Chọi gà và “biến tướng” xấu

Chọi gà, góc nhìn văn hóa

Trong các tài liệu văn hóa, thú chơi gà chọi là một trong những thú chơi lâu đời mà người xưa rất ưa chuộng. Thú chơi này không chỉ là thú tiêu khiển ưa thích của người dân Việt xưa mà nó còn có ý nghĩa nêu cao tinh thần thượng võ, hàm chứa văn hóa xưa. Mùa chọi gà thường được bắt đầu từ tháng Chạp đến tháng tư âm lịch, nhưng thường được tổ chức vào dịp lễ tết, nhất là tết Nguyên đán. Vào dịp lễ tết nhiều địa phương tổ chức chọi gà như một ngày hội, không khí náo nức không khác gì so với hội thi đấu vật, đấu võ…

Cú đánh đẹp mắt của gà chọi. Anh internet

Theo các chuyên gia chơi gà chọi, muốn chọn được gà chọi ưng ý thì tốt nhất là chọn từ gà bố mẹ. Gà mẹ phải có sức chịu đòn tốt nhất, bền bỉ dẻo dai. Gà bố phải là gà nòi có những cú đá hiểm hóc. Miền Nam vẫn có câu: “Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh...”. Đó là một trong những bí quyết trong thời điểm chọn gà bố mẹ. Thời điểm này, điều tối kỵ trong việc “đúc” gà là cho gà bố mẹ quan hệ đồng huyết (lai gần), như thế gà chọi sẽ thái hóa giống và không sinh được gà “tài”. Sau khi trứng nở, trong một bầy gà vừa nở, người ta sẽ chọn con gà tách bầy đi kiếm ăn một mình, hoặc về đêm không rúc vào nách mẹ ngủ mà nằm ngủ đối mặt với mẹ (gọi là gà chầu mỏ). Nếu không có điều kiện chọn gà từ lúc sơ sinh thì dựa trên những tiêu chuẩn căn bản như: cựa nhật nguyệt (cựa đen, cựa trắng); gà lưỡng nhãn (hai mắt khác màu); gà có bớt trong lưỡi hoặc gà tử mị (tối nằm ngủ sải chân, sải cánh, duỗi cổ như chết). Ngoài ra, dân chơi gà thường có câu: “Nhất thời chân chúm bỏ ra, nhì thời lắc mặt thứ ba né lồng” Có nghĩa là: Khi gà bước đi, chân chúm lại, mặt lắc qua lắc lại liên tục, hoặc mỗi buổi sáng sau khi được phun nước cứ đi vòng quanh lồng (gà né lồng). Các cụ khi chơi gà thường truyền kinh nghiệm chọn gà: “Đầu công, mình cốc, mắt hạt chai. Đùi dài quản ngắn, kém ai ở đời”. Tuy nhiên, vẫn có ý kiến cho rằng: “Kê đá mã kỵ” (gà phải đá, ngựa phải cưỡi mới biết hay dở). Cho nên xem tướng gà chỉ đúng một phần.

Chăm sóc gà cũng là nghệ thuật, công phu

Chọn gà rất quan trọng nhưng huấn luyện lại càng quan trọng và kỳ công hơn. Chế độ ăn của gà phải được tuân thủ: một ngày chỉ cho ăn một ít thóc, trưa cho ăn xen kẽ rau xanh, vài ngày mới cho ăn một ít mồi tươi. Khẩu phần ăn vừa đủ, nếu nhiều quá gà sẽ bị béo mà chậm chạp. Muốn gà dày da, cơ săn, có sức chịu đựng tốt phải dùng nghệ tươi, lá ngũ trảo, một ít phèn chua, tất cả giã nát ngâm rượu để xoa cho gà mỗi ngày và cho gà phơi nắng sáng thường xuyên. Ngay này, nhưng người chơi gà Hà Nội thường truyền nhau phương thuốc “om bóp” gà hiệu nghiệm: vỏ cây gạo ngâm với rượu. Mỗi khi gà đá tập (lúc đá bịt mỏ, bịt cựa), người nuôi gà sẽ pha rượu ngâm nước ấm để bóp cho gà. Khi đá gà chỉ là thú chơi tao nhã, điền viên, các cụ thường nuôi gà khoảng 1 năm mới cho  tập tành chuẩn bị tham chiến. Nay người chơi gà thường cho gà tham chiến sớm nên sức chiến đấu, tuổi thọ của gà giảm đi nhiều.

Những biến tướng từ chọi gà

Mới đây, ngày 30-12- 2012, gần 70 cán bộ chiến sỹ CA huyện Phú Xuyên (Hà Nội) đột kích sới bạc tại thôn An Khoái. Bên trong có hàng chục đối tượng đang say sưa theo dõi diến biến của 3 sới đánh bạc dưới hình thức chọi gà. Vật chứng đánh bạc thu giữ trên sới gần 70 triệu đồng, cùng 9 con gà chọi. 25 đối tượng bị bắt giữ, đưa về trụ sở CAH Phú Xuyên.

Cũng trong tháng 12.2012, dư luận cả nước vẫn chưa quên vụ bắt sới bạc làm một người chết xảy ra tại Thị trấn Bố Hạ, Yên Thế (Bắc Giang). Bài báo này không bàn đến nguyên nhân cái chết của nạn nhân. Nhưng theo thông tin các cơ quan báo chí đưa tin, sới bạc này chính là nơi chọi gà cá độ ăn tiền. Điều này cho thấy, những xới bạc tổ chức cá độ từ đôi gà đá nhau đã khá phổ biến và để lại nhiều hệ lụy đáng tiếc cho xã hội. Đây có thể coi là một trong những biến tướng không mong muốn của thú chơi giàu tinh thần thượng võ này.

Những chú gà bị lợi dụng vào cuộc hơn thua tiền bạc của con người

Mỗi năm xuân về nhiều lễ hội được diễn ra ở khắp nơi trên cả nước. Hội chùa làng Duệ Tú (Phường Quan Hoa, Cầu Giấy, Hà Nội) diễn ra vào đầu xuân. Ngoài nét văn hóa lâu đời người dân nơi đây, hội chùa làng còn thu hút sư quan tâm của người dân khu vực lân cận và có tổ chức chọi gà. Những chú gà thắng cuộc được ban tổ chức tặng cờ luân lưu và kèm theo giải thưởng bằng tiền. Tuy nhiên, bên cạnh những người xem lành mạnh, những cuộc đấu hơn thua đầy văn hóa thì đằng sau nó có cả những cuộc cá cược hơn thua. Mức hơn thua, khó xác định nhưng khá nhiều người tán gia bại sản vì cá độ gà. Một số cá nhân lợi dụng để cho con bạc “khát” vay lãi cắt cổ ngay tại sới gà.

Ngoài những biến tướng thành cờ bạc cá độ, cho vay nặng lãi ngay sới bạc, nhiều người nuôi gà ép cho gà đánh hơn thua, nhiều khi sự hơn thua trở thành trò “tàn độc” với những chú gà. Theo các cụ cao niên chơi gà cho biết, ngày xưa chơi gà là thú nên gà được nghỉ ngơi nhiều hơn, khi gà mệt dựa cổ vào nhau để nghỉ, các ông chủ không nỡ đẩy chúng phải đánh nhau quá sức. Ngày nay, vì hơn thua cay cú nên họ ép gà đánh nhau đến kiệt sức mới thôi. Thậm chí, tàn độc hơn, họ còn bịt cựa bằng kim loại nhọn, cài lưỡi nam vào cánh để cho chúng đánh nhau rách cổ, rách mặt, máu chảy dòng dòng. Nhiều chú gà chết ngay trên sới đấu.

Vậy là, từ thú chơi thể hiện tinh thần thượng võ nay đã biến tướng thành cuộc cá độ, những cuộc tự tàn sát nhau của những chú gà. Ngày xuân về thú chơi này lại rộ lên ở nhiều nơi, trong những lễ hội, những cuộc vui xuân. Để giữ thú chơi này vẹn nguyên nét văn hóa thiết nghĩ các ban tổ chức lễ hội, chính quyền địa phương nơi có lễ hội và có truyền thông chơi chọi gà cần có sự quản lý sát sao hơn nữa.