3 lý do không nên mở rộng cảng Tiên Sa và 3 lý do nên làm cảng Liên Chiểu

Những ngày qua, dư luận Đà Nẵng rất quan tâm đến câu chuyện có nên đầu tư cảng mới Liên Chiểu hay chỉ mở rộng cảng Tiên Sa. Đây là một trong những đề xuất mang tính trọng tâm của tư vấn Surbana Jungrong (Singapore) khi nghiên cứu đồ án điều chỉnh quy hoạch chung TP Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045. Theo đó, tư vấn nghiêng về phương án đầu tư mở rộng cảng Tiên Sa thay vì đầu tư cảng Liên Chiểu.

Phương án đề xuất mở rộng cảng Tiên Sa của Tư vấn S.Jurong.

Ngay sau khi nghe đơn vị tư vấn báo cáo, lãnh đạo TP xác định đây là vấn đề hệ trọng, cần đặc biệt quan tâm và rất thận trọng trong chỉ đạo trên tinh thần khách quan và cầu thị. Ban Thường vụ Thành ủy Đà Nẵng cũng đã có Thông báo 571-TB/TU ngày 24/10/2019 liên quan đến nội dung này.

Theo đó, Ban Thường vụ Thành ủy đã chỉ đạo “Tổ chức Hội thảo quốc tế trong tháng 11/2019 để lấy ý kiến chuyên gia chuyên ngành trong và ngoài nước; trong đó, mời Bộ GTVT đồng chủ trì và các Bộ, ngành Trung ương có liên quan tham dự nhằm phân tích, đánh giá, nhận định đầy đủ trên các phương diện để có cơ sở xem xét, đề xuất lựa chọn phương án đầu tư các cảng biển Liển Chiểu, Tiên Sa”. Ngoài ra, Sở Xây dựng cũng đang triển khai tới các quận, huyện quy trình lấy ý kiến cộng đồng.

Kiến trúc sư (KTS) Bùi Huy Trí, Trưởng phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng Đà Nẵng) đã chia sẻ quan điểm của ông về vấn đề này, Infonet xin giới thiệu tới bạn đọc!

Trước hết cần tôn trọng đề xuất của đơn vị tư vấn; bởi để đi đến một đề xuất táo bạo như vậy, tư vấn đã có một quá trình tìm hiểu và đánh giá khá kỹ về tổng thể kinh tế - xã hội TP Đà Nẵng cùng những mối quan hệ liên vùng. Việc phản biện đề xuất của tư vấn cần dựa trên các luận cứ khoa học thay vì viện dẫn, áp đặt ý chí bằng các văn bản chủ trương, ngay cả khi đó là những nghị quyết lớn. Tuy nhiên, là người có thâm niên trong công tác quản lý quy hoạch, bản thân tôi cũng có những trăn trở và quan điểm riêng.

Ba lý do không nên mở rộng cảng Tiên Sa

Thứ nhất, không có đủ quỹ đất để mở rộng. Diện tích hiện nay của cảng Tiên Sa khoảng 31 ha. Nếu chuyển đổi toàn bộ khu vực cảng địa phương trên đường Yết Kiêu, có thể mở rộng được khoảng 20 ha. Nếu giải tỏa thêm toàn bộ KCN Dịch vụ thủy sản Thọ Quang 60 ha để chuyển đổi sang chức năng cảng thì tổng diện tích giả định cảng Tiên sa khi đó vào khoảng 110 ha, một con số quá nhỏ cho định hướng phát triển Đà Nẵng thành một đô thị cảng biển tầm cỡ khu vực.

Đó là chưa kể, hiện khu vực nay đã bố trí các đơn vị Hải đội 2 Biên phòng, Trung tâm kiếm tiếm cứu nạn quốc gia, Thủy đoàn 2 - Bộ Công an, Cục Điều tra phòng chống buôn lậu... Đây là các đơn vị có đặc thù về vị trí, khó có thể di dời đi nơi khác.

Tương tự như vậy, việc chuyển đổi toàn bộ KCN Dịch vụ thủy sản Thọ Quang đồng nghĩa với việc từ bỏ định hướng phát triển nghề cá. Đó giống như là sự giật gấu vá vai, thực sự mâu thuẫn trong tư duy phát triển đô thị biển.

Thứ hai là vấn đề giao thông. Tuyến vận tải hàng hóa xuyên nội thành là bài toán khó giải, thậm chí là vô nghiệm đối với tiềm lực kinh tế của không riêng Đà Nẵng mà còn đối với các đô thị mạnh nhất của Việt Nam.

Người không có chuyên môn cũng thấy rõ việc vận tải hàng hóa qua tuyến đường Ngô Quyền như hiện nay là bất hợp lý, cản trở sự phát triển đô thị và rất nguy hiểm cho người tham gia giao thông. Cần nêu thêm, công suất hiện nay của cảng Tiên Sa mới chỉ khoảng 8 triệu tấn/năm. Khi công suất đạt tới 12 triệu tấn/năm như dự kiến, áp lực về giao thông đô thị sẽ nặng nề hơn rất nhiều.

Theo đề xuất của Tư vấn, tuyến vận tải sẽ chạy song song với đường Ngô Quyền, vượt qua bờ Tây sông Hàn tại khu vực đường Đống Đa, nối tới đường Điện Biên Phủ, tới Ngã ba Huế, hướng tiếp ra phía Tây theo tuyến Hoàng Văn Thái để đấu với tuyến đường sắt mới.

Nếu thực hiện theo phương án cầu cạn thì tổng chiều dài toàn tuyến khoảng 14 km. Trong trường hợp tận dụng được 3km hành lang tuyến đường sắt hiện hữu sau giải tỏa từ nhà ga tới khu vực Ngã ba Huế thì vệt giải tỏa có chiều dài khoảng 11 km.

Đó là chưa kể theo phương án này, khu đô thị vịnh Thuận Phước hơn 100 ha cũng không thấy còn tồn tại. Ngoài khối lượng giải tỏa lên đến hàng nghìn ngôi nhà thì việc hình thành một tuyến cầu cạn xuyên qua nội đô sẽ rất kém thẩm mỹ và có độ ồn rất lớn.

Đầu tư cảng Liên Chiểu nhằm tạo tiền đề thúc đẩy phát triển kinh tế, đô thị phía Tây Bắc TP Đà Nẵng.

Có ý kiến cho rằng tuyến vận tải nên đấu vào đường Nguyễn Tất Thành rồi hướng ra phía Tây tại khu vực Liên Chiểu. Đó lại là một tính toán quẩn quanh bởi như vậy đồng nghĩa với việc biến đường Nguyễn Tất Thành thành đường “Ngô Quyền mới”, đồng thời cắt đứt hành lang du lịch Hải Vân - Sơn Trà - Non Nước - Hội An.

Thứ ba, đó là yếu tố quân sự. Vấn đề này không cần bàn cãi nhiều. Không thể hình dung được cảng quân sự hoạt động thế nào với một vùng nước tấp nập các hoạt động của cảng hàng hóa. 

Ba lý do nên đầu tư cảng Liên Chiểu

Thứ nhất, đó là vấn đề tái cấu trúc đô thị. Từ khi trở thành đô thị trực thuộc Trung ương, Đà Nẵng đã 2 lần thực hiện điều chỉnh quy hoạch chung nhưng chưa lần nào mạnh dạn đề xuất một cách căn cơ về một tồn tại bất hợp lý trong cấu trúc đô thị. Đó là nghịch lý phát triển công nghiệp, đường sắt ở phía Tây và phát triển cảng hàng hóa ở phía Đông.

Về phương diện quy hoạch đô thị, đây là một lỗi về cấu trúc, chấp nhận sự kết nối khiên cưỡng giữa cái cũ (cảng Tiên Sa) và cái mới (tuyến đường sắt và các khu công nghiệp). Rất có thể đây chính là một trong những lý do quan trọng để dẫn tới việc xác định cảng Liên Chiểu trong quy hoạch hệ thống cảng quốc gia được Chính phủ phê duyệt từ trước tới nay.

Việc đầu tư cảng Liên Chiểu trước hết là tách được chức năng vận tải hàng hóa ra khỏi hoạt động của cảng Tiên Sa, trả lại cho đô thị một cấu trúc hợp lý. Điều đó có nghĩa là ngay cả khi tổng lượng hàng hóa qua cảng Đà Nẵng không tăng trong tương lai, Đà Nẵng vẫn cần đầu tư cảng Liên Chiểu.

Thứ hai là thúc đẩy phát triển công nghiệp và logicstic. Có người đặt lại vấn đề Đà Nẵng có nên phát triển mạnh công nghiệp hay chỉ cần ưu tiên phát triển du lịch? Câu trả lời sẽ trở nên đơn giản nếu tham khảo những số liệu biết nói. Thái Lan có lượng khách du lịch trên 30 triệu lượt người khách/năm, tức gấp 3-4 lần Việt Nam nhưng đóng góp GDP ngành du lịch cũng chỉ trên dưới 7%. Kể cả Pháp có lượng khách du lịch đứng đầu thế giới với hơn 80 triệu lượt/năm, đóng góp GDP của ngành du lịch cũng chưa đến 10%.

Có thể coi du lịch là ngành mũi nhọn, là đòn bẩy kinh tế chứ không thể là trọng tâm của nền kinh tế. Trong khi đó, công nghiệp mới có thể tạo nên những bức nhảy vọt về kinh tế. Có thể thấy Bình Dương, Hải Phòng, thậm chí Vĩnh Phúc, Quảng Nam... đang khởi sắc thế nào với phát triển công nghiệp. Trong khi du lịch có thể tạo dựng hình ảnh và kết nối bạn bè thì một thương hiệu công nghiệp lớn hay một dự án cụ thể có thể làm thay đổi cả một nền kinh tế địa phương.

Cũng có ý kiến lo ngại về nguồn hàng và sức cạnh tranh của cảng Đà Nẵng. Về nguồn hàng, đó lại là câu chuyện kết nối và hợp tác đầu tư. Cách đây không lâu, ít ai nghĩ Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Quảng Nam lại phát triển mạnh về công nghiệp. Nếu trước đây cũng với sự lo ngại tương tự thì làm gì có chuyện Đà Nẵng đầu tư Khu Công nghệ cao.

Về khả năng cạnh tranh, trên một dải 700 km từ Thanh Hóa đến Bình Định, xét về lợi thế cảng nước sâu, Đà Nẵng chỉ xếp dưới các cảng Nghi Sơn, Quy Nhơn. Với vị trí trung điểm của hai cảng trên và xét về tính kết nối giao thông đường bộ, đường sắt và đường thủy thì lợi thế của Đà Nẵng vẫn rất cao. Mặt khác, với xu thế hiện nay, tư duy về cạnh tranh là cạnh tranh lành mạnh, hợp tác cùng phát triển chứ không phải tìm lợi thế cho riêng mình.

Thứ ba là tạo động lực phát triển đô thị khu vực Tây Bắc. Mặc dù đã hình thành gần 20 năm, khu vực Tây Bắc vẫn chưa phát triển như mong đợi. Lý do chính là thiếu vắng những động lực kinh tế có sức lan tỏa mạnh vào đời sống đô thị. Việc đầu tư cảng Liên Chiểu cho phép kết nối tốt với KCN Liên Chiểu, Khu công nghệ cao, KCN mới Hòa Ninh tạo nên một hành lang kinh tế lớn.

Đó chính là tiền đề để có thể hình thành một khu kinh tế phía Tây Bắc TP Đà Nẵng với những chức năng nhiều tính lan tỏa như dịch vụ hậu cần cảng, khu phi thuế quan, du lịch, lưu trú...

Có thể nói, việc đầu tư hay không đầu tư cảng Liên Chiểu là một trong những vấn đề có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển dài lâu của TP Đà Nẵng. Đây là vấn đề khó và chắc chắn sẽ có nhiều quan điểm khác nhau. Hy vọng, cuộc hội thảo chuyên đề vào ngày 07/11/2019 sẽ đưa ra được những kiến giải thuyết phục.