Món quà đặc biệt của Thủ tướng dành cho báo giới

Cuối tuần qua, tại Hà Nội, Bộ TT&TT vừa tổ chức buổi gặp mặt các nhà báo lão thành, lãnh đạo các cơ quan báo chí, nhân dịp kỷ niệm 90 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2015), với sự tham dự của đại diện hơn 100 cơ quan báo chí trong cả nước.

Đây là lần đầu tiên Bộ TT&TT được Chính phủ cho phép tổ chức cuộc gặp mặt quan trọng và có ý nghĩa như vậy.

Tại đây, báo giới cả nước được trực tiếp báo cáo những thành quả đạt được, đồng thời mạnh dạn bày tỏ những nguyện vọng, kiến nghị, đề xuất với Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, mong Thủ tướng tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi nhất để báo chí hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao trong thời kỳ mới.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng (thứ 2 từ phải sang) trực tiếp lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của người làm báo. Ảnh: Thái Anh.

Nan giải câu chuyện kinh tế báo chí

Nhà báo lão thành Hữu Thọ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương là người đầu tiên đại diện cho báo giới chia sẻ những tâm tư, nguyện vọng của mình với người đứng đầu Chính phủ.

Trong đó, ông nhấn mạnh: “Không phải riêng Việt Nam mà trên thế giới đều nói rằng kinh tế thị trường là cạm bẫy rất lớn với những người làm báo. Có học giả phương Tây nói rằng trong xã hội hiện đại hiện nay có 3 thế lực đang chi phối xã hội, đó là: chính trị, tài chính, truyền thông. 2 thế lực chính trị và tài chính đang lợi dụng báo chí để tăng ảnh hưởng chi phối xã hội của mình. Người làm báo cách mạng không cảnh giác đã bị lợi dụng vào những hoạt động ngoài chuẩn mực đạo đức, làm ngòi bút thiếu trung thực, không được như Cụ Hồ nói là “phò chính, trừ tà” (cái gì tốt thì ủng hộ, cái gì xấu thì kiên quyết phê phán)”.

Liên quan tới câu chuyện kinh tế báo chí, nhà báo Lê Xuân Sơn, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong cho biết: “Việc nhiều người chuyển sang đọc báo điện tử khiến cho báo giấy khó khăn. Thậm chí các công ty phát hành tư nhân, bám rất sát thị trường, năng động, cũng không sống nổi. Theo lời chủ một công ty phát hành lớn nhất ở miền Nam vừa cho biết thì trong năm ngoái, công ty này đã sụt giảm mất 40% sản lượng phát hành”.

Cũng theo nhà báo Lê Xuân Sơn, các báo hiện nay đều phải có báo điện tử, hoặc là điện tử độc lập hoặc báo giấy có thêm điện tử, và đều cần phải có kinh phí đầu tư. Những tờ báo, trang tin điện tử mạnh thì ở đằng sau đều có tập đoàn công nghệ, công ty truyền thông mạnh hỗ trợ, nếu không thì không thể phát triển được dù cố gắng đến mấy. Rất mong Đảng và Nhà nước chú ý. Nếu không sẽ để hiện tượng các tờ báo chính thống sẽ chỉ là những tờ báo yếu, để mạng xã hội, trang tin điện tử, tờ báo có tính chất giải trí, thông tin không chính xác, độ tin cậy không cao chiếm lĩnh độc giả.

Đại diện cho một trong những tờ báo điện tử lớn ở nước ta, ông Phạm Anh Tuấn, Tổng Biên tập Báo Vietnamnet cũng chia sẻ: “Báo điện tử đang rất khó khăn về mặt kinh tế vì phát hành miễn phí, chủ yếu sống bằng quảng cáo. Chúng tôi phải sống như một doanh nghiệp nhưng lại phải làm nhiệm vụ chính trị. Chúng tôi mong muốn được quan tâm hơn để không phải làm kinh tế như doanh nghiệp bình thường”.

Ở một khía cạnh khác của kinh tế báo chí, nhà báo Nguyễn Quang Thông, Tổng Biên tập Báo Thanh Niên kiến nghị Chính phủ có lộ trình để trình Quốc hội nghiên cứu việc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với cơ quan báo chí. Hiện nay báo in đã được giảm thuế thu nhập doanh nghiệp xuống mức 10%, nhưng báo điện tử vẫn bị áp mức thuế 22% trong khi báo điện tử không thu tiền của người đọc. Mặt khác, cũng cần phải xem xét lại quy định bắt buộc các cơ quan báo chí phải đóng thuế nhà thầu khi mua bản quyền thông tin từ hãng thông tấn nước ngoài hoặc mua phần mềm chuyên dụng để tích hợp thông tin.

“Sốt ruột” với quy hoạch

Một trong những chủ đề “nóng” nhất của báo giới những ngày qua là quy hoạch báo chí toàn quốc đã được nhiều lãnh đạo cơ quan báo chí tiếp tục đưa ra trao đổi tại cuộc gặp với Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

Theo nhà báo Lê Xuân Sơn, trong giới báo chí đang có nhiều băn khoăn về đề án quy hoạch báo chí. “Đúng là chúng ta có nhiều cơ quan báo chí, nhiều đầu báo, đầu tạp chí thật, nhưng cũng có thông tin rằng số lượng đầu báo/đầu người của Việt Nam khá thấp so với thế giới. Nếu loại bỏ nhiều cơ quan báo chí thì tỷ lệ ấy còn thấp hơn nữa, ảnh hưởng tới quyền được thông tin cũng như dân trí.

Mặt khác, chúng tôi có nghe rằng sẽ có chủ trương tại một số cơ quan chủ quản, đơn vị có nhiều cơ quan báo chí thì sẽ chỉ để lại 1 cơ quan báo chí. Chúng tôi nghĩ rằng nếu cơ quan báo chí mạnh, phát huy tác dụng, đóng góp cho sự nghiệp cách mạng, cho Đảng, Nhà nước thì có lý do để tồn tại, dù cùng thuộc 1 cơ quan chủ quản với nhiều tờ báo khác. Nếu không cân nhắc hết các khía cạnh thì sẽ có những tờ báo mạnh, làm ăn đứng đắn, phát huy tác dụng, đóng góp cho ngành tư tưởng rất lớn vẫn có thể bị sắp xếp. Đó là điều chúng tôi rất băn khoăn”, Tổng Biên tập Báo Tiền phong trải lòng.

Cùng chung tâm tư với lãnh đạo báo Tiền Phong, Tổng Biên tập báo Thanh Niên phân tích: “Trong quá trình quy hoạch và quản lý báo chí, cần tính tới chuyện quy luật thị trường quyết định kết quả kinh tế báo chí của một cơ quan báo chí. Nếu không đạt yêu cầu của kinh tế báo chí, có nghĩa là sản phẩm báo chí không được, hoặc ít được dư luận quan tâm chấp nhận, thì cũng coi như không hoàn thành nhiệm vụ chính trị.

Quy hoạch báo chí cần phải căn cứ vừa theo phần cứng là nhu cầu phát triển, vừa theo phần mềm là tính chất của quy luật thị trường đối với loại hàng hóa sản phẩm đặc thù là thông tin báo chí. Khi đó cả người trong cuộc và dư luận đều chấp nhận được khi quy hoạch diễn ra tự nhiên”.

Vẫn bất cập trong thực hiện quy chế phát ngôn

Một vấn đề lớn khác cũng được nhiều lãnh đạo cơ quan báo chí phản ánh với Thủ tướng lần này là sự bất cập trong việc thực hiện quy chế phát ngôn, cung cấp thông tin cho báo chí.

Nhà báo, Thiếu tướng Phạm Văn Huấn, Tổng Biên tập Báo Quân đội nhân dân thẳng thắn đề xuất: “Thủ tướng cần có chính sách, cơ chế để việc cung cấp thông tin cho báo chí được thực hiện tốt hơn, đặc biệt là với vai trò, vị trí của những người phát ngôn, làm sao để tránh tình trạng chậm, né tránh, đùn đẩy cung cấp thông tin, hoặc cung cấp thông tin không chính xác cho các cơ quan báo chí. Đây là nguyên nhân ảnh hưởng nghiêm trọng khiến thông tin báo chí chưa kịp thời, chính xác. Chúng ta có chính sách về cơ chế phát ngôn rồi nhưng cần kiểm tra, chấn chỉnh và có biện pháp xử lý để việc thực thi thực sự hiệu quả”.

Chia sẻ câu chuyện này, nhà báo Lê Xuân Sơn, Tổng  Biên tập Báo Tiền phong cũng phản ánh: “Trong một số trường hợp, đặc biệt là trường hợp nhạy cảm thì việc cung cấp thông tin cho báo chí vẫn chậm. Để mạng xã hội, các cơ quan truyền thông nước ngoài, trong đó có nhiều thế lực thù địch đưa tin sai, sau đó chúng ta mới chạy theo thông tin, rất bị động. Chúng tôi rất mong nhận được thông tin chỉ đạo nhanh chóng hơn nữa, nhất là thông tin liên quan đến chủ quyền lãnh thổ, biển đảo. Chúng ta có quy định khi xảy ra sự cố trên biển hoặc ý kiến ngư dân phản ánh thì phải có ít nhất ý kiến của một cơ quan hoặc Ban Tuyên giáo, Bộ TT&TT, Bộ Tư lệnh Biên phòng, Hải quân... Nhưng thường các cơ quan mất rất nhiều thời gian để xác minh. Trong khi hiện nay, một tin có thời gian sống khoảng vài giờ, nếu mất vài ngày để xác minh thì không còn là tin nữa”.

Cũng theo nhà báo Lê Xuân Sơn, “bên cạnh một số Bộ, ngành đã thực hiện rất tốt cơ chế phát ngôn, thì vẫn còn hiện tượng người phát ngôn nhưng không bao giờ nói gì. Mong Thủ tướng chỉ đạo để khắc phục hiện tượng này”.

Đề xuất giải pháp để tăng hiệu quả thiết thực của quy chế phát ngôn, nhà báo Nguyễn Quang Thông, Tổng Biên tập Báo Thanh Niên kiến nghị: “Người phát ngôn từ trung ương đến địa phương phải được đào tạo về kỹ năng phát ngôn, phản ứng nhanh để cung cấp thông tin khi cần thiết, làm rõ thông tin, phản biện thông tin càng nhanh càng tốt”.

Thủ tướng gỡ vướng cho báo giới

Trực tiếp lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng của các nhà báo lão thành cũng như các lãnh đạo cơ quan báo chí, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã lần lượt đưa ra những phản hồi tích cực.

Đơn cử, với câu chuyện kinh tế báo chí, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhận định: “Trong bối cảnh mới, báo chí phải làm được nhiệm vụ chính trị của mình trong điều kiện kinh tế thị trường cạnh tranh rất gay gắt, kinh phí Nhà nước lại không thể bao cấp. Đây là một việc rất khó”.

Thủ tướng đề nghị các cơ quan báo chí cùng suy nghĩ, đề xuất xem nên làm thế nào để vừa làm được nhiệm vụ chính trị - tuyên truyền thông tin định hướng đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước, vừa có nguồn thu, thu nhập. Nếu không có thu nhập thì khó có thể tồn tại, phát triển được trong điều kiện cạnh tranh như hiện nay.

“Có thể làm được gì, các đồng chí cứ nêu cụ thể, chúng tôi sẽ ủng hộ”, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cam kết.

Về vấn đề quy hoạch báo chí, Thủ tướng cho biết thông tin “nóng hổi” khiến nhiều người làm báo bớt thấp thỏm lo âu, đó là Chính phủ vừa yêu cầu Bộ TT&TT trên cơ sở đề án quy hoạch báo chí đã trình Bộ Chính trị, làm việc với từng cơ quan xem từng cơ quan đề xuất việc sắp xếp thế nào, để từ đó tổng hợp lên, trình Thủ tướng phê duyệt khi đã đồng thuận. Một trong những yêu cầu trong sắp xếp quy hoạch báo chí là hiện có 35.000 người làm báo, 18.000 nhà báo, không thể đẩy ra đường khi triển khai quy hoạch.

Về những hạn chế trong cung cấp thông tin cho báo chí, Thủ tướng cũng đồng tình rằng sai sót của báo chí có khi cũng do khuyết điểm chậm cung cấp thông tin từ phía các cơ quan Nhà nước. Việc cung cấp thông tin cho báo chí phải đáp ứng các tiêu chí: nhanh nhạy, kịp thời, chính xác, đáp ứng yêu cầu chính tri đối ngoại. Rất khó để đạt các tiêu chí này nhưng các cơ quan hữu quan sẽ phải cố gắng cao nhất để hỗ trợ báo chí tác nghiệp.