Bạn đọc hỏi: Tôi đang bán phở nhưng chưa đăng ký kinh doanh... có bị khởi tố?

"Tôi hiện đang kinh doanh phở ở Hà Nội, tôi chưa đăng ký kinh doanh hộ cá thể. Đọc báo thấy ở huyện Bình Chánh (Tp HCM) có người bị khởi tố về việc này, tôi lo lắm. Luật sư tư vấn giúp tôi, tôi có phạm tội kinh doanh trái phép không? Tôi phải làm sao? Tôi nghe nói Bộ Luật hình sự 2015 bỏ tội danh này, vậy trong thời gian luật chưa có hiệu lực, tôi có bị khởi tố không?"- Một bạn đọc giấu tên.

Nếu khởi tố về tội kinh doanh trái phép với các quán phởthì những của hàng nhỏ này sẽ là đối tượng bị điều tra

Luật sư Trần Minh Hùng, Văn phòng Luật sư Gia Đình (Đoàn luật sư Tp HCM) trả lời:

Theo quy định hiện hành, hành vi không đăng ký kinh doanh thì Nghị định 185/2013/NĐ-CP quy định mức phạt chỉ 7,5 triệu đồng. Như vậy lỗi “không đăng ký kinh doanh” chỉ phạt mức phạt 7,5 triệu.

Kinh doanh trái phép là tội phạm ít nghiêm trọng. Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù (khoản 3 điều 8 Bộ luật hình sự năm 1999 đã được sửa đổi bổ sung năm 2009). Theo đó, kinh doanh trái phép ở Việt Nam được xem là dạng tội phạm ít nghiêm trọng cho xã hội.

Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm, nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể, thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác (Khoản 4, Điều 8 BLHS).  Với mức độ ít nghiêm trọng, thông thường sẽ bị xử phạt hành chính, nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm mới phải chịu trách nhiệm hình sự. Bộ luật hình sự 1999 sửa đổi, bổ sung 2009 thì có quy định tội kinh doanh trái phép nhưng bộ luật hình sự 2015 có hiệu lực từ tháng 7/2016 thì tội này đã được bỏ để thể hiện theo xu hướng của Hiến pháp 2013 và Luật doanh nghiệp 2014 về việc quyền tự do trong kinh doanh của cá nhân và pháp nhân. Điều đó cho phù hợp với xu hướng thế giới và thúc đẩy phát triển kinh tế phong phú hơn.

Để cho rằng một người phạm tội này thì phải thỏa mãn các hành vi sau:

Phải có hành vi kinh doanh đã xảy ra trên thực tế và có một trong ba yếu tố:

- Có hành vi kinh doanh nhưng không đăng ký kinh doanh (không làm thủ tục đăng ký kinh doanh với cơ quan nhà nước hoặc có làm thủ tục  nhưng không được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp mà vẫn thực hiện việc kinh doanh).

- Có hành vi kinh doanh, có đăng ký kinh doanh nhưng không đúng với nội dung đã đăng ký. (Ví dụ đăng ký kinh doanh về điện tử nhưng lại kinh doanh thêm cả về thiết bị máy cày, máy nổ).

- Có hành vi kinh doanh, có đăng ký kinh doanh đúng với nội dung đã đăng ký trong Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh/ Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp nhưng không có Giấy phép riêng – giấy phép riêng ở đây hiểu là "giấy phép con" như nhiều khách hàng của chúng tôi vẫn gọi. Ví dụ giấy phép kinh doanh rượu, giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh vệ sinh an toàn thực phẩm v.v…

- Hành vi kinh doanh trái phép nói trên phải có thêm một trong những dấu hiệu sau mới cấu thành tội phạm: Đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án và chưa được xóa án tích về hành vi kinh doanh trái phép hoặc về một trong các tội quy định tại các điều từ 153 đến 158, 160 đến 163, từ 193 đến 196, Điều 230, 232, 233, 236 và 238 BLHS.

Căn cứ theo quy định trên thì để xử lý hình sự về tội danh này là việc cố tình thực hiện lại một hành vi đã bị xử phạt hành chính trước đó. Người phạm tội phải thực hiện cùng một hành vi vi phạm thì mới đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự. Còn nếu, đó là hai hành vi vi phạm khác nhau thì không thể cấu thành tội này. Theo tôi hành vi của người bán phở chưa đăng ký kinh doanh nếu có chăng chỉ nên dừng lại ở mức xử phạt vi phạm hành chính.

Bộ luật hình sự 2015 chỉ còn 3 tháng nữa sẽ có hiệu lực, Bộ luật mới này đã bỏ tội kinh doanh trái phép do vậy để an toàn và tránh bị khởi tố như vụ ở Bình Chánh anh nên ngưng hoạt động kinh doanh và xin giấy phép Hộ kinh doanh cá thể để hoạt động kinh doanh cho an toàn.