây.  

Những cải cách kinh tế mà ông Đặng Tiểu Bình khởi xướng vào tháng 12 năm 1978 đã đưa Trung Quốc rời xa khỏi cơ chế kinh tế kiểu Liên Xô. Tuy nhiên, ông Đặng không phải là kiến trúc sư suy nhất của cải cách kinh tế mà cải cách là kết quả của sự đồng thuận trong cả giới lãnh đạo Trung Quốc. Một trong những nhà lãnh đạo đó chính là cha ông Tập Cận Bình, ông Tập Trọng Huân.

Theo nhà sử học Warren Sun, chuyên gia về lịch sử Trung Quốc hiện đại, ông Tập Trọng Huân đã từng là nhà lãnh đạo có dự án tiến bộ nhất về mặt cải cách kinh tế. Ý tưởng về khu vực tự do thương mại của ông Tập Trọng Huân đã được ông Lý Tiên Niệm (Chủ tịch Trung Quốc 1983-1988) đề cao và ông được cấp cho một khu đất để biến ý tưởng của mình thành hiện thực. Khu đất đó hiện đã trở thành một thành phố công nghiệp xuất khẩu hàng đầu Trung Quốc, Thâm Quyến.  

Kể từ đó, nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng với tốc độ gần 10% mỗi năm và GDP của nước này đã tăng lên từ trên 175 tỷ USD thành 7,3 nghìn tỷ USD. Nhưng không giống như năm 1979, khi mà Trung Quốc tràn trề sự lạc quan và Đảng Cộng sản khi đó chỉ tập trung cho mục tiêu cải cách, hiện dư luận Trung Quốc đang lo sợ và dự báo rằng tình trạng tham nhũng của các cơ quan chính quyền nước này sẽ làm xói mòn các kết quả của cải cách.

Một lần nữa Trung Quốc lại đứng trước “ngã ba đường”, như từ mà giới trí thức Bắc Kinh đang ưa dùng. Giới bảo thủ Trung Quốc hi vọng chuyến thăm của ông Tập Cận Bình tới Nga sẽ là hành động mang ý nghĩa biểu tượng cho sự chuyển sang hướng bảo thủ. Tuy nhiên nếu đi theo đường lối của cha mình, ông Tập sẽ chỉ dùng chuyến thăm tới Mátxcơva để làm hài lòng phe bảo thủ đồng thời sẽ âm thầm khởi động lại đường lối mở cửa và cải cách của ông Đặng Tiểu Bình.