Căn bệnh phổ biến ở 18 tỉnh thành của Việt Nam bắt nguồn từ món ăn 'gây thương nhớ'

Anh Nguyễn Hoàng Minh (56 tuổi, Thái Bình) vừa điều trị xong sán lá gan nhỏ vẫn không thể tin được mình mắc căn bệnh nguy hiểm, còn tưởng ung thư gan. Anh nghiện gỏi cá, các loại cá mè, cá diếc người đàn ông này đều tranh thủ làm gỏi.

Hơn 1 năm nay, anh Minh thấy người mệt, chán ăn, sụt cân, anh đi khám nhưng không ra bệnh. Đến khi lên tới Hà Nội kiểm tra bác sĩ thấy trong gan có u. Mổ u gan thì phát hiện trong u có sinh vật lạ. Sinh vật này là sán lá gan nhỏ. 

Ăn gỏi, cá sống và hải sản chưa nấu chín kỹ… rất dễ gây nhiễm sán lá gan nhỏ. Loại sán lá này thường gặp ở châu Á như Nhật Bản, Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc… và ở hơn 18 tỉnh thành tại Việt Nam.

Nó có chu kỳ sinh trưởng phức tạp và tồn tại rất lâu trong cơ thể người bệnh, có thể lên đến 25-30 năm. Trong khi đó, tín đồ của gỏi thì khá phổ biến ở Việt Nam. 

Chị Lê Thị Hà (Hà Đông, Hà Nội) cho biết bản thân chị cũng nghiện các món gỏi cá. Nếu có cá tươi ngon chị vẫn thường làm gỏi. Bà mẹ này chia sẻ gỏi cá là món khó ăn nhưng ăn được thì lại nghiện

Gỏi cá là món ăn 'gây thương nhớ' của nhiều người.

BS.CKI Hoàng Đình Thành, Khoa Nội tiêu hóa, TT Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, ký sinh trùng sán lá gan nhỏ thuộc họ Heterophyidae và Echinostomatidae.

Họ sán này gồm rất nhiều loài, dài khoảng 10-20 mm, rộng 4 mm. Khi mắc sán lá, người bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng.

Dấu hiệu nhận biết tùy thuộc vào nhiều yếu tố như thời gian nhiễm, cường độ nhiễm ký sinh trùng… 

Rối loạn tiêu hóa: Tiêu chảy, đầy bụng, đau bụng, đau tăng khi ăn nhiều dầu mỡ; buồn nôn; khó tiêu; đi tiêu phân sống; táo bón... Tình trạng rối loạn tiêu hóa này dễ nhầm lẫn với dấu hiệu nhiễm khuẩn hay ngộ độc thức ăn.

Triệu chứng liên quan đến đường mật: Biểu hiện của người bị nhiễm sán lá gan nhỏ cấp tính và nghiêm trọng hơn do các vấn đề ở gan, mật. Đó là đau thượng vị, đau quặn bụng, ớn lạnh, sốt, gan to mềm... Nếu đường mật bị khối sán lá gan làm tắc nghẽn không liên tục, người bệnh còn có biểu hiện vàng da nhẹ.

Triệu chứng liên quan đến gan: Sán lá gan nhỏ có thể theo đường mật đi vào gan, ký sinh và phát triển gây đau tức hạ sườn phải, đau vùng gan... Một số triệu chứng có thể đi kèm gồm nước tiểu vàng từng đợt, vàng da, sạm da.

Người nhiễm ký sinh trùng sán lá gan nhỏ có biểu hiện chán ăn, mệt mỏi, sụt cân... Tình trạng mệt mỏi biểu hiện rõ khi vận động mạnh hay lao động nặng.

Sán lá gan nhỏ và các loại ký sinh trùng khác xâm nhập làm cho số lượng bạch cầu ái toan trong máu tăng cao (hơn 450 tế bào/microlit máu) để chống lại sự nhiễm trùng. Tình trạng này được phát hiện thông qua xét nghiệm máu. Người bệnh có biểu hiện ngứa ngáy, phát ban, tiêu chảy...

Nhiễm sán lá gan nhỏ dễ nhầm lẫn hoặc bỏ qua, làm ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Nếu không được phát hiện, điều trị theo đúng phác đồ, người nhiễm sán lá gan nhỏ lâu năm dễ gặp nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm túi mật và ống dẫn, teo nhu mô gan, xơ tĩnh mạch cửa, xơ gan, ung thư gan, ung thư ống mật...

Khi sán xâm nhập vào dưới niêm mạc tạo thành u hạt... còn có thể làm tổn thương cơ tim, van tim, não, thủng ruột dẫn đến tử vong.

Để chẩn đoán chính xác nhiễm sán lá gan nhỏ cần làm xét nghiệm phân của người bệnh trong phòng thí nghiệm. Hoặc kết hợp thực hiện một số xét nghiệm đánh giá số lượng hồng cầu, bạch cầu ái toan, phosphatase kiềm, bilirubin, siêu âm ổ bụng, chụp x-quang bụng...

Tùy trường hợp và mức độ nặng hay nhẹ mà người bệnh có thể cần nhập viện để theo dõi và điều trị. Bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc diệt ký sinh trùng như Praziquantel, Albendazole…

Một số trường hợp cần phải can thiệp thủ thuật như chọc dẫn lưu ổ áp xe trong gan hoặc phẫu thuật, nếu dẫn lưu thất bại hoặc ổ áp xe bị vỡ. Quan trọng là điều trị sớm, dùng thuốc đặc hiệu, đủ liều lượng.

Lưu ý những trường hợp thuốc có chống chỉ định những đối tượng như phụ nữ mang thai, người bị suy gan, suy thận, suy tim, dị ứng với các thành phần của thuốc.

Bác sĩ sẽ điều trị hỗ trợ để nâng cao thể trạng cho người bệnh, nhất là người nhiễm sán lá gan mạn tính.

Trong thời gian điều trị, người bệnh được khuyến cáo không sử dụng rượu bia, không lái xe, không điều khiển máy móc vì thuốc có thể gây chóng mặt, buồn ngủ.

Chuyên gia khuyến cáo để ngăn ngừa nguy cơ nhiễm sán lá gan nhỏ, mọi người không ăn gỏi cá sống, cá chưa chín kỹ, cá hun khói, ốc chưa nấu chín kỹ, rau sống mọc dưới nước.

Không nuôi cá bằng phân người và giữ sạch nguồn nước sinh hoạt cũng là một số cách phòng ngừa sán lá gan nhỏ.

K.Chi